DOI Artikel:
Posłuszna, Anna: Funkcjonalny kompleks obsługi emigrantów: architektura Etapu Emigracyjnego w Gdyni
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0188
Anna piwnic, kurników, kuchni rytualnej i chrześcijańskiej (pomyślanych tak, aby
Posłuszna mogły obsługiwać obie strony Etapu). Wewnątrz kompleksu zaplanowano
park do spacerowania z boiskiem sportowym, placem tenisowym i pla-
cem zabaw.
Ten bardzo szczegółowy opis uzupełniają wytyczne dotyczące m.in. miesz-
kań urzędniczych - po dwa pokoje przeznaczono dla kierownika pokojów,
buchaltera, lekarza, inspektora emigracyjnego, magazyniera, administratora,
kierownika rejestracji, kasjera; po jednym pokoju przewidziano dla czterech
pomocników buchaltera, pomocnika administratora, gospodyni, czterech reje-
stratorów, dezynfektora, ekspedytora, urzędnika celnego, sanitariuszki, trzech
przedstawicieli organizacji społecznych, nie zapomniano też o pokojach gościn-
nych (np. dla konwojentów linii okrętowych) oraz o mieszkaniach dla służby.
Wykonanie projektu architektonicznego Obozu powierzono w 1929 r. zna-
czącemu dla architektury Gdyni duetowi warszawskich architektów - Adamowi
Kuncewiczowi i Adamowi Paprockiemu11. Nowy Etap Emigracyjny w Gdyni
zdecydowano się wybudować na Grabówku, który decyzją władz w 1927 r. stał
się nową dzielnicą robotniczą12.
Cały kompleks usytuowano w dolinie, która ostrym kątem wcinała się
w Wysoczyznę Gdańską. Jej uformowanie zadecydowało o ostatecznym
kształcie całego założenia, podobnym do kropli wody zamkniętej półkoliście
od północy sypialniami strony czystej. Etap Emigracyjny zaplanowano na sze-
roką skalę - cały kompleks liczyć miał ponad 20 budynków, zaprojektowanych
w symetrycznym układzie dwóch wachlarzowo ułożonych ciągów zabudowy.
Północna część przeznaczona była dla strony czystej - poniżej wspomnianego
już półkolistego budynku sypialni zaplanowano hotele dla pasażerów drugiej
i trzeciej klasy. Dalej na południe, w centrum całego założenia znajdować
się miał budynek administracyjno-jadalny, z którym od wschodu sąsiadował
budynek dezynfekcyjno-kąpielowy, natomiast od zachodu - budynek rekre-
acyjny. Poniżej znajdowały się budynki strony brudnej - sypialnia dla męż-
czyzn (usytuowana przy torach), sypialnia dla kobiet, hotel. Etap Emigracyjny
miał być kompleksem samowystarczalnym, dlatego też całe założenie od połu-
dnia zamykał szereg zabudowań gospodarczych: obora, chlew, rzeźnia, kurnik
i magazyn na artykuły spożywcze. Po drugiej stronie torów, czyli poza ścisłą
zabudową założenia, vis a vis wschodniej części półkolistych sypialni zaplano-
wano mieszkania dla służby, garaże i hotel dla urzędników. Natomiast na zale-
sionym wzgórzu, po zachodniej stronie, powstać miały niewielki szpital, koś-
ciół oraz bożnica13 (ił. 2).
11 Archiwum Akt Nowych [dalej: AAN], zbiór Ministerstwa Spraw Wewnętrznych [dalej:
MSW], sygn. 2538, Obóz Emigracyjny w Gdyni - projekt zabudowania, s. 1-33.
12 Maria Jolanta Sołtysik, Gdynia - miasto dwudziestolecia międzywojennego. Urbanistyka
i architektura, Warszawa 1993, s. 162.
13 AAN, zbiór MSW, sygn. 2538, Obóz Emigracyjny w Gdyni - projekt zabudowania,
s. 1-33.
182
Posłuszna mogły obsługiwać obie strony Etapu). Wewnątrz kompleksu zaplanowano
park do spacerowania z boiskiem sportowym, placem tenisowym i pla-
cem zabaw.
Ten bardzo szczegółowy opis uzupełniają wytyczne dotyczące m.in. miesz-
kań urzędniczych - po dwa pokoje przeznaczono dla kierownika pokojów,
buchaltera, lekarza, inspektora emigracyjnego, magazyniera, administratora,
kierownika rejestracji, kasjera; po jednym pokoju przewidziano dla czterech
pomocników buchaltera, pomocnika administratora, gospodyni, czterech reje-
stratorów, dezynfektora, ekspedytora, urzędnika celnego, sanitariuszki, trzech
przedstawicieli organizacji społecznych, nie zapomniano też o pokojach gościn-
nych (np. dla konwojentów linii okrętowych) oraz o mieszkaniach dla służby.
Wykonanie projektu architektonicznego Obozu powierzono w 1929 r. zna-
czącemu dla architektury Gdyni duetowi warszawskich architektów - Adamowi
Kuncewiczowi i Adamowi Paprockiemu11. Nowy Etap Emigracyjny w Gdyni
zdecydowano się wybudować na Grabówku, który decyzją władz w 1927 r. stał
się nową dzielnicą robotniczą12.
Cały kompleks usytuowano w dolinie, która ostrym kątem wcinała się
w Wysoczyznę Gdańską. Jej uformowanie zadecydowało o ostatecznym
kształcie całego założenia, podobnym do kropli wody zamkniętej półkoliście
od północy sypialniami strony czystej. Etap Emigracyjny zaplanowano na sze-
roką skalę - cały kompleks liczyć miał ponad 20 budynków, zaprojektowanych
w symetrycznym układzie dwóch wachlarzowo ułożonych ciągów zabudowy.
Północna część przeznaczona była dla strony czystej - poniżej wspomnianego
już półkolistego budynku sypialni zaplanowano hotele dla pasażerów drugiej
i trzeciej klasy. Dalej na południe, w centrum całego założenia znajdować
się miał budynek administracyjno-jadalny, z którym od wschodu sąsiadował
budynek dezynfekcyjno-kąpielowy, natomiast od zachodu - budynek rekre-
acyjny. Poniżej znajdowały się budynki strony brudnej - sypialnia dla męż-
czyzn (usytuowana przy torach), sypialnia dla kobiet, hotel. Etap Emigracyjny
miał być kompleksem samowystarczalnym, dlatego też całe założenie od połu-
dnia zamykał szereg zabudowań gospodarczych: obora, chlew, rzeźnia, kurnik
i magazyn na artykuły spożywcze. Po drugiej stronie torów, czyli poza ścisłą
zabudową założenia, vis a vis wschodniej części półkolistych sypialni zaplano-
wano mieszkania dla służby, garaże i hotel dla urzędników. Natomiast na zale-
sionym wzgórzu, po zachodniej stronie, powstać miały niewielki szpital, koś-
ciół oraz bożnica13 (ił. 2).
11 Archiwum Akt Nowych [dalej: AAN], zbiór Ministerstwa Spraw Wewnętrznych [dalej:
MSW], sygn. 2538, Obóz Emigracyjny w Gdyni - projekt zabudowania, s. 1-33.
12 Maria Jolanta Sołtysik, Gdynia - miasto dwudziestolecia międzywojennego. Urbanistyka
i architektura, Warszawa 1993, s. 162.
13 AAN, zbiór MSW, sygn. 2538, Obóz Emigracyjny w Gdyni - projekt zabudowania,
s. 1-33.
182