DOI Artikel:
Posłuszna, Anna: Funkcjonalny kompleks obsługi emigrantów: architektura Etapu Emigracyjnego w Gdyni
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0191
Państwowy Urząd Repatriacyjny. PUR zajmował budynki tylko dwa mie-
siące - już w czerwcu kompleks przejęła Armia Czerwona. Wojsko Polskie
zajęło budynki w 1947 r. i swoją siedzibę ma tam do dziś21.
Przyjeżdżający do Obozu podróżni przechodzili przez kilka etapów prze-
myślanego i starannie opracowanego procesu, który zapobiegać miał m.in. roz-
przestrzenianiu się chorób zakaźnych i pasożytów na statku. Kluczową rolę
odgrywał w tym procesie pawilon dezynfekcyjno-kąpielowy - budynek o kon-
strukcji żelbetowo-szkieletowej, opartej na rzędach prostokątnych filarów.
Dźwigi, usytuowane w wewnętrznych narożach dziedzińca, transportowały
brudną bieliznę i odzież z parteru do poziomu piwnic, w których mieściły się
pralnie, suszarnie itp. Parter przeznaczono głównie na hale bagażowe. Komory
dezynfekcyjne (parowe i cyjanowe) znajdowały się w środkowej części zabudo-
wanej partii dziedzińca.
Emigranci mieli wysiadać docelowo na małym peronie z zadaszeniem,
zaplanowanym po wschodniej stronie budynku. W projekcie architektonicz-
nym zadaszenie zdobił napis „Gdynia Etap Emigracyjny”, wykonany z użyciem
modernistycznej typografii. W centrum peronu zaprojektowano minimali-
styczny zegar. Niestety, tych wysmakowanych elementów nie zrealizowano.
Po wejściu do budynku podróżni najpierw kierowani byli do poczekalni,
a następnie do rozbieralni (mężczyźni - na poziom pierwszy, kobiety - na poziom
drugi). Stamtąd zapraszano ich do pokoi fryzjerskich, gdzie oprócz przeglądu
włosów odbywało się także golenie miejsc intymnych, aby wyelimino-
wać możliwość rozprzestrzenienia się wszawicy. Ubrania, które podróżni
zostawiali w rozbieralni, ładowano na dźwigi i transportowano do pralni
usytuowanych w piwnicach lub do komór dezynfekcyjnych znajdujących
się na parterze. Następnie emigranci kierowani byli do łaźni zajmujących
środkowo-wschodnią część budynku. Po odbyciu koniecznych ablucji odbie-
rano zdezynfekowane ubrania oraz czyste komplety bielizny i przechodzono
kontrolę lekarską. Po wizycie u lekarza emigranci znajdowali się już po czystej
stronie i schodzili na poziom parteru, skąd mogli odebrać bagaże, które także
przeszły proces dezynfekcyjny22.
Następnym spośród wzniesionych budynków był gmach administracyjno-
-jadalny, zaprojektowany na planie trapezu jako cztero skrzydłowy pawilon
z otwartym wewnętrznym dziedzińcem. Usytuowano w nim wspaniałą, prze-
stronną, elegancko urządzoną salę rejestracyjną, z płaskorzeźbą orła górującą
nad wejściem (il. 3). W budynku znajdowały się równieżm.in. pokój do przyjmo-
wania depozytów, sala badań, ambulatorium i gabinet konsula kanadyjskiego.
Całe skrzydło zachodnie na poziomie parteru zostało podzielone na niewielkie
pomieszczenia gospodarcze służące do przechowywania m.in. ziemniaków,
21 Obóz Emigracyjny na Grabówku [w]: Encyklopedia Gdyni..., s. 503-504.
22 AAN, zbiór MSW, sygn. 2532, Obóz Emigracyjny w Gdyni, projekt budynku dezynfekcyjno-
kąpielowego, pawilon nr 6, s. 1-28; APGOG, zbiór KRwG, sygn. 682/1841, Odpis zapotrzebowa-
nia ramowego na budowę obozu, kierownik Wł. Dąbrowski, z dnia 9.07.1928, s. 154-159.
