DOI Artikel:
Jakubowski, Jakub: "Musaeum Gottwaldianum" ze zbiorów Biblioteki Politechniki Gdańskiej i wydawnicze losy dzieła Christophorusa Gottwaldta (1636 - 1700) w XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0100
Jakub Gdańskiej, podobnie jak wiele innych druków przyrodniczych z dawnej biblio -
/akubowskz teki Die Naturforschende Gesellschaft5.
Przyporządkowanie albumowi tytułu w katalogu biblioteki nastąpiło
zapewne na podstawie złoconego napisu, znajdującego się na grzbiecie
oprawy w drugim polu od góry: MUSPEUM GOTTWALDIANUM (ae
w ligaturze).
Album składa się z dwóch konwencjonalnie wyróżnionych części. Pierw-
szą z nich otwiera portret Gottwaldta (il. 1), wykonany w technice gwaszu
według wzoru Andreasa Stecha (1635-1697)6, rytowany przez Gerarda Ede-
lincka (1640-1707)7. Na rozwarciu wszyto kompozycję kwiatową z centralnie
umieszczonym owalem, w świetle którego znajdują się powiązane girlandy, ukła-
dające się w inicjały CG (powielone w odbiciu lustrzanym). Następnie umiesz-
czono 60 kart tablic ilustracyjnych8, pośród których wyodrębnić można kilka serii
tematycznych, dotyczących działalności anatoma-przyrodnika9. Drugą część al-
bumu ponownie otwiera portret Gottwaldta oraz rycina z inicjałami CG w owa-
lu. Dalej umieszczono 49 kart tablic z wizerunkami koralowców, jeżowców oraz
różnych rodzajów muszli mięczaków morskich.
5 Andrzej Zbierski, Societas Phisicae Experimentalis w dziejach i kulturze Gdańska, „Nauka:
Polska Akademia Nauk” 2000, nr 3, s. 194.
6 Por. Krystyna Jackowska, Portrety Jana Heweliusza [w:] Jan Heweliusz i kultura hewe-
liuszowska: utilitas et delectatio, red. Maria Mendel i Józef Włodarski, Gdańsk 2013, s. 89, il. 9.
7 Na temat tego sztychu portretowego zob. Alicja Kurkowa, Grafika ilustracyjna gdańskich
druków okolicznościowych XVII wieku, Wrocław 1979, s. 118; Krystyna Jackowska, Gerard Ede-
linck (Antwerpia 1640-1707 Paryż), poz. VII.25 [w:] Aurea Porta Rzeczypospolitej: sztuka Gdańska
od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Katalog, red. Teresa Grzybkowska, Gdańsk 1997, s. 276.
8 Karty ilustracyjne są różnego formatu. Większe z nich przeszyto przez środek w osi
grzbietu albumu; zliczając je, traktowaliśmy każdą z nich jako odrębną kartę tablic, jeśli tylko
wycisk płyty wskazywał, że kompozycja została odbita z jednej płyty miedziorytniczej. Jeśli poli-
czymy karty tablic przeszyte przez środek jako dwie osobne, łączna liczba kart w albumie będzie
większa i wyniesie 67.
9 Łącznie 60 kart tablic ilustracyjnych, odpowiednio: 1 karta - widok perspektywiczny
pracowni anatomicznej, na ścianach pomieszczenia napis MUSEUM ANATOMICUM oraz
liczne preparaty biologiczne: wypreparowane skóry ptasie rozpięte na deskach, głowy pta-
ków, m.in. z rodziny dzioborożców (Bucerotidae), na półkach słoje z zakonserwowanymi w alko-
holu gadami (il. 2); 6 kart - m.in. skrzynia na narzędzia, narzędzia do wykonywania sekcji ana-
tomicznych - piła ręczna, dłuta, młotki, świdry, cęgi, nożyce (il. 3), narzędzia do rysowaniu
i malowania - ołówki, różnej grubości pędzle, skalujący cyrkiel, muszle skójki malarskiej (Unio
pictorum); 1 karta - kompletny mikroskop wraz z pulpitem służącym do umieszczenia preparatu;
6 kart - wizerunki anatomiczne różnych narządów wewnętrznych; 3 karty - anatomia głowy i szyi
ludzkiej (il. 4); 8 kart - anatomia układu trawiennego; 1 karta - widok mikroskopowy tasiemca
(Cestoda), wszy ludzkiej (Pediculus humanus) oraz motyli (Lepidoptera) i ciem (Heterocera));
4 karty - m.in. płody monstrualne; 10 kart - wizerunki bobra europejskiego (Castorfiber); 3 karty
- m.in. wizerunek foki; 10 kart - wizerunki żółwi szylkretowych (Eretmochelys imbricata) oraz
innych gatunków żółwi lądowych, m.in. żółwia promienistego (Astrochelys radiata), żółwia ste-
powego (Testudo horsfieldii), żółwia błotnego (Emys orbicularis); 4 karty -m.in. widok morświna
(Phocoena phocoena) i jego części anatomicznych; 1 karta - drzewo: dąb; 1 karta - wizerunek
samca łososia atlantyckiego (Salmo salar); 1 karta - detal anatomiczny: wątroba.
