DOI article:
Kriegseisen, Jacek: Złotnicy z rodziny Tolckemit czynni w Elblągu w XVII i XVIII w.
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0053
Gottlieb Kuhlmann (w latach 1741-1747) 52> Christian
Laurentz (w latach 1735-1741)53, Johann Gottlieb Pról-
len (od 1767)54, Christian Tilcke (w latach 1736-1743)55,
Sigmund Tolckemit (wiatach 1747-1753)56 i Daniel Chri-
stoff Werner (w latach 1759-1765)57, który w 1775 r. był
zatrudniony w warsztacie jako czeladnik58.
Sigismund Tolckemit II posługiwał się znakiem war-
sztatowym, który został odnaleziony na zabytkach datowa-
nych m.in. na 1730,1742 i 1750 r.59 Są to majuskułowe litery
ST w ligaturze w polu o wykroju tarczy (ii. 7). Na podstawie
znaków wybitych na zachowanych zabytkach w stosunku
do wcześniejszych publikacji jego rysunek można nieznacz-
nie skorygować (il. 8).
Z działalnością Sigismunda Tolckemita II można powią-
zać - na podstawie wybitego znaku - około czterdziestu
zabytków, w większości niestety zaginionych, znanych
z literatury o charakterze inwentaryzatorskim i katalogów
aukcyjnych. Są to przedmioty wykonane przede wszystkim
dla kościołów leżących w Elblągu i w jego pobliżu, a także
zabytki o przeznaczeniu świeckim.
Najwcześniejszym znanym dziełem złotnika jest para oka-
załych lichtarzy ołtarzowych z 1730 r.60, które zostały ufun-
dowane z zapisu testamentowego Michela Tuschke (Michael
Tuske) dla kościoła pw. NMP w Elblągu. Znane są jedynie
z zapisków archiwalnych i krótkiej wzmianki w literaturze,
gdzie zostały określone jako lichtarze „von getriebener Arbeit,
mit einem dreikantigen FuE”, a więc ozdobione repusowaną
dekoracją i wsparte na stopie o trójkątnym rzucie. Po raz
11. 7. Znak warsztatowy
Sigismunda Tolckemita II,
repr. za: Michał Gradowski,
Agnieszka Kasprzak-Miler,
Złotnicy na ziemiach północnej
Połski, s. 48, E 77 B
11. 8. Znak warsztatowy
Sigismunda Tolckemita II,
rys. Jacek Kriegseisen
52 AP Gdańsk, 427/3, s. 112,114. Później mistrz w Elblągu od 1757 r. do co najmniej 1786 r.,
zob. AP Gdańsk, 427/13, s. 38; 369,2/1807, s. 16,42; por. Czihak, Die Edelschmiedekunst..., s. 168,
nr 60; Gradowski, Kasprzak-Miler, Złotnicy na ziemiach..., s. 49, E 82.
53 AP Gdańsk, 427/3, s. 108, 112.
54 AP Gdańsk, 427/3, s. 119. Później mistrz w Elblągu od 1777 r. do około 1811 r.,
zob. AP Gdańsk, 427/17, s. 2; 427/29, s. 119; por. Czihak, DieEdelschmiedekunst..., s. 168, nr 66;
Gradowski, Kasprzak-Miler, Złotnicy na ziemiach..., s. 49, E 87.
55 AP Gdańsk, 427/3, s. 109, 113.
56 AP Gdańsk, 427/3, s. 114. Zapewne syn Sigismunda Tolckemita II.
57 AP Gdańsk, 427/3, s. 118, 119. Później mistrz w Elblągu w latach 1776-1827,
zob. AP Gdańsk, 427/17, s. 2; 427/29, s. 115; por. Gradowski, Kasprzak-Miler, Złotnicy na zie-
miach..., s. 49, E 86.
58 AP Gdańsk, 369, 2/1807, s. 6.
59 Czihak, Die Edelschmiedekunst..., s. 167, nr 57; Marc Rosenberg, Der Goldschmiede
Merkzeichen. Dritte, erweiterte und illustrierte Auflage, Bd. 2, Frankfurt am Main 1923, s. 65,
nr 1914; Gradowski, Kasprzak-Miler, Złotnicy na ziemiach..., s. 48, E 77 B .
