DOI Artikel:
Sulewska, Renata: Augsburskie wzory wyposażenia kościołów Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0031
Ustawione w nich ołtarze powstały więc po tych datach, a przed 1766 rokiem,
kiedy to w protokole przeprowadzonej w tym czasie wizytacji wymieniane
są jako jeszcze niepozłocone100. Wzorem dla kompozycji, struktury, czę-
ści ornamentu oraz niektórych figur tych ołtarzy były sztychy Jeremiasa
Wachsmutha z serii nr 1 opublikowanej przez Johanna Georga Hertla. Ołtarz
w kaplicy św. Józefa (ił. 25) powtarza nastawę, której widok i plan zostały
przedstawione odpowiednio na sztychach nr 3 (ił. 26) i 4. Różnice między
piaseczyńskim retabulum a jego wzorem polegają na wymianie części ele-
mentów na inne, usunięciu niektórych czy wprowadzeniu zmienionych
proporcji, wszystko to jednak nie zmieniło w istotny sposób całej kom-
pozycji. W nastawie ołtarza św. Józefa odmienna jest dolna część cokołu,
kolumny nie są skręcone, a raczej „faliste” i niektóre pokryte ornamentem.
Inne są proporcje środkowej niszy, odmienna liczba figur ustawionych po-
między kolumnami i w zestawieniu z planem nastawy Wachsmutha - także
liczba kolumn „zgrupowanych” po bokach. Natomiast w zasadzie żadnym
zmianom nie poddano zwieńczenia, które wiernie powtarza wzór. Nasta-
wa przedstawiona na rycinach nr 1 (il. 27) i 2 (plan i przekrój) tej serii
Wachsmutha została powtórzona w retabulum ołtarza Matki Boskiej Szka-
plerznej (il. 28) ustawionym w południowej kaplicy kościoła w Piasecz-
nie. Tu znowu wprowadzone w stosunku do wzoru modyfikacje dotyczą
głównie dolnej części nastawy, ponieważ zwieńczenie powtórzone jest
prawie bez zmian, chociaż ukształtowano je mniej przestrzennie. Różni-
ca polega na wymianie podpór z prostych, częściowo kanelowanych, spię-
tych przewiązkami, które występują w projekcie Wachsmutha, na kolumny
o trzonach prostych i „falujących” bogato dekorowanych ornamentem ro-
kokowym. Jedna z nich przypomina drzewo, którego korona zawiera się
w kapitelu utworzonym z gałązek, liści i owoców. Największa modyfikacja,
której dokonano w stosunku do wzoru w tym ołtarzu w Piasecznie, to inne
rozstawienie kolumn ujmujących pole środkowe. Na podstawie rzutu
(ryc. nr 2) nastawy Wachsmutha możemy wnioskować, że jedna z grupy
ustawionych po bokach podpór miała być silnie wysunięta, w taki spo-
sób, że między nią a pozostałymi tworzyłyby się przejścia, a całe retabu-
lum miało być zbudowane na planie zbliżonym do trzech czwartych koła.
W Piasecznie kolumny są silniej rozsunięte na boki, co wpłynęło na zmianę
efektu całości. Część środkowa jest bardziej niezależna, a boczne - mniej
zwarte. Poza tym powiązanie kolumn gzymsem wyraźnie wyznacza bram-
ki, na których ustawiono figury aniołów.
Prospekt organowy kościoła w Piasecznie zestawiła ze sztychem Franza
Xavera Habermanna Ewa Smulikowska. Analizując zależności między nimi,
zauważyła, że prospekt ten „jest prawie dosłowną kopią sztychu [...], zgodną
ze wzorem w większości nawet bardzo drobnych szczegółów. Nadaj e mu
100 ADP, sygn. G 61: Visitatio [...] Decanatuum et Neoburgen[sis], s. 362.
Augsburskie
wzory
elementów...
29
kiedy to w protokole przeprowadzonej w tym czasie wizytacji wymieniane
są jako jeszcze niepozłocone100. Wzorem dla kompozycji, struktury, czę-
ści ornamentu oraz niektórych figur tych ołtarzy były sztychy Jeremiasa
Wachsmutha z serii nr 1 opublikowanej przez Johanna Georga Hertla. Ołtarz
w kaplicy św. Józefa (ił. 25) powtarza nastawę, której widok i plan zostały
przedstawione odpowiednio na sztychach nr 3 (ił. 26) i 4. Różnice między
piaseczyńskim retabulum a jego wzorem polegają na wymianie części ele-
mentów na inne, usunięciu niektórych czy wprowadzeniu zmienionych
proporcji, wszystko to jednak nie zmieniło w istotny sposób całej kom-
pozycji. W nastawie ołtarza św. Józefa odmienna jest dolna część cokołu,
kolumny nie są skręcone, a raczej „faliste” i niektóre pokryte ornamentem.
Inne są proporcje środkowej niszy, odmienna liczba figur ustawionych po-
między kolumnami i w zestawieniu z planem nastawy Wachsmutha - także
liczba kolumn „zgrupowanych” po bokach. Natomiast w zasadzie żadnym
zmianom nie poddano zwieńczenia, które wiernie powtarza wzór. Nasta-
wa przedstawiona na rycinach nr 1 (il. 27) i 2 (plan i przekrój) tej serii
Wachsmutha została powtórzona w retabulum ołtarza Matki Boskiej Szka-
plerznej (il. 28) ustawionym w południowej kaplicy kościoła w Piasecz-
nie. Tu znowu wprowadzone w stosunku do wzoru modyfikacje dotyczą
głównie dolnej części nastawy, ponieważ zwieńczenie powtórzone jest
prawie bez zmian, chociaż ukształtowano je mniej przestrzennie. Różni-
ca polega na wymianie podpór z prostych, częściowo kanelowanych, spię-
tych przewiązkami, które występują w projekcie Wachsmutha, na kolumny
o trzonach prostych i „falujących” bogato dekorowanych ornamentem ro-
kokowym. Jedna z nich przypomina drzewo, którego korona zawiera się
w kapitelu utworzonym z gałązek, liści i owoców. Największa modyfikacja,
której dokonano w stosunku do wzoru w tym ołtarzu w Piasecznie, to inne
rozstawienie kolumn ujmujących pole środkowe. Na podstawie rzutu
(ryc. nr 2) nastawy Wachsmutha możemy wnioskować, że jedna z grupy
ustawionych po bokach podpór miała być silnie wysunięta, w taki spo-
sób, że między nią a pozostałymi tworzyłyby się przejścia, a całe retabu-
lum miało być zbudowane na planie zbliżonym do trzech czwartych koła.
W Piasecznie kolumny są silniej rozsunięte na boki, co wpłynęło na zmianę
efektu całości. Część środkowa jest bardziej niezależna, a boczne - mniej
zwarte. Poza tym powiązanie kolumn gzymsem wyraźnie wyznacza bram-
ki, na których ustawiono figury aniołów.
Prospekt organowy kościoła w Piasecznie zestawiła ze sztychem Franza
Xavera Habermanna Ewa Smulikowska. Analizując zależności między nimi,
zauważyła, że prospekt ten „jest prawie dosłowną kopią sztychu [...], zgodną
ze wzorem w większości nawet bardzo drobnych szczegółów. Nadaj e mu
100 ADP, sygn. G 61: Visitatio [...] Decanatuum et Neoburgen[sis], s. 362.
Augsburskie
wzory
elementów...
29