DOI Artikel:
Woziński, Andrzej: Niderlandy - Lubeka - Gdańsk: o artystycznym pochodzeniu późnogotyckich rzeźb Marii z Dzieciątkiem z Garczyna i Sianowa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0042
Andrzej
Woziński
podobny motyw występuje również po drugiej stronie rzeźby. W rzeźbie sia-
nowskiej rozchylone na całej wysokości poły płaszcza odsłaniają suknię z obszy-
tym, półokrągłym dekoltem z poziomą wstawką, spod którego wystaje spodnia
szata. W partii torsu rzeźby garczyńskiej poły płaszcza są również rozchylone,
natomiast niżej - zachodzą na siebie. Suknia ma trójkątny dekolt z obszyciem
i poziomą wstawką wykończoną w taki sam sposób; spod sukni wystaje spodnia
szata. Na wysokości brzucha, na osi obu figur oraz pod prawym ramieniem, dra-
perie układają się w formy przypominające literę „V” o spłaszczonych grzbietach
i ostrych krawędziach, natomiast spod obu dłoni i z lewego biodra fałdy spływają
w postaci prostych, rozszerzających się ku dołowi rurek. Skraj szaty to wznosi
się, to opada, kreśląc płynną linię, która wije się niczym serpentyna. Dolne par-
tie płaszcza i sukni są przewieszone przez wysunięty prawy but (o zaostrzonym
czubku w Garczynie i zaokrąglonym - w Sianowie) oraz sierp księżyca. Dzie-
ciątko ubrane w sięgającą za kolano sukienkę jest ustawione bokiem do ogląda-
jącego. Ma pulchną, szeroką, nieco „kwadratową” twarz o płaskim czole, drob-
nych rysach i pogodnym wyrazie. Włosy Jezusa układają się w regularne, grube,
spiralne zwoje; po bokach są wysoko podgolone. Głowę odchyla w bok, w stronę
oglądającego. W Garczynie Jezus ma na szyi sznur korali, opadający na pierś.
Uniesionym kolanem prawej nogi podtrzymuje królewskie jabłko, zwieńczone
krzyżem i opięte taśmami, które układają się w kształt odwróconej litery Tau.
Ujmuje jabłko rączkami: prawą - z góry, w taki sposób, że krzyż wystaje spo-
między kciuka i palca wskazującego, lewą - z boku. Prawa, pionowo ułożona
goleń styka się pod kątem prostym z poziomo wyciągniętą lewą nogą. W Sia-
nowie Jezus prawą dłonią trzyma kabłąk koszyka z kiścią winogron. Lewą rękę
ma opuszczoną, prawą nogę również, natomiast lewą nogę ukosem wyciąga
przed siebie.
W obu figurach rzeźbiarz w różny sposób ukazał więź emocjonalną pomiędzy
Matką i Synem. W Garczynie jej istnienie sugeruje jedynie pochylona ku Jezu-
sowi głowa Marii - jej wzrok wydaje się go omijać. W Sianowie jest podobnie,
lecz tutaj wyraźniej ukazano związek między Matką i Dzieciątkiem - Maria
prawą dłonią pomaga Jezusowi trzymać koszyk i jednocześnie dotyka jego stopy,
natomiast lewą dłonią - muska palce jego opuszczonej lewej ręki.
Do niedawna pierwotny wyraz obu figur zniekształcały grube olejne prze-
malowania. Dzięki przeprowadzonym konserwacjom odkryto fragmenty
oryginalnej polichromii. Po usunięciu wtórnych warstw zrekonstruowano jej
ubytki. Niestety, w zbyt lakonicznie sporządzonej dokumentacji działań kon-
serwatorskich nie odnotowano, w ilu procentach zachowała się pierwotna
warstwa malarska, nie wskazano też precyzyjnie wszystkich miejsc, w których
ją odnaleziono. Niemniej jednak dokumenty dostarczają istotnych informacji
o odkrywkach, zawierają ich zdjęcia, ukazują stratygrafię16. Okazało się, że szaty
16 Dokumentacja konserwatorska (Garczyn), s. 3-5, il. 1-20; Dokumentacja konserwator-
ska (Sianowo), s. 3-7, il. 1-20.
