DOI article:
Kuś, Jan: Nieznane materiały do polichromii i witraży Wyspiańskiego w kościele oo. Franciszkanów w Krakowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.37088#0188
NIEZNANE MATERIAŁY DO POLICHROMII I WITRAŻY WYSPIAŃSKIEGO
181
angażowanie do ozdobienia wnętrza świątyni najwybitniejszych ów-
czesnych artystów, a między nimi Wyspiańskiego.
Należy żałować, że artysta nie wykonał całej polichromii, ale winą
za to nie można obciążać jedynie tylko o. gwardiana Samuela Rajssa.
Wiemy, że Wyspiański jak każdy wielki artysta odznaczał się niezwy-
kłą wrażliwością, a równocześnie apodyktycznością. Nadmiernie dra-
żliwy na punkcie swojej twórczości, nie znosił żadnych krytycznych
uwag. W chwili gdy zaczynał polichromię u franciszkanów, miał za
sobą przykre niepowodzenie związane z wykonywaniem polichromii w
kościele Świętego Krzyża, od której go odsunięto. Ponadto w tym cza-
sie musiał już zapracować na utrzymanie żony i dzieci, brał więc liczne
zamówienia, które go nadmiernie wyczerpywały, a przecież był już
wtedy człowiekiem bardzo chorym. Nic więc dziwnego, że nadszar-
pnięty system nerwowy powodował jego wielką niecierpliwość i ostre
reakcje na wszelkie sprzeciwy czy nawet tylko uwagi.
Natomiast o. gwardian Rajss miał na celu tylko i wyłącznie dobro
i piękno kościoła, nad którym sprawował pieczę. Śmiałe i niezwykle
nowatorskie projekty Wyspiańskiego wprowadzone do świątyni o wy-
bitnie średniowiecznym charakterze mogły mu się wydawać niestoso-
wne, bo nawet ówcześni artyści początkowo mieli pewne co do tego za-
strzeżenia. Zresztą — jak powiedział chyba Tomkowicz — „Kraków
jest bodaj pierwszym miastem, w którym wprowadzono modernizm do
witraży kościelnych". To zdanie dowodzi dużej odwagi a równocześnie
i zrozumienia postępowości w sztuce u ojca Rajssa^.
W rezultacie działalności tego niewątpliwie jednego z najbardziej
zasłużonych dla konwentu gwardianów bazylika franciszkańska po-
siada w prezbiterium, zakrystii i w nawach poprzecznych polichromię
Wyspiańskiego zaliczaną do najpiękniejszych w kraju i słynie niezrów-
nanymi witrażami św. Franciszka, bł. Salomei, a przede wszystkim
głęboko przejmującym, niedoścignionym w barwie i pięknie „Stań
się!"
33
Por. H. Blumówna. SirmisMM? Wi/spmyis/c:. Warszawa 1969 passim.
181
angażowanie do ozdobienia wnętrza świątyni najwybitniejszych ów-
czesnych artystów, a między nimi Wyspiańskiego.
Należy żałować, że artysta nie wykonał całej polichromii, ale winą
za to nie można obciążać jedynie tylko o. gwardiana Samuela Rajssa.
Wiemy, że Wyspiański jak każdy wielki artysta odznaczał się niezwy-
kłą wrażliwością, a równocześnie apodyktycznością. Nadmiernie dra-
żliwy na punkcie swojej twórczości, nie znosił żadnych krytycznych
uwag. W chwili gdy zaczynał polichromię u franciszkanów, miał za
sobą przykre niepowodzenie związane z wykonywaniem polichromii w
kościele Świętego Krzyża, od której go odsunięto. Ponadto w tym cza-
sie musiał już zapracować na utrzymanie żony i dzieci, brał więc liczne
zamówienia, które go nadmiernie wyczerpywały, a przecież był już
wtedy człowiekiem bardzo chorym. Nic więc dziwnego, że nadszar-
pnięty system nerwowy powodował jego wielką niecierpliwość i ostre
reakcje na wszelkie sprzeciwy czy nawet tylko uwagi.
Natomiast o. gwardian Rajss miał na celu tylko i wyłącznie dobro
i piękno kościoła, nad którym sprawował pieczę. Śmiałe i niezwykle
nowatorskie projekty Wyspiańskiego wprowadzone do świątyni o wy-
bitnie średniowiecznym charakterze mogły mu się wydawać niestoso-
wne, bo nawet ówcześni artyści początkowo mieli pewne co do tego za-
strzeżenia. Zresztą — jak powiedział chyba Tomkowicz — „Kraków
jest bodaj pierwszym miastem, w którym wprowadzono modernizm do
witraży kościelnych". To zdanie dowodzi dużej odwagi a równocześnie
i zrozumienia postępowości w sztuce u ojca Rajssa^.
W rezultacie działalności tego niewątpliwie jednego z najbardziej
zasłużonych dla konwentu gwardianów bazylika franciszkańska po-
siada w prezbiterium, zakrystii i w nawach poprzecznych polichromię
Wyspiańskiego zaliczaną do najpiękniejszych w kraju i słynie niezrów-
nanymi witrażami św. Franciszka, bł. Salomei, a przede wszystkim
głęboko przejmującym, niedoścignionym w barwie i pięknie „Stań
się!"
33
Por. H. Blumówna. SirmisMM? Wi/spmyis/c:. Warszawa 1969 passim.