DOI Artikel:
Zinkiewicz-Ryndziewicz, Aniela; Ryndziewicz, Zygmunt: Wczesnogotycki kielich w Starym Targu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37088#0093
86
ANIELA ZINKIEWICZ-RYNDZIEWICZ, ZYGMUNT RYNDZIEWICZ
dusa widnieją zestawione w trzy pary gryfy. Gryf, będący połączeniem
orła i lwa, symbolizuje dwojaką naturę Chrystusa — Boga i człowie-
ka^. Umieszczenie tego symbolu w środkowej części konstrukcji kieli-
cha — na nodusie — łączy wyobrażone na stopie zobrazowanie czło-
wieczej natury Chrystusa poprzez jego śmierć na krzyżu jako człowie-
ka, z dokonującą się w czarze kontynuacją dzieła Odkupienia poprzez
bezkrwawą ofiarę mszy św. jako wyrazu działania boskiej natury
Chrystusa. Widniejące również na nodusie liście winogron, będące
symbolem krwi Chrystusa i odnowy^, w połączeniu z rozetkami, które
symbolizują ciągłość biegu wszechświata poprzez występowanie obie-
gających centralnie umieszczony okrągły ośrodek płatków^, wskazują
na ciągłe odnawianie się tajemnicy Odkupienia poprzez Eucharystię,
do sprawowania której kielich służy.
Czara w omawianym kielichu jest zupełnie gładka, pozbawiona ja-
kichkolwiek elementów dekoracyjnych, dzięki czemu w kontekście
omawianego programu ikonograficznego ma tym bardziej jasną i wy-
razistą wymowę o pełnionej przez nią funkcji liturgicznej.
*
Analiza porównawcza kielicha w Starym Targu z innymi tego rodzaju
naczyniami liturgicznymi pozwala na stwierdzenie pewnych ogólnych
związków w ukształtowaniu jego form z późnoromańskimi kielichami z
2 poł. XIII w. pochodzącymi z ośrodków złotniczych Westfalii, Nadrenii
i Saksonii, np. z kielichami z Bilefeld (il. 8), Zehdenick (il. 9), Gronau,
Prenzlau^, Stahle^, Rochsburga. Wszystkie one mają kolistą stopę
wspartą na niskim gładkim cokoliku, której głównym elementem dekora-
cyjnym są okrągłe nakładane plakietki z płaskorzeźbionymi scenami z
życia Chrystusa, przy czym zawsze występuje tam motyw Ukrzyżowania.
Nodusy osadzone na trzonach o przekroju koła mają formę bardzo mocno
spłaszczonej kuli z guzami, najczęściej kolistymi, otoczonymi pokrywają-
cą powierzchnię nodusa dekoracją roślinną. Czary wymienionych kieli-
chów są gładkie, o typowo jeszcze romańskich półkolistych formach^.
^ J. J. M. Timmers. Cńristeiij/ce 5i/wrboiiek 6% ic/coTiogra/ie. Haarlem 1978 s. 589.
^ Ch. Zieliński. Sztuka sakraiwa. Poznań-Warszawa-Lublin 1960 s. 503.
^ D. Forstner. Die Weil der cńristiicńew -Sb/Twboie. Innsbruck-Wien-Munchen
1977 s. 185.
^ E. Meyer. .SpatroTwawiscbe AbeadwraMskeicbe iw AlorddewtscMawd. „Jahrbuch
der Preussischen Kunstsammlungen" 53: 1932 Abb. I.
23 K. B. Heppe. Gotiscńe GoZdscńwi.iedekMwst iw Westfaiew aowrzraeitew Dritlei des
13, bis zar Mitte des 16. Jańrbwwderls. B. m. 1977 (dysertacja doktorska Uniwersytetu w
Munster), s. 264.
23 Meyer, jw. s. 164, 167, 174.
ANIELA ZINKIEWICZ-RYNDZIEWICZ, ZYGMUNT RYNDZIEWICZ
dusa widnieją zestawione w trzy pary gryfy. Gryf, będący połączeniem
orła i lwa, symbolizuje dwojaką naturę Chrystusa — Boga i człowie-
ka^. Umieszczenie tego symbolu w środkowej części konstrukcji kieli-
cha — na nodusie — łączy wyobrażone na stopie zobrazowanie czło-
wieczej natury Chrystusa poprzez jego śmierć na krzyżu jako człowie-
ka, z dokonującą się w czarze kontynuacją dzieła Odkupienia poprzez
bezkrwawą ofiarę mszy św. jako wyrazu działania boskiej natury
Chrystusa. Widniejące również na nodusie liście winogron, będące
symbolem krwi Chrystusa i odnowy^, w połączeniu z rozetkami, które
symbolizują ciągłość biegu wszechświata poprzez występowanie obie-
gających centralnie umieszczony okrągły ośrodek płatków^, wskazują
na ciągłe odnawianie się tajemnicy Odkupienia poprzez Eucharystię,
do sprawowania której kielich służy.
Czara w omawianym kielichu jest zupełnie gładka, pozbawiona ja-
kichkolwiek elementów dekoracyjnych, dzięki czemu w kontekście
omawianego programu ikonograficznego ma tym bardziej jasną i wy-
razistą wymowę o pełnionej przez nią funkcji liturgicznej.
*
Analiza porównawcza kielicha w Starym Targu z innymi tego rodzaju
naczyniami liturgicznymi pozwala na stwierdzenie pewnych ogólnych
związków w ukształtowaniu jego form z późnoromańskimi kielichami z
2 poł. XIII w. pochodzącymi z ośrodków złotniczych Westfalii, Nadrenii
i Saksonii, np. z kielichami z Bilefeld (il. 8), Zehdenick (il. 9), Gronau,
Prenzlau^, Stahle^, Rochsburga. Wszystkie one mają kolistą stopę
wspartą na niskim gładkim cokoliku, której głównym elementem dekora-
cyjnym są okrągłe nakładane plakietki z płaskorzeźbionymi scenami z
życia Chrystusa, przy czym zawsze występuje tam motyw Ukrzyżowania.
Nodusy osadzone na trzonach o przekroju koła mają formę bardzo mocno
spłaszczonej kuli z guzami, najczęściej kolistymi, otoczonymi pokrywają-
cą powierzchnię nodusa dekoracją roślinną. Czary wymienionych kieli-
chów są gładkie, o typowo jeszcze romańskich półkolistych formach^.
^ J. J. M. Timmers. Cńristeiij/ce 5i/wrboiiek 6% ic/coTiogra/ie. Haarlem 1978 s. 589.
^ Ch. Zieliński. Sztuka sakraiwa. Poznań-Warszawa-Lublin 1960 s. 503.
^ D. Forstner. Die Weil der cńristiicńew -Sb/Twboie. Innsbruck-Wien-Munchen
1977 s. 185.
^ E. Meyer. .SpatroTwawiscbe AbeadwraMskeicbe iw AlorddewtscMawd. „Jahrbuch
der Preussischen Kunstsammlungen" 53: 1932 Abb. I.
23 K. B. Heppe. Gotiscńe GoZdscńwi.iedekMwst iw Westfaiew aowrzraeitew Dritlei des
13, bis zar Mitte des 16. Jańrbwwderls. B. m. 1977 (dysertacja doktorska Uniwersytetu w
Munster), s. 264.
23 Meyer, jw. s. 164, 167, 174.