94
/akubowskz teki Die Naturforschende Gesellschaft5.
Przyporządkowanie albumowi tytułu w katalogu biblioteki nastąpiło
zapewne na podstawie złoconego napisu, znajdującego się na grzbiecie
oprawy w drugim polu od góry: MUSPEUM GOTTWALDIANUM (ae
w ligaturze).
Album składa się z dwóch konwencjonalnie wyróżnionych części. Pierw-
szą z nich otwiera portret Gottwaldta (il. 1), wykonany w technice gwaszu
według wzoru Andreasa Stecha (1635-1697)6, rytowany przez Gerarda Ede-
lincka (1640-1707)7. Na rozwarciu wszyto kompozycję kwiatową z centralnie
umieszczonym owalem, w świetle którego znajdują się powiązane girlandy, ukła-
dające się w inicjały CG (powielone w odbiciu lustrzanym). Następnie umiesz-
czono 60 kart tablic ilustracyjnych8, pośród których wyodrębnić można kilka serii
tematycznych, dotyczących działalności anatoma-przyrodnika9. Drugą część al-
bumu ponownie otwiera portret Gottwaldta oraz rycina z inicjałami CG w owa-
lu. Dalej umieszczono 49 kart tablic z wizerunkami koralowców, jeżowców oraz
różnych rodzajów muszli mięczaków morskich.
5 Andrzej Zbierski, Societas Phisicae Experimentalis w dziejach i kulturze Gdańska, „Nauka:
Polska Akademia Nauk” 2000, nr 3, s. 194.
6 Por. Krystyna Jackowska, Portrety Jana Heweliusza [w:] Jan Heweliusz i kultura hewe-
liuszowska: utilitas et delectatio, red. Maria Mendel i Józef Włodarski, Gdańsk 2013, s. 89, il. 9.
7 Na temat tego sztychu portretowego zob. Alicja Kurkowa, Grafika ilustracyjna gdańskich
druków okolicznościowych XVII wieku, Wrocław 1979, s. 118; Krystyna Jackowska, Gerard Ede-
linck (Antwerpia 1640-1707 Paryż), poz. VII.25 [w:] Aurea Porta Rzeczypospolitej: sztuka Gdańska
od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Katalog, red. Teresa Grzybkowska, Gdańsk 1997, s. 276.
8 Karty ilustracyjne są różnego formatu. Większe z nich przeszyto przez środek w osi
grzbietu albumu; zliczając je, traktowaliśmy każdą z nich jako odrębną kartę tablic, jeśli tylko
wycisk płyty wskazywał, że kompozycja została odbita z jednej płyty miedziorytniczej. Jeśli poli-
czymy karty tablic przeszyte przez środek jako dwie osobne, łączna liczba kart w albumie będzie
większa i wyniesie 67.
9 Łącznie 60 kart tablic ilustracyjnych, odpowiednio: 1 karta - widok perspektywiczny
pracowni anatomicznej, na ścianach pomieszczenia napis MUSEUM ANATOMICUM oraz
liczne preparaty biologiczne: wypreparowane skóry ptasie rozpięte na deskach, głowy pta-
ków, m.in. z rodziny dzioborożców (Bucerotidae), na półkach słoje z zakonserwowanymi w alko-
holu gadami (il. 2); 6 kart - m.in. skrzynia na narzędzia, narzędzia do wykonywania sekcji ana-
tomicznych - piła ręczna, dłuta, młotki, świdry, cęgi, nożyce (il. 3), narzędzia do rysowaniu
i malowania - ołówki, różnej grubości pędzle, skalujący cyrkiel, muszle skójki malarskiej (Unio
pictorum); 1 karta - kompletny mikroskop wraz z pulpitem służącym do umieszczenia preparatu;
6 kart - wizerunki anatomiczne różnych narządów wewnętrznych; 3 karty - anatomia głowy i szyi
ludzkiej (il. 4); 8 kart - anatomia układu trawiennego; 1 karta - widok mikroskopowy tasiemca
(Cestoda), wszy ludzkiej (Pediculus humanus) oraz motyli (Lepidoptera) i ciem (Heterocera));
4 karty - m.in. płody monstrualne; 10 kart - wizerunki bobra europejskiego (Castorfiber); 3 karty
- m.in. wizerunek foki; 10 kart - wizerunki żółwi szylkretowych (Eretmochelys imbricata) oraz
innych gatunków żółwi lądowych, m.in. żółwia promienistego (Astrochelys radiata), żółwia ste-
powego (Testudo horsfieldii), żółwia błotnego (Emys orbicularis); 4 karty -m.in. widok morświna
(Phocoena phocoena) i jego części anatomicznych; 1 karta - drzewo: dąb; 1 karta - wizerunek
samca łososia atlantyckiego (Salmo salar); 1 karta - detal anatomiczny: wątroba.
94