Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (16.2017)

seminarium o. Heinrich Pfeiffer przedstawił komunikat, że nie pozostaje mu
nic innego, jak uznać Całun Turyński za Mandylion z Edessy, a obraz z Manop-
pello za Mandylion pochodzący z Kamuliany, który wyróżnia zmienność barw
w zależności od kąta patrzenia17.
Jan S. Jaworski z Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego w ramach
wspomnianego seminarium ogłosił analizę materiałową nici bisioru - wyjąt-
kowo osobliwego materiału, uzyskiwanego z wydzieliny wybranych gatun-
ków małży, przede wszystkim morskich. Bisor mógł zostać użyty na pod-
obrazie omawianego dzieła, lecz jak dotąd nie sprawdzono owej możliwości
na drodze eksperymentalnej18. Autor, wskazał, że dotychczasowe badania
obrazu, zarówno mikroskopowe, jak i spektroskopowe, nie dały dostatecznej
odpowiedzi na temat materii użytej jako podobrazie z tej prostej przyczyny,
że wykonywano je przez szkło relikwiarza. Jaworski ustalił, że głównym pig-
mentem nici bisioru jest feomelanina, odpowiadająca za naturalny, brązowy
kolor wysuszonego materiału, gatunku Pinna nobilis, który został poddany
badaniom. Przeprowadzony eksperyment pozwolił ustalić, że w wyniku dzia-
łania silnych utleniaczy (np. nadtlenku wodoru) w odpowiednim środowisku
dochodzi do łatwych i szybkich przebarwień, np. na kolor żółty, złotawy lub
słomkowy, lub też do całkowitego zaniku barwy. Autor odtworzył tym samym
proces degradacji tkaniny zawierającej melaninę oraz wskazał skutki, których
należało się w efekcie spodziewać. Jak wynika z opublikowanej tabeli, otrzy-
mane kolory są identyczne z tymi, które widoczne są na tkaninie z Manoppello
(poza czarnym). Oświetlenie nici bisioru bardzo silnym światłem sprawia,
że stają się one zupełnie przezroczyste.
Autor skonfrontował wyniki swoich badań z ustaleniami Giulio Fantiego
zaprezentowanymi w ramach tych samych warsztatów. Fanti przeprowadził
badania mikroskopowe kilku nici z obrazu z Manoppello z użyciem światła spo-
laryzowanego19. Jaworski uznał, że większość nadzwyczajnych cech malowidła
z Manoppello jest zbieżna z tymi, które charakteryzują bisior. Należą do nich
przezroczystość materii oświetlonej silnym światłem oraz możliwość uzyskania
wszystkich kolorów z samego tylko bisioru w wyniku odpowiedniej chemicznej
modyfikacji. Niemniej na tej samej płaszczyźnie, tj. dotyczącej natury chemicz-
nej, autor dostrzegł podobieństwo owej tkaniny do Całunu Turyńskiego, który
wykonano z lnu. W tym drugim przypadku widoczne są podobne skutki proce-
sów utleniania i dehydratacji, zaś w przypadku bisioru - wybielania feomelaniny.
Ostatecznie wskazał, że na obecnym etapie można dopuścić, iż materiał użyty
17 Heinrich Pfeiffer, The concept of „acheiropoietos”, the iconography oftheface of Christ
and the veil of Manoppello, http://www.acheiropoietos.info/proceedings/PfeifferWeb.pdf
[dostęp: 30.04.2014].
18 Jan S. Jaworski, Properties ofbyssal threads, the Chemical naturę oftheir colors and the Veil of
Manoppello, http://www.acheiropoietos.info/proceedings/JaworskiWeb.pdf [dostęp: 30.04.2014].
19 Giulio Fanti, How are the acheiropoietos images produced? - Jan S. Jaworski, Properties
ofbyssal..., bp. przyp. 8.

Ikona
z Manoppello:
czy istnieje
nauka
alternatywna?

243