Funkcjonalny
kompleks
obsługi
emigrantów...
185
siące - już w czerwcu kompleks przejęła Armia Czerwona. Wojsko Polskie
zajęło budynki w 1947 r. i swoją siedzibę ma tam do dziś21.
Przyjeżdżający do Obozu podróżni przechodzili przez kilka etapów prze-
myślanego i starannie opracowanego procesu, który zapobiegać miał m.in. roz-
przestrzenianiu się chorób zakaźnych i pasożytów na statku. Kluczową rolę
odgrywał w tym procesie pawilon dezynfekcyjno-kąpielowy - budynek o kon-
strukcji żelbetowo-szkieletowej, opartej na rzędach prostokątnych filarów.
Dźwigi, usytuowane w wewnętrznych narożach dziedzińca, transportowały
brudną bieliznę i odzież z parteru do poziomu piwnic, w których mieściły się
pralnie, suszarnie itp. Parter przeznaczono głównie na hale bagażowe. Komory
dezynfekcyjne (parowe i cyjanowe) znajdowały się w środkowej części zabudo-
wanej partii dziedzińca.
Emigranci mieli wysiadać docelowo na małym peronie z zadaszeniem,
zaplanowanym po wschodniej stronie budynku. W projekcie architektonicz-
nym zadaszenie zdobił napis „Gdynia Etap Emigracyjny”, wykonany z użyciem
modernistycznej typografii. W centrum peronu zaprojektowano minimali-
styczny zegar. Niestety, tych wysmakowanych elementów nie zrealizowano.
Po wejściu do budynku podróżni najpierw kierowani byli do poczekalni,
a następnie do rozbieralni (mężczyźni - na poziom pierwszy, kobiety - na poziom
drugi). Stamtąd zapraszano ich do pokoi fryzjerskich, gdzie oprócz przeglądu
włosów odbywało się także golenie miejsc intymnych, aby wyelimino-
wać możliwość rozprzestrzenienia się wszawicy. Ubrania, które podróżni
zostawiali w rozbieralni, ładowano na dźwigi i transportowano do pralni
usytuowanych w piwnicach lub do komór dezynfekcyjnych znajdujących
się na parterze. Następnie emigranci kierowani byli do łaźni zajmujących
środkowo-wschodnią część budynku. Po odbyciu koniecznych ablucji odbie-
rano zdezynfekowane ubrania oraz czyste komplety bielizny i przechodzono
kontrolę lekarską. Po wizycie u lekarza emigranci znajdowali się już po czystej
stronie i schodzili na poziom parteru, skąd mogli odebrać bagaże, które także
przeszły proces dezynfekcyjny22.
Następnym spośród wzniesionych budynków był gmach administracyjno-
-jadalny, zaprojektowany na planie trapezu jako cztero skrzydłowy pawilon
z otwartym wewnętrznym dziedzińcem. Usytuowano w nim wspaniałą, prze-
stronną, elegancko urządzoną salę rejestracyjną, z płaskorzeźbą orła górującą
nad wejściem (il. 3). W budynku znajdowały się równieżm.in. pokój do przyjmo-
wania depozytów, sala badań, ambulatorium i gabinet konsula kanadyjskiego.
Całe skrzydło zachodnie na poziomie parteru zostało podzielone na niewielkie
pomieszczenia gospodarcze służące do przechowywania m.in. ziemniaków,
21 Obóz Emigracyjny na Grabówku [w]: Encyklopedia Gdyni..., s. 503-504.
22 AAN, zbiór MSW, sygn. 2532, Obóz Emigracyjny w Gdyni, projekt budynku dezynfekcyjno-
kąpielowego, pawilon nr 6, s. 1-28; APGOG, zbiór KRwG, sygn. 682/1841, Odpis zapotrzebowa-
nia ramowego na budowę obozu, kierownik Wł. Dąbrowski, z dnia 9.07.1928, s. 154-159.
Funkcjonalny
kompleks
obsługi
emigrantów...
185