DOI Artikel:
Adamczuk, Arkadiusz: Iluminowane kodeksy rękopiśmienne Discordantium canonum concordia Gracjana: zarys problematyki badawczej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27559#0352
350
MATERIAŁY
Jednym z takich traktatów-podręczników jest DAcordantitt/w canonnnt concordia
Gracjana^, w literaturze określany jako Dekret Gracjana. Książka ta odegrała
w kulturze europejskiej bardzo ważną rolę. Napisana około 1140-1150 roku była
jedną z prób uporządkowania prawa kanonicznego i jako taka uznana została przez
Kościół i włączona do zbioru CorptM ittrA canonici. Jednym z podstawowych ce-
lów, jaki przyświecał autorowi - bolońskiemu mnichowi z zakonu kamedułów
o imieniu Gracjan, było wyeliminowanie sprzeczności powstałych w orzeczeniach
i opiniach wydawanych przez autorytety i czynniki kościelne w różnego rodzaju
sprawach dotyczących stosunków między Kościołem a władzą świecką, wewnętrznej
dyscypliny kościelnej czy uregulowań porządkujących zawieranie małżeństw. Istotna
jest przy tym zastosowana przez Gracjana metoda, określana jako scholastyczna.
Jest to jedno z pierwszych dzieł, w których zastosowano tę metodę badawczą sfor-
mułowaną równolegle przez Piotra Abelarda i kanonistów, takich jak Bernold
z Konstancji czy Iwo z Chartres \ Ważne jest również, iż Dekret Gracjana był
jednym z istotnych etapów w dziele reform Kościoła zapoczątkowanych jeszcze
przez reformę kłuniacką i Grzegorza VIl\
Już od momentu powstania Dekret Gracjana wzbudzał ogromne zainteresowanie.
Stał się przede wszystkim podstawą nauczania prawa kanonicznego, wydzielonego
wówczas z teologii jako samodzielna dyscyplina badawcza, na uniwersytetach
w Bolonii i później w Paryżu (oba te ośrodki staną się wielkimi centrami produkcji
manuskryptów Decretam Grafia/a')^. Egzemplarze Dekreta trafiały również do kurii
biskupich, gdzie stanowiły pomoc przy sprawowaniu sądów kościelnych. Do popu-
larności dzieła bołońskiego kanonisty przyczynili się wielcy papieże reformatorzy,
zwłaszcza Aleksander III (H59-1 180), wcześniej profesor prawa kanonicznego
w Bolonii^. Z punktu widzenia historii i teorii prawa kanonicznego DDcordanr/M/n
canonttnt concordia posiada ogromną literaturę^. Badacze wielokrotnie analizowali
wszelkie problemy poruszane przez Gracjana w jego dziele i zaproponowane uregu-
lowania prawne. Istotny jest zwłaszcza stosunek władzy świeckiej do duchownej,
wpływ prawa rzymskiego na tekst traktatu i miejsce traktatu w rozwoju prawa
kanonicznego. Instytut Gracjana w Bolonii wydaje odrębny periodyk: Stadia Gra-
^ A. P e t r a n i, KanonAtyka, w: Dzieje teologii katolickiej w PoAce, t. 1. red.
M. Rechowicz, Lublin 1974, s. 371.
4 S. Wielgus, Miejsce prawa w szeroko roztnnianej kn/tnrze średniowiecza,
„Przegląd Uniwersytecki" 11(1999), nr 1, s. 18.
**M. D. Knowles, D. Obolensky, DAtoria Kościoła. t. 11. Warszawa
1988, s. 253.
^A. Karłowska-Kamzowa, $połecze/Atwo średniowieczne na jzackow-
nicy życia, ^tnditan ikonograficzne, Poznań 2000, s. 17.
^ średniowieczna Gigżka rękopiśmienna jako dzieto Mtnki, Katalog wystawy, Gniezno
1993, s. 38.
^ Podstawowe pozycje podaje A. Vetulani, zob.: przyp. 10. bierząca literatura refero-
wana w: Medioero Latino, ßo/iettinc inidiograjico de/ia cn/tnra enropea da/ .Tec. PPYiLi.
