DOI Artikel:
Posłuszna, Anna: Funkcjonalny kompleks obsługi emigrantów: architektura Etapu Emigracyjnego w Gdyni
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0185
uświadamiał sobie, że jest ono konieczne. Po 1918 r., po ukonstytuowa-
niu nowych granic II Rzeczpospolitej, okazało się, że dla wielu Polaków nie
ma miejsca w nowym kraju. Sytuacja ta spowodowana była przede wszystkich
przeludnieniem wsi, nierozwiązaną kwestią chłopską i nierozwiniętym jeszcze
przemysłem1. W intensyfikacji ruchu emigracyjnego upatrywano szansy nie
tylko na uzdrowienie sytuacji na wsi czy rozwiązanie problemu bezrobocia
w dużych miastach, lecz także na rozwój portów morskich i floty pasażerskiej.
Liczono również na pobudzenie gospodarki dzięki przesyłanym z zagranicy
środkom finansowym oraz na delikatną modyfikację struktury społecznej2.
Powołane zostały instytucje mające koordynować i sprawować nadzór nad ros-
nącym ruchem emigracyjnym oraz dbać o bezpieczeństwo podróżnych i kon-
trolować uczciwe zatrudnianie robotników za granicą. Kluczową rolę w tym
procesie odegrały: Urząd Emigracyjny, powołany w 1920 r., a także powstały
znacznie później, bo w 1930 r., Syndykat Emigracyjny3. Najczęściej emigro-
wano czasowo w celach zarobkowych do krajów Europy Zachodniej (Fran-
cji, Niemiec czy Belgii). Rosło także znaczenie emigracji zamorskiej. Osobną
kwestią było uchodźstwo ludności żydowskiej, związane z ówczesną sytuacją
społeczno-polityczną w kraju. W latach 1921-1937 tereny Rzeczpospolitej
opuściło około 395 tysięcy Żydów4.
Jednym z następstw wielkiego kryzysu gospodarczego z 1929 r. było
znaczne ograniczenie ruchu ludności do Stanów Zjednoczonych (który słabł
już od wydania ustaw przez Kongres Amerykański w latach 1921 i 1924,
ograniczających możliwość przyjmowania imigrantów z Europy Środkowo-
-Wschodniej)5, co niefortunnie zbiegło się z budową Etapu. Coraz częściej
decydowano się więc na wyjazd do Ameryki Południowej - szczególną popu-
larnością w II Rzeczpospolitej cieszyła się Argentyna.
Mimo wszystko potrzeba zorganizowania miejsca, w którym emigranci
mogliby poddać się zabiegom pozwalającym im spełnić restrykcyjne wymogi
stawiane przez przewoźników morskich i dopełnić wszelkich formalności, sta-
wała się coraz bardziej paląca.
Zanim powstała infrastruktura emigracyjna w Gdyni, polscy wychodźcy
wybierający emigracje zamorską decydowali się na wyjazd do Hamburga lub
Bremy (gdzie od kilkudziesięciu lat kwitł ruch emigracyjny), a już po odzy-
skaniu przez Polskę niepodległości wypływali z Wolnego Miasta Gdańska.
1 Anna Kicinger, Polityka emigracyjna II Rzeczpospolitej, Warszawa 2005, s. 20-21, 28;
zob. też http://www.cefmr.pan.pl/docs/cefmr_wp_2005-04.pdf [dostęp: 19.04.2016]; Halina
Janowska, Emigracja zarobkowa z Polski 1918-1939, Warszawa 1981, s. 99.
2 Janowska, Emigracja zarobkowa..., s. 99, 104.
3 Ibidem, s. 107.
4 Adam Koseski, Emigracja z ziem polskich w XX wieku. Drogi awansu emigrantów, Puł-
tusk 1998, s. 31.
5 Bram Beelaert, The Red Star Linę and the medical examination of emigrants in Antwerp
[w:] Red Star Linę. 1873-1934, Leuven 2013, s. 60.
