DOI article:
Woziński, Andrzej: Wokół zagadnień formy, programu ikonograficznego i treści zegara astronomicznego w kościele Panny Marii w Gdańsku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.28101#0032
Andrzej
Woziński
ti/ihirhrMciflunMnli!)
61 c£j Mmu r/i fn 31 nn f
errtufrfbyrfrrtnilirt/fot
vnt>frt?ene bfttnfrtimilfc
un$unfl tmtC'$nuifmm
hy fn/lirf) uii&Ostc •rtjmb
rtitt* bnirunOiNiGfHcOf *
Oftnrfi fiMfrfiuftlfr niptc
OtrtJP 5a$ urttc t u w uuD fu
-l_ytfter
(^mKuuO^rpecłiiitiit
'nirrlnmfl/teló^uóCnnfij
jrr ftfii)łu:tvU.nm i5> MJ tafj
Ktuoi ottfivOcnifl trtfiWbł ’ f
jt tartj frjwr gunft 0115 rmi |
i-uisf irtj uu& litętrt^fyłgńf)
it/MOfuóruuSuKttinSwit) J
łfiljrtjlrrii luMrnflsimD twi>!
bMtcbflfmimftKgrtMt
faffiURr wijBtió /iugrfułjf'
Uot (tvgt wf flirt tunfr <tij
dOTruuiOig-tmO ffcfrnrti
«tmmf guO OfltO rrfrfnttt<
irtj IrtjtfeafCngnttDillfii
TwnuiutuSyi !
tPtrrtHrtwuttTttaOatoii j
<Bof łi/w flttsrUnt ougrtjuw
tutt mrtftnroiinjs fronflftjrf
gtidj arrritrulitlruut) tr.ujr
t rtunr tótr fruarti twft eajt
ttflrrfj lirfHrtjamdjeaJ
tiflftrwtuWijrWMfiowort
Wi* Jriicuflrtjnrfrrttnodj
ttotuctibutfa 5ftrvmuflotiO
[licrtjfl/jatimtDtf frfjDux v
II. 21. Personifikacje czterech temperamentów, rękopis Gallusa Kemli, połowa XV w., Zurych,
Zentralbibliothek, wg E. Panofsky, Trzy ryciny Albrechta Durera. „Rycerz, Śmierć i Diabeł”,
„Św. Hieronim wpracowni”, „Melancholia I”, [w:] idem, Studia z historii sztuki, Warszawa 1971
przybity smutkiem melancholik odwraca głowę od pary kochanków. W póź-
niejszych realizacjach temperamenty ukazywano na dwa przytoczone tutaj spo-
soby: jako pojedyncze postaci z atrybutami lub jako sceny, w których biorą udział
najczęściej dwie osoby59.
W niektórych wyobrażeniach ukazywano związek temperamentu z żywio-
łem, np. na ilustracjach przedstawiających temperamenty w rękopisie Gallusa
Kemli z około połowy XV w. (Zurych, Zentralbibliothek, il. 21) sangwinika
skojarzono z powietrzem (stąpa po gwiazdach, nad nim frunie ptak, bande-
rola z napisem „Aer”), choleryka z ogniem (stąpa po płomieniach, banderola
z napisem „Ignis”), flegmatyka z wodą (stoi w wodzie, napis „Aqua” na ban-
deroli) oraz melancholika z ziemią (stoi na ziemi, napis „Terra” na banderołi).
W innych, np. w paryskim Calendrier des Bergers z 1493 r. (il. 22), personi-
fikacje temperamentów otrzymały zwierzęce atrybuty: choleryk - lwa, san-
gwinik - ptaka i małpę, flegmatyk - barana, melancholik - świnię. Zwierzęta
te odnosiły się po części do negatywnych cech określonego temperamentu:
lew symbolizował gniew, małpa - głupotę i skłonność do błazenady, baran -
prostactwo, świnia - nieumiarkowanie wj edzeniu i piciu.
