DOI article:
Styrna, Natasza: Wystawa "Przyjaciół" w Zachęcie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27559#0378
376
RECENZJE
nak jego własne skłonności artystyczne różniły się znacznie od sztuki, jaką
uprawiał nauczyciel. Prace Mondszajna powstałe w okresie studiów cechował
realizm i psychologizm. Te skłonności jeszcze wyraźniej ujawniły się w scenach
alegorycznych, malowanych od pierwszych lat pobytu w Paryżu. Obok realizmu
ujawniła się w nich także skłonność malarza do ekspresji, którą osiągał poprzez
deformację, polegającą na wydłużeniu i geometryzacji kształtów, oraz poprzez
ciemny, niebieskawy koloryt. Jak pisze Elżbieta Grabska, koncepcja sztuki
Mondszajna, czyniąca głównym obszarem jego zainteresowania „ludzką kondycję",
spowodowała, że najważniejszą wskazówką, jakiej mógł mu udzielić Pankiewicz,
było zachęcanie go do studiów w Luwrze i do kopiowania obrazów Delacroix,
Gericaułta, Courbeta'".
W twórczości Hrynkowskiego dostrzec można jeszcze mniej związków ze sztuką
Pankiewicza, niż w wypadku Mondszajna. Hrynkowski już podczas studiów związał
się z ruchem formistycznym. Gdy przebywał w Paryżu, najuważniej z przyjaciół
śledził aktuałne wydarzenia artystyczne i, jak przypomina Elżbieta Grabska, jako
jedyny z nich doceniał sztukę Picassa". W swoim malarstwie potrafił z dużą
wrażliwością i wyczuciem formy oddawać kształty natury - upraszczaniem i syn-
tetyzacją posługiwał się w celu pogłębienia wyrazu i ekspresji obrazu. Nigdy też
nie zaniedbywał kolorystycznej warstwy obrazu. Lecz jego doświadczenia w tym
względzie nie łączą się w żaden sposób z kołoryzmem reprezentowanym przez
twórczość Pankiewicza.
Wystawa i towarzyszące jej komentarze rzucają pozytywne światło na pierwsze
łata działalności Pankiewicza w Akademii. Można sądzić, że dzięki tej ekspozycji
jego praca pedagogiczna przestanie być utożsamiana jedynie z tym okresem, w któ-
rym kierując paryską filią Akademii Sztuk Pięknych, kształcił malarzy mających
wkrótce zdominować polską scenę artystyczną.
Do tej pory, wśród polskich wystaw, obrazy trzech małarzy pojawiały się jedy-
nie sporadycznie na ekspozycjach czy to obejmujących twórczość formistów, czy
też związanych np. ze zjawiskiem École de Paris. Wystawę indywidualną jeszcze
za życia miał w kraju jedynie Zawadowski". Prace Hrynkowskiego można było
obejrzeć podczas wystaw organizowanych w łatach siedemdziesiątych i osiemdzie-
siątych". Kilka obrazów Zawadowskiego i Mondszajna przypomniały ekspozycje
przygotowane w ciągu kilku ostatnich łat, a wśród nich wspomniana wyżej wy-
stawa Paryż i artyści polscy wokół P.-Æ Poardelle'a 7900-7973 (1997) oraz
Kisliwg ; jego przyjaciele (1996). Wystawa w Zachęcie natomiast, obejmująca
" E. Grabska we wstępie do katalogów wystawy: Jaw TJrywkowski,' Jaw Wacław
Zawadowski, Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa 2000, s. 5.
" Tamże.
" Zawado - Jaw Wacław Zawadowski, Malarstwo, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk
Pięknych, Kraków 1975.
" Fkspresjowizw: w grafice polskiej, Muzeum Narodowe, Kraków 1976; Fkspresjcwizwi
w sziwce polskiej, Muzeum Narodowe, Kraków 1980; Formiści, Muzeum Narodowe,
Warszawa 1989.
RECENZJE
nak jego własne skłonności artystyczne różniły się znacznie od sztuki, jaką
uprawiał nauczyciel. Prace Mondszajna powstałe w okresie studiów cechował
realizm i psychologizm. Te skłonności jeszcze wyraźniej ujawniły się w scenach
alegorycznych, malowanych od pierwszych lat pobytu w Paryżu. Obok realizmu
ujawniła się w nich także skłonność malarza do ekspresji, którą osiągał poprzez
deformację, polegającą na wydłużeniu i geometryzacji kształtów, oraz poprzez
ciemny, niebieskawy koloryt. Jak pisze Elżbieta Grabska, koncepcja sztuki
Mondszajna, czyniąca głównym obszarem jego zainteresowania „ludzką kondycję",
spowodowała, że najważniejszą wskazówką, jakiej mógł mu udzielić Pankiewicz,
było zachęcanie go do studiów w Luwrze i do kopiowania obrazów Delacroix,
Gericaułta, Courbeta'".
W twórczości Hrynkowskiego dostrzec można jeszcze mniej związków ze sztuką
Pankiewicza, niż w wypadku Mondszajna. Hrynkowski już podczas studiów związał
się z ruchem formistycznym. Gdy przebywał w Paryżu, najuważniej z przyjaciół
śledził aktuałne wydarzenia artystyczne i, jak przypomina Elżbieta Grabska, jako
jedyny z nich doceniał sztukę Picassa". W swoim malarstwie potrafił z dużą
wrażliwością i wyczuciem formy oddawać kształty natury - upraszczaniem i syn-
tetyzacją posługiwał się w celu pogłębienia wyrazu i ekspresji obrazu. Nigdy też
nie zaniedbywał kolorystycznej warstwy obrazu. Lecz jego doświadczenia w tym
względzie nie łączą się w żaden sposób z kołoryzmem reprezentowanym przez
twórczość Pankiewicza.
Wystawa i towarzyszące jej komentarze rzucają pozytywne światło na pierwsze
łata działalności Pankiewicza w Akademii. Można sądzić, że dzięki tej ekspozycji
jego praca pedagogiczna przestanie być utożsamiana jedynie z tym okresem, w któ-
rym kierując paryską filią Akademii Sztuk Pięknych, kształcił malarzy mających
wkrótce zdominować polską scenę artystyczną.
Do tej pory, wśród polskich wystaw, obrazy trzech małarzy pojawiały się jedy-
nie sporadycznie na ekspozycjach czy to obejmujących twórczość formistów, czy
też związanych np. ze zjawiskiem École de Paris. Wystawę indywidualną jeszcze
za życia miał w kraju jedynie Zawadowski". Prace Hrynkowskiego można było
obejrzeć podczas wystaw organizowanych w łatach siedemdziesiątych i osiemdzie-
siątych". Kilka obrazów Zawadowskiego i Mondszajna przypomniały ekspozycje
przygotowane w ciągu kilku ostatnich łat, a wśród nich wspomniana wyżej wy-
stawa Paryż i artyści polscy wokół P.-Æ Poardelle'a 7900-7973 (1997) oraz
Kisliwg ; jego przyjaciele (1996). Wystawa w Zachęcie natomiast, obejmująca
" E. Grabska we wstępie do katalogów wystawy: Jaw TJrywkowski,' Jaw Wacław
Zawadowski, Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa 2000, s. 5.
" Tamże.
" Zawado - Jaw Wacław Zawadowski, Malarstwo, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk
Pięknych, Kraków 1975.
" Fkspresjowizw: w grafice polskiej, Muzeum Narodowe, Kraków 1976; Fkspresjcwizwi
w sziwce polskiej, Muzeum Narodowe, Kraków 1980; Formiści, Muzeum Narodowe,
Warszawa 1989.