DOI article:
Gapski, Ryszard: Kamienne figury Chrystusa upadającego pod krzyżem na Żywiecczyźnie: ich źródła ikonograficzne i ideowe
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.37086#0139
KAMIENNE FIGURY CHRYSTUSA NA ŻYWIECCZYŹNIE
135
*
Radziechowy, Rychwałd, Sporysz, Sucha Beskidzka, Siemień,
Trzebinia, Zabłocie i Żywiec.
Zespół rzeźb z przedstawieniem Chrystusa upadającego
pod krzyżem posiada podobny schemat formalny /il. 1/. Jest
to półleżąca czy też czołgająca się postać, wsparta na ugię-
tych w łokciach rękach i klęczących nogach. Wraz ze sztyw-
nym, blokowym tułowiem tworzy się kształt podobny do odwróco-
nej litery - U. Symetryczna bryła sprowadzona jest zazwyczaj
do dwóch osi: poziomej, biegnącej środkiem tułowia - co wi-
doczne jest tylko z góry - oraz pionowej, którą stanowi mniej
lub bardziej uwydatniony sznur w pasie. Symetria w jednym
i drugim wypadku nie jest zbyt ścisła, zwłaszcza wedle osi
pionowej i polega raczej na pewnych analogiach w układzie
brył i ornamentów rytmicznych, utworzonych przez włosy i fał-
dy. We wszystkich przykładach ręce są zestawione równolegle
i wyciągnięte przed postacią. W kilku obiektach rzeźba spo-
czywa na cienkiej warstwie kamiennej markującej ziemię. Cie-
kawym elementem jest usytuowanie nóg, a ściślej stóp. Spod
drsperii szat wystaje z boku fragment stopy, umieszczonej
w sposób mało logiczny i precyzyjny w stosunku do ogólnej
budowy postaci. W efekcie wyodrębnia się charakterystyczne
"okienko" ze stopą, tworząc w ten sposób cechę typową, wyłą-
czną dla tego wizerunku /il. 2/. Jednocześnie w części obiek-
tów ułożenie nóg jest równoległe z rozdzieleniem stóp przez
wydatną fałdę szat /il. 3/. Głowa jest osadzona na sztywnej,
wyciągniętej szyi, najczęściej nieco przekrzywionej w lewą
'stronę. Twarz pokrywa zarost złożony z wąsów i brody, połą-
czony z włosaini, które długimi kosmykami opadają na plecy.
Nieodłącznymi atrybutami omawianych obiektów są: długa szata,
przewiązana w połowie zdwojonym sznurem, na głowie korona
cierniowa o kształcie plecionki. Na plecach lub obok z prawej
strony postaci umieszczony drewniany krzyż. W licznych przy-
kładach występuje zachwianie proporcji poszczególnych części
anatomicznych jak np.: małe dłonie, zbyt dużych rozmiarów sto-
py, przerost głowy, czy zbytnie wydłużenie całej sylwety.
Modelunek części anatomicznych nie wykazuje zbytniej
pieczołowitości. Starano się bardziej o zaznaczenie danego
elementu ciała niż o jego pracochłonne obrobienie. Niewątpli-
wie największą dbałość o osiągnięcie prawidłowego, realistycz-
135
*
Radziechowy, Rychwałd, Sporysz, Sucha Beskidzka, Siemień,
Trzebinia, Zabłocie i Żywiec.
Zespół rzeźb z przedstawieniem Chrystusa upadającego
pod krzyżem posiada podobny schemat formalny /il. 1/. Jest
to półleżąca czy też czołgająca się postać, wsparta na ugię-
tych w łokciach rękach i klęczących nogach. Wraz ze sztyw-
nym, blokowym tułowiem tworzy się kształt podobny do odwróco-
nej litery - U. Symetryczna bryła sprowadzona jest zazwyczaj
do dwóch osi: poziomej, biegnącej środkiem tułowia - co wi-
doczne jest tylko z góry - oraz pionowej, którą stanowi mniej
lub bardziej uwydatniony sznur w pasie. Symetria w jednym
i drugim wypadku nie jest zbyt ścisła, zwłaszcza wedle osi
pionowej i polega raczej na pewnych analogiach w układzie
brył i ornamentów rytmicznych, utworzonych przez włosy i fał-
dy. We wszystkich przykładach ręce są zestawione równolegle
i wyciągnięte przed postacią. W kilku obiektach rzeźba spo-
czywa na cienkiej warstwie kamiennej markującej ziemię. Cie-
kawym elementem jest usytuowanie nóg, a ściślej stóp. Spod
drsperii szat wystaje z boku fragment stopy, umieszczonej
w sposób mało logiczny i precyzyjny w stosunku do ogólnej
budowy postaci. W efekcie wyodrębnia się charakterystyczne
"okienko" ze stopą, tworząc w ten sposób cechę typową, wyłą-
czną dla tego wizerunku /il. 2/. Jednocześnie w części obiek-
tów ułożenie nóg jest równoległe z rozdzieleniem stóp przez
wydatną fałdę szat /il. 3/. Głowa jest osadzona na sztywnej,
wyciągniętej szyi, najczęściej nieco przekrzywionej w lewą
'stronę. Twarz pokrywa zarost złożony z wąsów i brody, połą-
czony z włosaini, które długimi kosmykami opadają na plecy.
Nieodłącznymi atrybutami omawianych obiektów są: długa szata,
przewiązana w połowie zdwojonym sznurem, na głowie korona
cierniowa o kształcie plecionki. Na plecach lub obok z prawej
strony postaci umieszczony drewniany krzyż. W licznych przy-
kładach występuje zachwianie proporcji poszczególnych części
anatomicznych jak np.: małe dłonie, zbyt dużych rozmiarów sto-
py, przerost głowy, czy zbytnie wydłużenie całej sylwety.
Modelunek części anatomicznych nie wykazuje zbytniej
pieczołowitości. Starano się bardziej o zaznaczenie danego
elementu ciała niż o jego pracochłonne obrobienie. Niewątpli-
wie największą dbałość o osiągnięcie prawidłowego, realistycz-