DOI Artikel:
Grochowska, Weronika: Ze studiów nad gotyckimi nastawami ołtarzowymi w Gdańsku: o specyfice konstrukcji, ikonografii i funkcji gdańskich predell
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0021
z Mężem Boleści z ołtarza Boga Ojca20. W predellach skrzyniowych z konsol- Ze studiów
kami drzwiczki zajmują niemal całą prostą powierzchnię ściany bocznej i koń- nad gotyckimi
czą się tuż pod konsolą. W predellach bez konsolek drzwiczki nie zajmują całej nastawami...
powierzchni ściany bocznej. W predelli ze scenami z życia Marii mają one wyso-
kość zbliżoną do połowy wysokości skrzyni i umieszczone są pośrodku ściany
bocznej, a w predelli z Mężem Boleści z ołtarza Boga Ojca - mimo że stosunek ich
wysokości do wysokości całej predelli jest podobny - znajdują się bliżej dolnej
krawędzi skrzyni. Taka konstrukcja - ze stosunkowo niewielkimi drzwiczkami
tylko z jednej strony - uniemożliwiała swobodny dostęp do całego wnętrza dwu-
metrowej skrzyni.
II. 13. Predella z Trójcą Świętą, św. Jerzym i św. Olafem z retabulum Trójcy Świętej, 1435-1440, kościół
Najświętszej Marii Panny, Gdańsk, Berlin-Moabit, kościół św. Jana, fot. Olga Broniewska
Trudno jednoznaczne określić, jak wyglądało wnętrze każdej ze wspomnia-
nych w tej grupie predell, gdyż większości z nich nie można obecnie otworzyć
(z powodu braku kluczy bądź unieruchomienia przez wypaczenie drewna).
Dostępne były jedynie wnętrza predelli ze sceną męczeństwa św. Adriana, pre-
delli z Chrystusem i apostołami z Ołtarza Jerozolimskiego, predelli z Mężem
Boleści i świętymi z ołtarza św. Rajnolda oraz predelli z Mężem Boleści z ołta-
rza Boga Ojca. Wnętrza skrzyń dwóch pierwszych predell są puste, natomiast
wnętrze trzeciej podzielone było mniej więcej w połowie wysokości poziomą
półką biegnącą przez całą długość i głębokość predelli. Wnętrze ostatniej
z wymienionych predell również mogło mieć półkę, jednak wprowadzone
20 Predella z Mężem Boleści, Marią i św. Janem, około 1520 r., ołtarz Boga Ojca, pierwot-
nie w kościele św. Katarzyny w Gdańsku w pierwszej wschodniej kaplicy nawy południowej,
obecnie w Muzeum Narodowym w Gdańsku, warsztat gdański, predella skrzyniowa, drew-
niana, polichromowana, pole obrazowe: tempera na desce, skrzynia: wys. 58 cm, szer. 187 cm,
gł. 30 cm, pole obrazowe: wys. 41 cm, szer. 71 cm, zob. Tadeusz Dobrzeniecki, Malarstwo tab-
licowe. Katalog obrazów Muzeum Narodowego w Warszawie. Galeria sztuki średniowiecznej,
Warszawa 1972, s. 171-173, nr kat. 53, tam wcześniejsza literatura.
15
kami drzwiczki zajmują niemal całą prostą powierzchnię ściany bocznej i koń- nad gotyckimi
czą się tuż pod konsolą. W predellach bez konsolek drzwiczki nie zajmują całej nastawami...
powierzchni ściany bocznej. W predelli ze scenami z życia Marii mają one wyso-
kość zbliżoną do połowy wysokości skrzyni i umieszczone są pośrodku ściany
bocznej, a w predelli z Mężem Boleści z ołtarza Boga Ojca - mimo że stosunek ich
wysokości do wysokości całej predelli jest podobny - znajdują się bliżej dolnej
krawędzi skrzyni. Taka konstrukcja - ze stosunkowo niewielkimi drzwiczkami
tylko z jednej strony - uniemożliwiała swobodny dostęp do całego wnętrza dwu-
metrowej skrzyni.
II. 13. Predella z Trójcą Świętą, św. Jerzym i św. Olafem z retabulum Trójcy Świętej, 1435-1440, kościół
Najświętszej Marii Panny, Gdańsk, Berlin-Moabit, kościół św. Jana, fot. Olga Broniewska
Trudno jednoznaczne określić, jak wyglądało wnętrze każdej ze wspomnia-
nych w tej grupie predell, gdyż większości z nich nie można obecnie otworzyć
(z powodu braku kluczy bądź unieruchomienia przez wypaczenie drewna).
Dostępne były jedynie wnętrza predelli ze sceną męczeństwa św. Adriana, pre-
delli z Chrystusem i apostołami z Ołtarza Jerozolimskiego, predelli z Mężem
Boleści i świętymi z ołtarza św. Rajnolda oraz predelli z Mężem Boleści z ołta-
rza Boga Ojca. Wnętrza skrzyń dwóch pierwszych predell są puste, natomiast
wnętrze trzeciej podzielone było mniej więcej w połowie wysokości poziomą
półką biegnącą przez całą długość i głębokość predelli. Wnętrze ostatniej
z wymienionych predell również mogło mieć półkę, jednak wprowadzone
20 Predella z Mężem Boleści, Marią i św. Janem, około 1520 r., ołtarz Boga Ojca, pierwot-
nie w kościele św. Katarzyny w Gdańsku w pierwszej wschodniej kaplicy nawy południowej,
obecnie w Muzeum Narodowym w Gdańsku, warsztat gdański, predella skrzyniowa, drew-
niana, polichromowana, pole obrazowe: tempera na desce, skrzynia: wys. 58 cm, szer. 187 cm,
gł. 30 cm, pole obrazowe: wys. 41 cm, szer. 71 cm, zob. Tadeusz Dobrzeniecki, Malarstwo tab-
licowe. Katalog obrazów Muzeum Narodowego w Warszawie. Galeria sztuki średniowiecznej,
Warszawa 1972, s. 171-173, nr kat. 53, tam wcześniejsza literatura.
15