DOI Artikel:
Adamczuk, Arkadiusz: Iluminowane kodeksy rękopiśmienne Discordantium canonum concordia Gracjana: zarys problematyki badawczej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27559#0353
MATERIAŁY
351
flatta", poświęcony różnym zagadnieniom związanym z tym tematem. Warto przy
tym podkreślić ogromne zasługi polskiego prawnika Adama Vetulaniego z Uniwer-
sytetu Jagiellońskiego, którego badania w znacznym stopniu przyczyniły się do
poznania osoby Gracjana i jego dzieła'".
Ogromne zainteresowanie Dekreten? Gracjana spowodowało jego wzmożoną pro-
dukcję". Od samego początku rękopisy te były ozdabiane w sposób coraz bar-
dziej bogaty. Jedną z przyczyn tego działania była chęć podniesienia ceny książki
przeznaczonej dla stosunkowo bogatego środowiska prawniczego". Nie była to
jednak sprawa najważniejsza, jako że średniowieczna książka rękopiśmienna sama
w sobie, niezależnie od treści, była przedmiotem cennym. Dużo ważniejsza była
chęć podkreśłenia, poprzez odpowiednią ikonografię miniatur figuralnych i przed-
stawień na marginesach treści zawartych w tekście.
Ogólnie rzecz biorąc powstały dwa typy programu ikonograficznego. W pierw-
szym najważniejszym elementem były dwie miniatury, niekiedy całostronicowe,
przedstawiające tablice pokrewieństwa i powinowactwa - arbor cotMartgttt'rtt'faft'.S'
i arbor ajjjrtt'raft'.s', które ilustrowały stosunki praw dziedziczenia i praw mał-
żeńskich". Drugi typ ściśle odzwierciedlał wewnętrzną strukturę tekstu i był
bogatszy treściowo". Tekst Décrétant Gracjattt dzieli się na trzy części.
Część pierwsza omawia definicje i rodzaj prawa, określa też stosunki między
poszczególnymi jego rodzajami, np.: prawem naturalnym i stanowionym. Na po-
czątku tej części umieszczano miniaturę ilustrującą zazwyczaj papieża bądź
wysokiego dostojnika kościelnego przekazującego księgę praw, niekiedy również
cesarza bądź króla. Stosunek władzy kościelnej do świeckiej w tej miniaturze
" .Stadia G rationa, Bolonia 1953-,
A. V e t u I a n i, Gratiën et le droh rotttain, „Revue historique de droit francais
et etranger", 13-14(1946-1947); tenże, Dekret Gracjana i pierwsi debretyści w świetle
nowego źródła, Wrocław-Kraków 1955; tenże. Dekret Gracjana w świetle najnowszych
badati, „Polonia Sacra" 1934, nr 3-4.
" Jedne z pierwszych rękopisów powstały w Sens na polecenie papieża Aleksandra 111.
zob.: -Średniowieczna hsńyźha rghoptśtnienna jaho dzieło sztabi, s. 38. Obecnie zachowało się
ponad 600 egzemplarzy Dekretów Gracjana, z czego w Polsce przed 11 wojną światową
przechowywano 12 (4 uległy zniszczeniu bądź rabunkowi w czasie wojny), zob.:
V e t u 1 a n i, Dekret Gracjana i pierwsi debretyści, s. 46 i przyp. 57.
" P. O u 1 i a c. Ga manuscrit a ndainrMre.s' da Decret de Gratiën conserve dans ane
collection privée, „Studia Gratiana", voi. 1, Bologna 1953, s. 308.
" Przykładowymi rękopisami tego typu są: Ms. 1861, Biblioteka Gdańska PAN, Gdańsk
(Paryż, 4 ćw. XH1 w.) Średniowieczna bsńtżba rgbopiśtuienna jabo dzieło ^ztałi, s. 48;
1. Błaszczyk, /itoninacje średniowiecznych rgbopisów ze zbiorów potnorsbich, w:
Gdansbie .Stadia Mazealne, t. Ul, Gdańsk 1981, s. 113, il. 13; czy Ms. 46, Biblioteka
Kapitulna Gniezno (Szkoła bolońska, X1H w.) s. 266-267.
" Przykładowymi rękopisami są: Rękopis ze zbiorów prywatnych (Paryż, koniec X1H
w.), publikowany przez: P. Ouliac, (Gn manuscrit a nn'ninture.s' da Decret de Gratiën
conferve datts ane collection privée; Ms. 1 Biblioteka Uniwersytecka KUL. Francja,
X1H/X1V w.).
