Uniwersytet Jagielloński w Krakowie [Hrsg.]: Prace z Historii Sztuki (21.1995)

108

w sobie elementy konstruktywizmu i symbolizmu. Ze wspomnień Kantora dowiadujemy
się jedynie: „dyrektor Teatrzyku Efemerycznego (i Mechanicznego) doszedł później wi-
docznie do wniosku, że duże przeżycie może być tylko jednorazowe, bo drugiego przed-
stawienia już nie było. Zla przyszłość, która nieco później nadeszła, musiała już chyba
wtedy tkwić gdzieś w zarodku i przeczuciu, bo oto Trzy Służące z mrocznego zamku
Maeterlincka [ił. 10] zamieniły się w trzy bezduszne Automaty, niosące śmierć: księżyc
jest blaszany i przybity gwoździem do drewnianej ramy"\ a także: „Kiedy robiłem .Sńnerć
D7?/og//c.sY7 Maeterlincka, pod wpływem Bauhausu. Oskara Schlemmera, Moholy-Nagy
- tych wszystkich świętych purystycznej abstrakcji, to jednak gdzieś tam, w głębi, nie
wiedziałem co zrobić z biedną chałupą bronowicką, z Wawełem pana Wyspiańskiego,
i ze śmietnikiem Brunona Schulza, i z tym chuliganem Witkacym'"*, zaś w innym miej-
scu: „W tym samym czasie, gdy byłem za konstruktyw izmem, kiedy rzeczywiście podzi-
wiałem konstruktywistów, kiedy zrobiłem (w tym duchu) wiele makiet teatralnych - na-
wet mój pierwszy zamysł reżyserski w Teatrze Marionetek, był zrealizowany pod wpły-
wem Bauhausu (bardzo go podziwiałem)'A
Jednak, jak się wydaje, bardziej pogłębione studia nad teatrem Bauhausu przyniosła
zapewne lektura czwartego tomu serii „Bauhausbucher" pt. D/e AtZ/w<? /w Dnt/AttM.s'
(ił. 1), a wydanego w r. 1925Ż O fakcie tym tak wspomina Kantor: „...dyrektor Efeme-
rycznego Teatrzyku jest szarpany wewnętrznymi sprzecznościami [...] Kiedyś zakupił
w antykwariacie małą Żółtą Książeczkę Bauhausu. Nawet nie wie w tym momencie, że jej
bohaterowie rozproszyli się po całym świecie ścigani przez głupią i zbrodniczą sforę ludz-
kich bestii. Walter Gropius, Laszłó Mohoły-Nagy, Oskar Schlemmer, Paul Kłee i tylu
innych. Z trudem i uporem tłumaczył ich dziwne i urzekające teksty... metafizyczne ab-
stractum, mechaniczna ekscentryczność. balet triadyczny, człowiek i maszyna, cyrk, trój-
kąty, koła,walce, kuby, dźwięki, kolory, formy symultaniczne, synoptyczne, synakustycz-
ne, w ekstazie radości, konstrukcji, świata bezprzedmiotowego, czystego, wyzwolonego,
abstrakcji"^. Znalazł w niej Kantor między innymi dwa programowe artykuły. W pierw-
szym z nich Oskar Schlemmer dzielił się ideą swego Baletu Triadycznego; drugi, autor-
stwa Laszłó Moholy-Nagya, zawierał założenia teatru totalnego. Artykuły te uzupełniał
bogaty materiał ilustracyjny, w tym także prezentacji teatralnych uczniów Bauhausu:

^ Tawżc.
** Cyt. za: Tac/gMsz Darńor - zua/ars/wo ; rzeźba. Dafa/cg wystawy w AŻMZgMW ATaroc/owyrM w Drałowte,
Kraków 1991, s. 88.
^ Tarrzże, s. 76.
^ D/e Fiż/ms /w Fazzńazzs, red. O. S c h 1 e m nr e r, Munchen 1925. O Oskarze Schlemmerze pisali w Polsce
w tym czasie: T. P e i p e r, Czysta /orwa w teatrze (Po Lsiqżce Pt. Wót^terwcza „Teatr')) [w:] tegoż, Tęc/y.
,4rtyłM{y, Kraków 1972 (wyd. 1: Warszawa 1930), s. 191. Autor poznał Schlemmera we Wrocławiu jesienią
r. 1929 i odbył z nim rozmowę o teatrze; kontrowersje wzbudziła rola tekstu (głosu ludzkiego) w spektaklu. Peiper
był również wcześniej (w r. 1927) gościem Bauhausu. Swe entuzjastyczne wrażenia ztej podróży zawarł w artykule
HASau/raMSte publikowanym w omawianym tomie (s. 164-171). Także: Z. T o n e c k i, A/tterac^te eTsperyme/?ty
teafra/ne, O.sTar PcA/euurer /DtrneoPrawpo/mt, „Wiadomości Literackie", 1930, nr 23; niewątpliwemu zacie-
kawieniu tego typu eksperymentami towarzyszył ton zdecydowanie sceptyczny, gdy idzie o prognozy przyszłości:
upatrywał dlań szansy w kompromisie wizualizmu z literackością. Krytycznie o Bauhausie pisał W. S t r z e m i ń-
s k i, Sztuka uorrocze.sra a sz/to/y art)'st^'czrzg, „Droga", 1932, nr 3, s. 258-278. Głównym zarzutem było prefero-
wanie przez tę uczelnię postawy ahistorycznej, która przy Jednoczesnym przesunięciu zagadnień z terenu arty-
stycznego na ekonomiczno-gospodarczy" wypaczała proces kształcenia.
^ Cyt. za: Tac/eusz Wautoy*... (przyp. 4), s. 53.