DOI Artikel:
Zinkiewicz-Ryndziewicz, Aniela; Ryndziewicz, Zygmunt: Wczesnogotycki kielich w Starym Targu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37088#0092
WCZESNOGOTYCKI KIELICH W STARYM TARGU
85
pełnoplastyczne, sześciopłatkowe rozetki o wklęsłych płatkach i ośrod-
kach w formie kulek (il. 7). Na powierzchni nodusa, pod i nad guzami,
widnieją półplastyczne rozetki, między którymi umieszczone są liście
winogron, po sześć na górnej i dolnej powierzchni nodusa.
Czara kielicha jest gładka, lekko rozwarta, o nieznacznie wywinię-
tej wardze.
Kielich, będący w kulcie chrześcijańskim najważniejszym i najstar-
szym naczyniem liturgicznym, pełni funkcję naczynia ofiarnego, w
którym odnawia się tajemnica Odkupienia, jaka dokonała się poprzez
śmierć Chrystusa na krzyżu^. Zasadniczym elementem kielicha jest
czara, w której podczas sprawowania Eucharystii następuje przemiana
wina w Krew Chrystusa. Pozostałe elementy, czyli stopa i trzon z no-
dusem są jej podporządkowane, i to zarówno w sposób konstrukcyj-
ny — stanowią podstawę dla czary, jak i często symboliczny — przed-
stawienia plastyczne tych elementów służą podkreśleniu liturgicznej
funkcji czary.
W omawianym kielichu o dziele Odkupienia mówi zobrazowanie
plastyczne na stopie faktu Odkupienia, a także symbolika elementów
dekoracyjnych mieszczących się na stopie i nodusie.
Stopa dekorowana jest pięcioma plakietkami, z których cztery
przedstawiają symbole ewangelistów, natomiast piąta trójpostaciową
scenę Ukrzyżowania. Program ikonograficzny przedstawień na stopie
omawianego kielicha jako naczynia kultowego przeznaczonego do uży-
tku przez kapłana — a więc człowieka obeznanego w naukach teologi-
cznych — został tak pomyślany, by najprostszymi środkami wyrazu
ciągle mu przypominać o dziele Odkupienia, o którym mówią ewange-
liści, a które dokonało się na krzyżu i które ciągle powtarza się podczas
bezkrwawej ofiary mszy św. Umieszczenie symboli św. św. Jana, Mar-
ka, Mateusza i Łukasza, autorów Ewangelii, której punktem kulmina-
cyjnym jest dzieło Odkupienia, podkreśla znaczenie ikonograficzne
sceny śmierci Chrystusa na krzyżu, widniejącej na piątej plakietce.
Druga grupa przedstawień symbolicznych została umieszczona na
nodusie. Zawarte tam symbole, zgodnie z samą nazwą nodusa — węzeł,
wskazują na powiązanie treści zawartych w przedstawieniach na sto-
pie z tajemnicą przemiany, jaka dokonuje się w czarze. Na guzach no-
J. Braun. Das cAristMcde AZtargterat, m semem 5ein m semer
Miinchen 1932; V. H. Elbern. Der eMcharisldsche KeZch nn/ruden Mitte^cdter. ZDVKW
17: 1963 s. 1—76, 117—188.
85
pełnoplastyczne, sześciopłatkowe rozetki o wklęsłych płatkach i ośrod-
kach w formie kulek (il. 7). Na powierzchni nodusa, pod i nad guzami,
widnieją półplastyczne rozetki, między którymi umieszczone są liście
winogron, po sześć na górnej i dolnej powierzchni nodusa.
Czara kielicha jest gładka, lekko rozwarta, o nieznacznie wywinię-
tej wardze.
Kielich, będący w kulcie chrześcijańskim najważniejszym i najstar-
szym naczyniem liturgicznym, pełni funkcję naczynia ofiarnego, w
którym odnawia się tajemnica Odkupienia, jaka dokonała się poprzez
śmierć Chrystusa na krzyżu^. Zasadniczym elementem kielicha jest
czara, w której podczas sprawowania Eucharystii następuje przemiana
wina w Krew Chrystusa. Pozostałe elementy, czyli stopa i trzon z no-
dusem są jej podporządkowane, i to zarówno w sposób konstrukcyj-
ny — stanowią podstawę dla czary, jak i często symboliczny — przed-
stawienia plastyczne tych elementów służą podkreśleniu liturgicznej
funkcji czary.
W omawianym kielichu o dziele Odkupienia mówi zobrazowanie
plastyczne na stopie faktu Odkupienia, a także symbolika elementów
dekoracyjnych mieszczących się na stopie i nodusie.
Stopa dekorowana jest pięcioma plakietkami, z których cztery
przedstawiają symbole ewangelistów, natomiast piąta trójpostaciową
scenę Ukrzyżowania. Program ikonograficzny przedstawień na stopie
omawianego kielicha jako naczynia kultowego przeznaczonego do uży-
tku przez kapłana — a więc człowieka obeznanego w naukach teologi-
cznych — został tak pomyślany, by najprostszymi środkami wyrazu
ciągle mu przypominać o dziele Odkupienia, o którym mówią ewange-
liści, a które dokonało się na krzyżu i które ciągle powtarza się podczas
bezkrwawej ofiary mszy św. Umieszczenie symboli św. św. Jana, Mar-
ka, Mateusza i Łukasza, autorów Ewangelii, której punktem kulmina-
cyjnym jest dzieło Odkupienia, podkreśla znaczenie ikonograficzne
sceny śmierci Chrystusa na krzyżu, widniejącej na piątej plakietce.
Druga grupa przedstawień symbolicznych została umieszczona na
nodusie. Zawarte tam symbole, zgodnie z samą nazwą nodusa — węzeł,
wskazują na powiązanie treści zawartych w przedstawieniach na sto-
pie z tajemnicą przemiany, jaka dokonuje się w czarze. Na guzach no-
J. Braun. Das cAristMcde AZtargterat, m semem 5ein m semer
Miinchen 1932; V. H. Elbern. Der eMcharisldsche KeZch nn/ruden Mitte^cdter. ZDVKW
17: 1963 s. 1—76, 117—188.