36
Woziński
podobny motyw występuje również po drugiej stronie rzeźby. W rzeźbie sia-
nowskiej rozchylone na całej wysokości poły płaszcza odsłaniają suknię z obszy-
tym, półokrągłym dekoltem z poziomą wstawką, spod którego wystaje spodnia
szata. W partii torsu rzeźby garczyńskiej poły płaszcza są również rozchylone,
natomiast niżej - zachodzą na siebie. Suknia ma trójkątny dekolt z obszyciem
i poziomą wstawką wykończoną w taki sam sposób; spod sukni wystaje spodnia
szata. Na wysokości brzucha, na osi obu figur oraz pod prawym ramieniem, dra-
perie układają się w formy przypominające literę „V” o spłaszczonych grzbietach
i ostrych krawędziach, natomiast spod obu dłoni i z lewego biodra fałdy spływają
w postaci prostych, rozszerzających się ku dołowi rurek. Skraj szaty to wznosi
się, to opada, kreśląc płynną linię, która wije się niczym serpentyna. Dolne par-
tie płaszcza i sukni są przewieszone przez wysunięty prawy but (o zaostrzonym
czubku w Garczynie i zaokrąglonym - w Sianowie) oraz sierp księżyca. Dzie-
ciątko ubrane w sięgającą za kolano sukienkę jest ustawione bokiem do ogląda-
jącego. Ma pulchną, szeroką, nieco „kwadratową” twarz o płaskim czole, drob-
nych rysach i pogodnym wyrazie. Włosy Jezusa układają się w regularne, grube,
spiralne zwoje; po bokach są wysoko podgolone. Głowę odchyla w bok, w stronę
oglądającego. W Garczynie Jezus ma na szyi sznur korali, opadający na pierś.
Uniesionym kolanem prawej nogi podtrzymuje królewskie jabłko, zwieńczone
krzyżem i opięte taśmami, które układają się w kształt odwróconej litery Tau.
Ujmuje jabłko rączkami: prawą - z góry, w taki sposób, że krzyż wystaje spo-
między kciuka i palca wskazującego, lewą - z boku. Prawa, pionowo ułożona
goleń styka się pod kątem prostym z poziomo wyciągniętą lewą nogą. W Sia-
nowie Jezus prawą dłonią trzyma kabłąk koszyka z kiścią winogron. Lewą rękę
ma opuszczoną, prawą nogę również, natomiast lewą nogę ukosem wyciąga
przed siebie.
W obu figurach rzeźbiarz w różny sposób ukazał więź emocjonalną pomiędzy
Matką i Synem. W Garczynie jej istnienie sugeruje jedynie pochylona ku Jezu-
sowi głowa Marii - jej wzrok wydaje się go omijać. W Sianowie jest podobnie,
lecz tutaj wyraźniej ukazano związek między Matką i Dzieciątkiem - Maria
prawą dłonią pomaga Jezusowi trzymać koszyk i jednocześnie dotyka jego stopy,
natomiast lewą dłonią - muska palce jego opuszczonej lewej ręki.
Do niedawna pierwotny wyraz obu figur zniekształcały grube olejne prze-
malowania. Dzięki przeprowadzonym konserwacjom odkryto fragmenty
oryginalnej polichromii. Po usunięciu wtórnych warstw zrekonstruowano jej
ubytki. Niestety, w zbyt lakonicznie sporządzonej dokumentacji działań kon-
serwatorskich nie odnotowano, w ilu procentach zachowała się pierwotna
warstwa malarska, nie wskazano też precyzyjnie wszystkich miejsc, w których
ją odnaleziono. Niemniej jednak dokumenty dostarczają istotnych informacji
o odkrywkach, zawierają ich zdjęcia, ukazują stratygrafię16. Okazało się, że szaty
16 Dokumentacja konserwatorska (Garczyn), s. 3-5, il. 1-20; Dokumentacja konserwator-
ska (Sianowo), s. 3-7, il. 1-20.
36