DOI Artikel:
Mazurczak, Urszula M.: Miasto w pejzażu malarstwa niderlandzkiego: topika i obrazowanie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27559#0039
MIASTO W PEJZAŻU MALARSTWA NIDERLANDZKIEGO
37
się panorama Paryża. Struktura miasta jest tutaj adekwatna do rzeczywistego
układu urbanistycznego, obejmującego zarówno miasto, jak i jego przedmie-
ście. Wydarzenie zatem rozgrywa się w obrębie co było zgodne
z historycznym przekazem i z tej perspektywy widziane jest miasto. Od po-
czątku XV wieku następują w małarstwie konkretyzacje w ukazywaniu mia-
sta jako żywego organizmu społecznego, zespolonego z wydarzeniami roz-
grywającymi się niegdyś, znanymi w historii państwa, czy w historii świę-
tej. One też stanowią „punkt widzenia" zdarzeń i rzeczy ukazywanych na
drugim lub trzecim płanie kompozycji obrazu.
Śledząc koncepcje obrazowe miasta w miniatorstwie przełomu XIV i XV
wieku, dostrzegamy ich uporządkowanie, zgodne z ówczesną hierarchią spo-
łeczną: Kościoła, sfery feudalnej, bogatego mieszczaństwa, wreszcie sfery
uboższej rzemieśłników, kupców a na końcu wsi. W odzwierciedleniu tego
porządku pomagała malarzowi tradycyjnie rozumiana konstrukcja prze-
strzeni, w której pierwszy plan zajmowała scena sakralna, środkowy,
obniżony teren wypełniały niskie pagórki porośnięte roślinnością i kępami
drzew, stanowiąc dopełnienie akcji pierwszego planu, zaś trzeci odległy
dystans zamykały wzgórza, które jako wyniesione kopce zamykały linię
horyzontu. Płany te wyznaczały miejsca dła określonych zespołów architek-
tonicznych: klasztorów, warowni łub zamku feudalnego, miasta otoczonego
murami z umowną, acz stylistycznie nowoczesną - gotycką zabudową oraz
ubogich siedzib wieśniaczych. Jednymi z najwcześniejszych tego typu
wypracowanych schematów są iluminacje GoJzinek Karola 111, króla Nawar-
ry i księstwa Èvreux, zwane jako ZJvro JWoure^ Jo C/ior/o^ ƒ// Jo Aokio^
7J67-7J2J, (Cleveland Museum of Art, ms. 64). Przykładowo sceny Pokło-
nu Marców i Ccioczk/ Jo Egiptu unaoczniają na trzecim planie te regu-
larnie rozłożone budowle: zamku feudalnego i miasta, rozdzielone wąwo-
zami oraz zalesionymi obszarami. Pokłon MpJrców jest rozbudowany do
sceny tematycznej na planie pierwszym oraz orszaku mędrców wyłania-
jącego się spoza wzgórz. Pierścień murów obronnych miasta spina monu-
mentalna brama, wysunięta poza linię obwarowań z wydatną szyją bramną
wzmocnioną wieżyczkami strzelniczymi. Miasto posiada budowle sakralne
z kopułami, architekturę typu pałacowego oraz wysokie kamienice miesz-
czańskie. Wzdłuż murów obronnych ciągnie się linia niskiej zabudowy
podmiejskiej rzemieślniczo-wieśniaczej. Na jednym ze wgórz pomiędzy
dworską zabudową a miastem widnieje wiatrak. W scenie C/cioczki Jo
Egiptu w środkowym dystansie zaznaczył malarz niewielką kaplicę, która
dopełnia kompozycję miasta i zamku w tle na planie trzecim.
37
się panorama Paryża. Struktura miasta jest tutaj adekwatna do rzeczywistego
układu urbanistycznego, obejmującego zarówno miasto, jak i jego przedmie-
ście. Wydarzenie zatem rozgrywa się w obrębie co było zgodne
z historycznym przekazem i z tej perspektywy widziane jest miasto. Od po-
czątku XV wieku następują w małarstwie konkretyzacje w ukazywaniu mia-
sta jako żywego organizmu społecznego, zespolonego z wydarzeniami roz-
grywającymi się niegdyś, znanymi w historii państwa, czy w historii świę-
tej. One też stanowią „punkt widzenia" zdarzeń i rzeczy ukazywanych na
drugim lub trzecim płanie kompozycji obrazu.
Śledząc koncepcje obrazowe miasta w miniatorstwie przełomu XIV i XV
wieku, dostrzegamy ich uporządkowanie, zgodne z ówczesną hierarchią spo-
łeczną: Kościoła, sfery feudalnej, bogatego mieszczaństwa, wreszcie sfery
uboższej rzemieśłników, kupców a na końcu wsi. W odzwierciedleniu tego
porządku pomagała malarzowi tradycyjnie rozumiana konstrukcja prze-
strzeni, w której pierwszy plan zajmowała scena sakralna, środkowy,
obniżony teren wypełniały niskie pagórki porośnięte roślinnością i kępami
drzew, stanowiąc dopełnienie akcji pierwszego planu, zaś trzeci odległy
dystans zamykały wzgórza, które jako wyniesione kopce zamykały linię
horyzontu. Płany te wyznaczały miejsca dła określonych zespołów architek-
tonicznych: klasztorów, warowni łub zamku feudalnego, miasta otoczonego
murami z umowną, acz stylistycznie nowoczesną - gotycką zabudową oraz
ubogich siedzib wieśniaczych. Jednymi z najwcześniejszych tego typu
wypracowanych schematów są iluminacje GoJzinek Karola 111, króla Nawar-
ry i księstwa Èvreux, zwane jako ZJvro JWoure^ Jo C/ior/o^ ƒ// Jo Aokio^
7J67-7J2J, (Cleveland Museum of Art, ms. 64). Przykładowo sceny Pokło-
nu Marców i Ccioczk/ Jo Egiptu unaoczniają na trzecim planie te regu-
larnie rozłożone budowle: zamku feudalnego i miasta, rozdzielone wąwo-
zami oraz zalesionymi obszarami. Pokłon MpJrców jest rozbudowany do
sceny tematycznej na planie pierwszym oraz orszaku mędrców wyłania-
jącego się spoza wzgórz. Pierścień murów obronnych miasta spina monu-
mentalna brama, wysunięta poza linię obwarowań z wydatną szyją bramną
wzmocnioną wieżyczkami strzelniczymi. Miasto posiada budowle sakralne
z kopułami, architekturę typu pałacowego oraz wysokie kamienice miesz-
czańskie. Wzdłuż murów obronnych ciągnie się linia niskiej zabudowy
podmiejskiej rzemieślniczo-wieśniaczej. Na jednym ze wgórz pomiędzy
dworską zabudową a miastem widnieje wiatrak. W scenie C/cioczki Jo
Egiptu w środkowym dystansie zaznaczył malarz niewielką kaplicę, która
dopełnia kompozycję miasta i zamku w tle na planie trzecim.