Funkcjonalny
kompleks
obsługi
emigrantów...
179
niu nowych granic II Rzeczpospolitej, okazało się, że dla wielu Polaków nie
ma miejsca w nowym kraju. Sytuacja ta spowodowana była przede wszystkich
przeludnieniem wsi, nierozwiązaną kwestią chłopską i nierozwiniętym jeszcze
przemysłem1. W intensyfikacji ruchu emigracyjnego upatrywano szansy nie
tylko na uzdrowienie sytuacji na wsi czy rozwiązanie problemu bezrobocia
w dużych miastach, lecz także na rozwój portów morskich i floty pasażerskiej.
Liczono również na pobudzenie gospodarki dzięki przesyłanym z zagranicy
środkom finansowym oraz na delikatną modyfikację struktury społecznej2.
Powołane zostały instytucje mające koordynować i sprawować nadzór nad ros-
nącym ruchem emigracyjnym oraz dbać o bezpieczeństwo podróżnych i kon-
trolować uczciwe zatrudnianie robotników za granicą. Kluczową rolę w tym
procesie odegrały: Urząd Emigracyjny, powołany w 1920 r., a także powstały
znacznie później, bo w 1930 r., Syndykat Emigracyjny3. Najczęściej emigro-
wano czasowo w celach zarobkowych do krajów Europy Zachodniej (Fran-
cji, Niemiec czy Belgii). Rosło także znaczenie emigracji zamorskiej. Osobną
kwestią było uchodźstwo ludności żydowskiej, związane z ówczesną sytuacją
społeczno-polityczną w kraju. W latach 1921-1937 tereny Rzeczpospolitej
opuściło około 395 tysięcy Żydów4.
Jednym z następstw wielkiego kryzysu gospodarczego z 1929 r. było
znaczne ograniczenie ruchu ludności do Stanów Zjednoczonych (który słabł
już od wydania ustaw przez Kongres Amerykański w latach 1921 i 1924,
ograniczających możliwość przyjmowania imigrantów z Europy Środkowo-
-Wschodniej)5, co niefortunnie zbiegło się z budową Etapu. Coraz częściej
decydowano się więc na wyjazd do Ameryki Południowej - szczególną popu-
larnością w II Rzeczpospolitej cieszyła się Argentyna.
Mimo wszystko potrzeba zorganizowania miejsca, w którym emigranci
mogliby poddać się zabiegom pozwalającym im spełnić restrykcyjne wymogi
stawiane przez przewoźników morskich i dopełnić wszelkich formalności, sta-
wała się coraz bardziej paląca.
Zanim powstała infrastruktura emigracyjna w Gdyni, polscy wychodźcy
wybierający emigracje zamorską decydowali się na wyjazd do Hamburga lub
Bremy (gdzie od kilkudziesięciu lat kwitł ruch emigracyjny), a już po odzy-
skaniu przez Polskę niepodległości wypływali z Wolnego Miasta Gdańska.
1 Anna Kicinger, Polityka emigracyjna II Rzeczpospolitej, Warszawa 2005, s. 20-21, 28;
zob. też http://www.cefmr.pan.pl/docs/cefmr_wp_2005-04.pdf [dostęp: 19.04.2016]; Halina
Janowska, Emigracja zarobkowa z Polski 1918-1939, Warszawa 1981, s. 99.
2 Janowska, Emigracja zarobkowa..., s. 99, 104.
3 Ibidem, s. 107.
4 Adam Koseski, Emigracja z ziem polskich w XX wieku. Drogi awansu emigrantów, Puł-
tusk 1998, s. 31.
5 Bram Beelaert, The Red Star Linę and the medical examination of emigrants in Antwerp
[w:] Red Star Linę. 1873-1934, Leuven 2013, s. 60.
Funkcjonalny
kompleks
obsługi
emigrantów...
179