Spoleto 1980.
MATERIAŁY
Jednym z takich traktatów-podręczników jest DAcordantitt/w canonnnt concordia
Gracjana^, w literaturze określany jako Dekret Gracjana. Książka ta odegrała
w kulturze europejskiej bardzo ważną rolę. Napisana około 1140-1150 roku była
jedną z prób uporządkowania prawa kanonicznego i jako taka uznana została przez
Kościół i włączona do zbioru CorptM ittrA canonici. Jednym z podstawowych ce-
lów, jaki przyświecał autorowi - bolońskiemu mnichowi z zakonu kamedułów
o imieniu Gracjan, było wyeliminowanie sprzeczności powstałych w orzeczeniach
i opiniach wydawanych przez autorytety i czynniki kościelne w różnego rodzaju
sprawach dotyczących stosunków między Kościołem a władzą świecką, wewnętrznej
dyscypliny kościelnej czy uregulowań porządkujących zawieranie małżeństw. Istotna
jest przy tym zastosowana przez Gracjana metoda, określana jako scholastyczna.
Jest to jedno z pierwszych dzieł, w których zastosowano tę metodę badawczą sfor-
mułowaną równolegle przez Piotra Abelarda i kanonistów, takich jak Bernold
z Konstancji czy Iwo z Chartres \ Ważne jest również, iż Dekret Gracjana był
jednym z istotnych etapów w dziele reform Kościoła zapoczątkowanych jeszcze
przez reformę kłuniacką i Grzegorza VIl\
Już od momentu powstania Dekret Gracjana wzbudzał ogromne zainteresowanie.
Stał się przede wszystkim podstawą nauczania prawa kanonicznego, wydzielonego
wówczas z teologii jako samodzielna dyscyplina badawcza, na uniwersytetach
w Bolonii i później w Paryżu (oba te ośrodki staną się wielkimi centrami produkcji
manuskryptów Decretam Grafia/a')^. Egzemplarze Dekreta trafiały również do kurii
biskupich, gdzie stanowiły pomoc przy sprawowaniu sądów kościelnych. Do popu-
larności dzieła bołońskiego kanonisty przyczynili się wielcy papieże reformatorzy,
zwłaszcza Aleksander III (H59-1 180), wcześniej profesor prawa kanonicznego
w Bolonii^. Z punktu widzenia historii i teorii prawa kanonicznego DDcordanr/M/n
canonttnt concordia posiada ogromną literaturę^. Badacze wielokrotnie analizowali
wszelkie problemy poruszane przez Gracjana w jego dziele i zaproponowane uregu-
lowania prawne. Istotny jest zwłaszcza stosunek władzy świeckiej do duchownej,
wpływ prawa rzymskiego na tekst traktatu i miejsce traktatu w rozwoju prawa
kanonicznego. Instytut Gracjana w Bolonii wydaje odrębny periodyk: Stadia Gra-
^ A. P e t r a n i, KanonAtyka, w: Dzieje teologii katolickiej w PoAce, t. 1. red.
M. Rechowicz, Lublin 1974, s. 371.
4 S. Wielgus, Miejsce prawa w szeroko roztnnianej kn/tnrze średniowiecza,
„Przegląd Uniwersytecki" 11(1999), nr 1, s. 18.
**M. D. Knowles, D. Obolensky, DAtoria Kościoła. t. 11. Warszawa
1988, s. 253.
^A. Karłowska-Kamzowa, $połecze/Atwo średniowieczne na jzackow-
nicy życia, ^tnditan ikonograficzne, Poznań 2000, s. 17.
^ średniowieczna Gigżka rękopiśmienna jako dzieto Mtnki, Katalog wystawy, Gniezno
1993, s. 38.
^ Podstawowe pozycje podaje A. Vetulani, zob.: przyp. 10. bierząca literatura refero-
wana w: Medioero Latino, ßo/iettinc inidiograjico de/ia cn/tnra enropea da/ .Tec. PPYiLi.
Spoleto 1980.