59 Późniejsze, piętnastowieczne przykłady omawia G. Liitke Notarp, Von Heiterkeit..., il. 4 nn.
28
Woziński
ti/ihirhrMciflunMnli!)
61 c£j Mmu r/i fn 31 nn f
errtufrfbyrfrrtnilirt/fot
vnt>frt?ene bfttnfrtimilfc
un$unfl tmtC'$nuifmm
hy fn/lirf) uii&Ostc •rtjmb
rtitt* bnirunOiNiGfHcOf *
Oftnrfi fiMfrfiuftlfr niptc
OtrtJP 5a$ urttc t u w uuD fu
-l_ytfter
(^mKuuO^rpecłiiitiit
'nirrlnmfl/teló^uóCnnfij
jrr ftfii)łu:tvU.nm i5> MJ tafj
Ktuoi ottfivOcnifl trtfiWbł ’ f
jt tartj frjwr gunft 0115 rmi |
i-uisf irtj uu& litętrt^fyłgńf)
it/MOfuóruuSuKttinSwit) J
łfiljrtjlrrii luMrnflsimD twi>!
bMtcbflfmimftKgrtMt
faffiURr wijBtió /iugrfułjf'
Uot (tvgt wf flirt tunfr <tij
dOTruuiOig-tmO ffcfrnrti
«tmmf guO OfltO rrfrfnttt<
irtj IrtjtfeafCngnttDillfii
TwnuiutuSyi !
tPtrrtHrtwuttTttaOatoii j
<Bof łi/w flttsrUnt ougrtjuw
tutt mrtftnroiinjs fronflftjrf
gtidj arrritrulitlruut) tr.ujr
t rtunr tótr fruarti twft eajt
ttflrrfj lirfHrtjamdjeaJ
tiflftrwtuWijrWMfiowort
Wi* Jriicuflrtjnrfrrttnodj
ttotuctibutfa 5ftrvmuflotiO
[licrtjfl/jatimtDtf frfjDux v
II. 21. Personifikacje czterech temperamentów, rękopis Gallusa Kemli, połowa XV w., Zurych,
Zentralbibliothek, wg E. Panofsky, Trzy ryciny Albrechta Durera. „Rycerz, Śmierć i Diabeł”,
„Św. Hieronim wpracowni”, „Melancholia I”, [w:] idem, Studia z historii sztuki, Warszawa 1971
przybity smutkiem melancholik odwraca głowę od pary kochanków. W póź-
niejszych realizacjach temperamenty ukazywano na dwa przytoczone tutaj spo-
soby: jako pojedyncze postaci z atrybutami lub jako sceny, w których biorą udział
najczęściej dwie osoby59.
W niektórych wyobrażeniach ukazywano związek temperamentu z żywio-
łem, np. na ilustracjach przedstawiających temperamenty w rękopisie Gallusa
Kemli z około połowy XV w. (Zurych, Zentralbibliothek, il. 21) sangwinika
skojarzono z powietrzem (stąpa po gwiazdach, nad nim frunie ptak, bande-
rola z napisem „Aer”), choleryka z ogniem (stąpa po płomieniach, banderola
z napisem „Ignis”), flegmatyka z wodą (stoi w wodzie, napis „Aqua” na ban-
deroli) oraz melancholika z ziemią (stoi na ziemi, napis „Terra” na banderołi).
W innych, np. w paryskim Calendrier des Bergers z 1493 r. (il. 22), personi-
fikacje temperamentów otrzymały zwierzęce atrybuty: choleryk - lwa, san-
gwinik - ptaka i małpę, flegmatyk - barana, melancholik - świnię. Zwierzęta
te odnosiły się po części do negatywnych cech określonego temperamentu:
lew symbolizował gniew, małpa - głupotę i skłonność do błazenady, baran -
prostactwo, świnia - nieumiarkowanie wj edzeniu i piciu.
59 Późniejsze, piętnastowieczne przykłady omawia G. Liitke Notarp, Von Heiterkeit..., il. 4 nn.
28