60 Wymiary: wys. około 120 cm, ciężar 1336 skojców.
53
Laurentz (w latach 1735-1741)53, Johann Gottlieb Pról-
len (od 1767)54, Christian Tilcke (w latach 1736-1743)55,
Sigmund Tolckemit (wiatach 1747-1753)56 i Daniel Chri-
stoff Werner (w latach 1759-1765)57, który w 1775 r. był
zatrudniony w warsztacie jako czeladnik58.
Sigismund Tolckemit II posługiwał się znakiem war-
sztatowym, który został odnaleziony na zabytkach datowa-
nych m.in. na 1730,1742 i 1750 r.59 Są to majuskułowe litery
ST w ligaturze w polu o wykroju tarczy (ii. 7). Na podstawie
znaków wybitych na zachowanych zabytkach w stosunku
do wcześniejszych publikacji jego rysunek można nieznacz-
nie skorygować (il. 8).
Z działalnością Sigismunda Tolckemita II można powią-
zać - na podstawie wybitego znaku - około czterdziestu
zabytków, w większości niestety zaginionych, znanych
z literatury o charakterze inwentaryzatorskim i katalogów
aukcyjnych. Są to przedmioty wykonane przede wszystkim
dla kościołów leżących w Elblągu i w jego pobliżu, a także
zabytki o przeznaczeniu świeckim.
Najwcześniejszym znanym dziełem złotnika jest para oka-
załych lichtarzy ołtarzowych z 1730 r.60, które zostały ufun-
dowane z zapisu testamentowego Michela Tuschke (Michael
Tuske) dla kościoła pw. NMP w Elblągu. Znane są jedynie
z zapisków archiwalnych i krótkiej wzmianki w literaturze,
gdzie zostały określone jako lichtarze „von getriebener Arbeit,
mit einem dreikantigen FuE”, a więc ozdobione repusowaną
dekoracją i wsparte na stopie o trójkątnym rzucie. Po raz
11. 7. Znak warsztatowy
Sigismunda Tolckemita II,
repr. za: Michał Gradowski,
Agnieszka Kasprzak-Miler,
Złotnicy na ziemiach północnej
Połski, s. 48, E 77 B
11. 8. Znak warsztatowy
Sigismunda Tolckemita II,
rys. Jacek Kriegseisen
52 AP Gdańsk, 427/3, s. 112,114. Później mistrz w Elblągu od 1757 r. do co najmniej 1786 r.,
zob. AP Gdańsk, 427/13, s. 38; 369,2/1807, s. 16,42; por. Czihak, Die Edelschmiedekunst..., s. 168,
nr 60; Gradowski, Kasprzak-Miler, Złotnicy na ziemiach..., s. 49, E 82.
53 AP Gdańsk, 427/3, s. 108, 112.
54 AP Gdańsk, 427/3, s. 119. Później mistrz w Elblągu od 1777 r. do około 1811 r.,
zob. AP Gdańsk, 427/17, s. 2; 427/29, s. 119; por. Czihak, DieEdelschmiedekunst..., s. 168, nr 66;
Gradowski, Kasprzak-Miler, Złotnicy na ziemiach..., s. 49, E 87.
55 AP Gdańsk, 427/3, s. 109, 113.
56 AP Gdańsk, 427/3, s. 114. Zapewne syn Sigismunda Tolckemita II.
57 AP Gdańsk, 427/3, s. 118, 119. Później mistrz w Elblągu w latach 1776-1827,
zob. AP Gdańsk, 427/17, s. 2; 427/29, s. 115; por. Gradowski, Kasprzak-Miler, Złotnicy na zie-
miach..., s. 49, E 86.
58 AP Gdańsk, 369, 2/1807, s. 6.
59 Czihak, Die Edelschmiedekunst..., s. 167, nr 57; Marc Rosenberg, Der Goldschmiede
Merkzeichen. Dritte, erweiterte und illustrierte Auflage, Bd. 2, Frankfurt am Main 1923, s. 65,
nr 1914; Gradowski, Kasprzak-Miler, Złotnicy na ziemiach..., s. 48, E 77 B .
60 Wymiary: wys. około 120 cm, ciężar 1336 skojców.
53