DOI Artikel:
Michalak, Michał: Czy Michał Archanioł nosi włoską zbroję płytową? Analiza bronioznawcza Sądu Ostatecznego Hansa Memlinga
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0016
w której leży Brugia, uzbrojenie włoskie
nie było powszechnie noszone przez ryce-
rzy Jednak silne związki handlowe tego
miasta z Italią, włoscy fundatorzy dzieł
sztuki oraz istnienie dworu książęcego,
na którym kultywowano idee rycersko-
ści, to poszlaki wskazujące na możliwość
zetknięcia się Memlinga z takim uzbroje-
niem. Kontakty Niderlandów z Włochami
potwierdza relacja włoskiego humanisty
Bartolomea Fazio z pobytu Rogiera van
der Weyden w Rzymie w jubileuszowym
1450 r. Nie wiadomo, czy niderlandzki
mistrz przebywał w innych miastach włos-
kich, nie można jednak wykluczyć jego
wizyty w Mediolanie, będącym włoską
stolicą płatnerstwa. Podróż do Italii sta-
nowi wyraźną cezurę w twórczości mala-
rza40. Zapewne przywiózł on z tej podróży
szkice dokumentujące jego obserwacje,
w tym - być może - rysunki północ-
no włoskich zbroi. Memling pozostając
w kręgu wpływów Rogiera, mógł widzieć
owe hipotetyczne szkice i wykorzystać
je w trakcie pracy nad postacią Michał
Archanioła z gdańskiego tryptyku. Nie
można też wykluczyć, iż sam Rogier naszkicował zbroję tej postaci41.
Zbroja Michała Archanioła z Sądu Ostatecznego i zbroja św. Jerzego z dyp-
tyku monachijskiego wykazują stosunkowo duże podobieństwo, nie są jednak
identyczne. Nie można jednoznacznie stwierdzić, że postać Archanioła z cen-
tralnej części gdańskiego tryptyku nosi zbroję o estetyce północnowłoskiej.
Brak widocznych naramienników, które są tak wyraźnie zaprezentowane
na przywoływanym tu dyptyku, jak na razie przekreśla taką możliwość. Sam
fakt, że Memling i inni artyści flamandzcy prezentowali w swych pracach zbroje
przypominające włoskie, jest jednak bardzo interesujący.
Na koniec owych rozważań warto zatem przytoczyć kilka najciekawszych
niderlandzkich przykładów tego rodzaju wizerunków. Wspomniany już przeze
mnie Sąd Ostateczny namalowany przez Petrusa Christusa w 1452 r. jest szcze-
gólnie intrygującym przykładem (il. 12). Przedstawione tam naramienniki
zbroi Michała Archanioła są asymetryczne, lewe skrzydło wzmocnione zostało
11.14. Andrea del Castagno, Farinata degli Uberti,
Yilla Carducci, Florencja
40 Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500..., t. 2, s. 231, 303-305.
41 Szmelter, Wyniki wielokryterialnych badań..., s. 50.
16
nie było powszechnie noszone przez ryce-
rzy Jednak silne związki handlowe tego
miasta z Italią, włoscy fundatorzy dzieł
sztuki oraz istnienie dworu książęcego,
na którym kultywowano idee rycersko-
ści, to poszlaki wskazujące na możliwość
zetknięcia się Memlinga z takim uzbroje-
niem. Kontakty Niderlandów z Włochami
potwierdza relacja włoskiego humanisty
Bartolomea Fazio z pobytu Rogiera van
der Weyden w Rzymie w jubileuszowym
1450 r. Nie wiadomo, czy niderlandzki
mistrz przebywał w innych miastach włos-
kich, nie można jednak wykluczyć jego
wizyty w Mediolanie, będącym włoską
stolicą płatnerstwa. Podróż do Italii sta-
nowi wyraźną cezurę w twórczości mala-
rza40. Zapewne przywiózł on z tej podróży
szkice dokumentujące jego obserwacje,
w tym - być może - rysunki północ-
no włoskich zbroi. Memling pozostając
w kręgu wpływów Rogiera, mógł widzieć
owe hipotetyczne szkice i wykorzystać
je w trakcie pracy nad postacią Michał
Archanioła z gdańskiego tryptyku. Nie
można też wykluczyć, iż sam Rogier naszkicował zbroję tej postaci41.
Zbroja Michała Archanioła z Sądu Ostatecznego i zbroja św. Jerzego z dyp-
tyku monachijskiego wykazują stosunkowo duże podobieństwo, nie są jednak
identyczne. Nie można jednoznacznie stwierdzić, że postać Archanioła z cen-
tralnej części gdańskiego tryptyku nosi zbroję o estetyce północnowłoskiej.
Brak widocznych naramienników, które są tak wyraźnie zaprezentowane
na przywoływanym tu dyptyku, jak na razie przekreśla taką możliwość. Sam
fakt, że Memling i inni artyści flamandzcy prezentowali w swych pracach zbroje
przypominające włoskie, jest jednak bardzo interesujący.
Na koniec owych rozważań warto zatem przytoczyć kilka najciekawszych
niderlandzkich przykładów tego rodzaju wizerunków. Wspomniany już przeze
mnie Sąd Ostateczny namalowany przez Petrusa Christusa w 1452 r. jest szcze-
gólnie intrygującym przykładem (il. 12). Przedstawione tam naramienniki
zbroi Michała Archanioła są asymetryczne, lewe skrzydło wzmocnione zostało
11.14. Andrea del Castagno, Farinata degli Uberti,
Yilla Carducci, Florencja
40 Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500..., t. 2, s. 231, 303-305.
41 Szmelter, Wyniki wielokryterialnych badań..., s. 50.
16