DOI Artikel:
Jakubowski, Jakub: "Musaeum Gottwaldianum" ze zbiorów Biblioteki Politechniki Gdańskiej i wydawnicze losy dzieła Christophorusa Gottwaldta (1636 - 1700) w XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0122
Jakub ilustrowanych edycji, o czym świadczyć może harmonijne ukształtowanie
Jakubowski edytorsko-typograficzne dzieła Jana Heweliusza Firmamentum Sobiescia-
num sive uranographia totum coelum stellatum (Gedani 1690), którego druk
vidua Elżbieta Heweliuszowa zleciła oficynie prowadzonej przez Stollego90.
W 1667 r. filozof natury Henry Oldenburg (1619-1677) w imieniu Royal
Society skierował w korespondencji do Jana Heweliusza szereg pytań dotyczą-
cych zagadnień przyrodniczych (m.in. wpływu niskich temperatur na organi-
zmy żywe)91. Heweliusz - nie zajmując się tradycyjnie pojętą historią naturalną
(botaniką, zoologią i mineralogią) - przesłał zapytanie do znanych sobie uczo-
nych. Targosz wskazywała, że z inspiracji Heweliusza w 1670 r. gdański lekarz
Conrad podjął badania m.in. nad zamarzaniem krwi zwierzęcej. W dniach
3-7 lutego Conrad wygłosił cykl wykładów, których treść opublikował sie-
dem lat później jako Dissertatio medico-phisica de natura atąue effectibus
frigoris (Gedani 1677)92. Odnosząc się do publicznego wystąpienia lekarza,
Schumann podkreślił, że uczony zaproponował licznie zebranym słuchaczom
wykładów stworzenie instytucji naukowej na wzór londyńskiego Towarzy-
stwa Królewskiego, zabiegając o poparcie astronoma Jana Heweliusza, bota-
nika Jacoba Breynego oraz Christophorusa Gottwaldta „znanego jako badacza
natury”93. Wysiłki nie przyniosły zamierzonego efektu i do powołania towa-
rzystwa naukowego nigdy nie doszło, lecz znajomość Conrada i Gottwaldta
przetrwała próbę czasu - lekarze nawiązali relację przyjacielską i prowadzili
wspólne badania anatomiczne.
Ilustracje zawarte w Musaeum Gottwaldianum ze zbiorów Biblioteki Poli-
techniki Gdańskiej, stanowią trudne do przecenienia źródło do poznania his-
torii nauk przyrodniczych w Gdańsku drugiej połowy XVII stulecia, będąc
jednocześnie unikatowym materiałem do studiów nad kolekcjonerstwem
wytworów natury oraz ikonografią przyrodniczą w gdańskim środowisku
naukowym. Treść rycin, źródła inspiracji ich autora oraz recepcja dzieła, któ-
rego wydawnicze losy scharakteryzowano w niniejszej pracy, niewątpliwie
zasługują na osobne badanie. W tym miejscu należy się podzielić jedynie
wstępnymi spostrzeżeniami, wymagającymi dalszego rozwinięcia.
W zespole ilustracji, zawartych w pierwszej części Musaeum Gottwaldia-
num znajduje się rycina przedstawiająca wnętrze pracowni anatomicznej Got-
twaldta, w której lekarz i przyrodnik przeprowadzał sekcje zwłok zwierzęcych
(por. ił. 2). Przedstawione na rycinie pomieszczenie nie służyło przechowywa-
niu bogatej kolekcji konchologicznej, mieszczącej się w specjalnych repozyto-
riach wyposażonych w liczne szuflady, nazywane również futerałami (Capseln).
90 Ibidem, s. 428.
91 Por. Alix Cooper, Inventing the Indigenous: Local Knowledge and Natural History in Early
Modern Europę, Cambridge 2007, s. 122-124; Karolina Targosz, Jan III Sobieski mecenasem
nauk i uczonych, Wrocław 1991, s. 202.
92 Ibidem, s. 202.
93 Schumann, Geschichte der Naturforschenden Gesellschaft..., s. 2.
116
Jakubowski edytorsko-typograficzne dzieła Jana Heweliusza Firmamentum Sobiescia-
num sive uranographia totum coelum stellatum (Gedani 1690), którego druk
vidua Elżbieta Heweliuszowa zleciła oficynie prowadzonej przez Stollego90.
W 1667 r. filozof natury Henry Oldenburg (1619-1677) w imieniu Royal
Society skierował w korespondencji do Jana Heweliusza szereg pytań dotyczą-
cych zagadnień przyrodniczych (m.in. wpływu niskich temperatur na organi-
zmy żywe)91. Heweliusz - nie zajmując się tradycyjnie pojętą historią naturalną
(botaniką, zoologią i mineralogią) - przesłał zapytanie do znanych sobie uczo-
nych. Targosz wskazywała, że z inspiracji Heweliusza w 1670 r. gdański lekarz
Conrad podjął badania m.in. nad zamarzaniem krwi zwierzęcej. W dniach
3-7 lutego Conrad wygłosił cykl wykładów, których treść opublikował sie-
dem lat później jako Dissertatio medico-phisica de natura atąue effectibus
frigoris (Gedani 1677)92. Odnosząc się do publicznego wystąpienia lekarza,
Schumann podkreślił, że uczony zaproponował licznie zebranym słuchaczom
wykładów stworzenie instytucji naukowej na wzór londyńskiego Towarzy-
stwa Królewskiego, zabiegając o poparcie astronoma Jana Heweliusza, bota-
nika Jacoba Breynego oraz Christophorusa Gottwaldta „znanego jako badacza
natury”93. Wysiłki nie przyniosły zamierzonego efektu i do powołania towa-
rzystwa naukowego nigdy nie doszło, lecz znajomość Conrada i Gottwaldta
przetrwała próbę czasu - lekarze nawiązali relację przyjacielską i prowadzili
wspólne badania anatomiczne.
Ilustracje zawarte w Musaeum Gottwaldianum ze zbiorów Biblioteki Poli-
techniki Gdańskiej, stanowią trudne do przecenienia źródło do poznania his-
torii nauk przyrodniczych w Gdańsku drugiej połowy XVII stulecia, będąc
jednocześnie unikatowym materiałem do studiów nad kolekcjonerstwem
wytworów natury oraz ikonografią przyrodniczą w gdańskim środowisku
naukowym. Treść rycin, źródła inspiracji ich autora oraz recepcja dzieła, któ-
rego wydawnicze losy scharakteryzowano w niniejszej pracy, niewątpliwie
zasługują na osobne badanie. W tym miejscu należy się podzielić jedynie
wstępnymi spostrzeżeniami, wymagającymi dalszego rozwinięcia.
W zespole ilustracji, zawartych w pierwszej części Musaeum Gottwaldia-
num znajduje się rycina przedstawiająca wnętrze pracowni anatomicznej Got-
twaldta, w której lekarz i przyrodnik przeprowadzał sekcje zwłok zwierzęcych
(por. ił. 2). Przedstawione na rycinie pomieszczenie nie służyło przechowywa-
niu bogatej kolekcji konchologicznej, mieszczącej się w specjalnych repozyto-
riach wyposażonych w liczne szuflady, nazywane również futerałami (Capseln).
90 Ibidem, s. 428.
91 Por. Alix Cooper, Inventing the Indigenous: Local Knowledge and Natural History in Early
Modern Europę, Cambridge 2007, s. 122-124; Karolina Targosz, Jan III Sobieski mecenasem
nauk i uczonych, Wrocław 1991, s. 202.
92 Ibidem, s. 202.
93 Schumann, Geschichte der Naturforschenden Gesellschaft..., s. 2.
116