351
flatta", poświęcony różnym zagadnieniom związanym z tym tematem. Warto przy
tym podkreślić ogromne zasługi polskiego prawnika Adama Vetulaniego z Uniwer-
sytetu Jagiellońskiego, którego badania w znacznym stopniu przyczyniły się do
poznania osoby Gracjana i jego dzieła'".
Ogromne zainteresowanie Dekreten? Gracjana spowodowało jego wzmożoną pro-
dukcję". Od samego początku rękopisy te były ozdabiane w sposób coraz bar-
dziej bogaty. Jedną z przyczyn tego działania była chęć podniesienia ceny książki
przeznaczonej dla stosunkowo bogatego środowiska prawniczego". Nie była to
jednak sprawa najważniejsza, jako że średniowieczna książka rękopiśmienna sama
w sobie, niezależnie od treści, była przedmiotem cennym. Dużo ważniejsza była
chęć podkreśłenia, poprzez odpowiednią ikonografię miniatur figuralnych i przed-
stawień na marginesach treści zawartych w tekście.
Ogólnie rzecz biorąc powstały dwa typy programu ikonograficznego. W pierw-
szym najważniejszym elementem były dwie miniatury, niekiedy całostronicowe,
przedstawiające tablice pokrewieństwa i powinowactwa - arbor cotMartgttt'rtt'faft'.S'
i arbor ajjjrtt'raft'.s', które ilustrowały stosunki praw dziedziczenia i praw mał-
żeńskich". Drugi typ ściśle odzwierciedlał wewnętrzną strukturę tekstu i był
bogatszy treściowo". Tekst Décrétant Gracjattt dzieli się na trzy części.
Część pierwsza omawia definicje i rodzaj prawa, określa też stosunki między
poszczególnymi jego rodzajami, np.: prawem naturalnym i stanowionym. Na po-
czątku tej części umieszczano miniaturę ilustrującą zazwyczaj papieża bądź
wysokiego dostojnika kościelnego przekazującego księgę praw, niekiedy również
cesarza bądź króla. Stosunek władzy kościelnej do świeckiej w tej miniaturze
" .Stadia G rationa, Bolonia 1953-,
A. V e t u I a n i, Gratiën et le droh rotttain, „Revue historique de droit francais
et etranger", 13-14(1946-1947); tenże, Dekret Gracjana i pierwsi debretyści w świetle
nowego źródła, Wrocław-Kraków 1955; tenże. Dekret Gracjana w świetle najnowszych
badati, „Polonia Sacra" 1934, nr 3-4.
" Jedne z pierwszych rękopisów powstały w Sens na polecenie papieża Aleksandra 111.
zob.: -Średniowieczna hsńyźha rghoptśtnienna jaho dzieło sztabi, s. 38. Obecnie zachowało się
ponad 600 egzemplarzy Dekretów Gracjana, z czego w Polsce przed 11 wojną światową
przechowywano 12 (4 uległy zniszczeniu bądź rabunkowi w czasie wojny), zob.:
V e t u 1 a n i, Dekret Gracjana i pierwsi debretyści, s. 46 i przyp. 57.
" P. O u 1 i a c. Ga manuscrit a ndainrMre.s' da Decret de Gratiën conserve dans ane
collection privée, „Studia Gratiana", voi. 1, Bologna 1953, s. 308.
" Przykładowymi rękopisami tego typu są: Ms. 1861, Biblioteka Gdańska PAN, Gdańsk
(Paryż, 4 ćw. XH1 w.) Średniowieczna bsńtżba rgbopiśtuienna jabo dzieło ^ztałi, s. 48;
1. Błaszczyk, /itoninacje średniowiecznych rgbopisów ze zbiorów potnorsbich, w:
Gdansbie .Stadia Mazealne, t. Ul, Gdańsk 1981, s. 113, il. 13; czy Ms. 46, Biblioteka
Kapitulna Gniezno (Szkoła bolońska, X1H w.) s. 266-267.
" Przykładowymi rękopisami są: Rękopis ze zbiorów prywatnych (Paryż, koniec X1H
w.), publikowany przez: P. Ouliac, (Gn manuscrit a nn'ninture.s' da Decret de Gratiën
conferve datts ane collection privée; Ms. 1 Biblioteka Uniwersytecka KUL. Francja,
X1H/X1V w.).