DOI Heft:
Malarstwo
DOI Artikel:Kuczyńska, Agnieszka: Historia kurtyny teatralnej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37083#0124
122
AGNIESZKA KUCZYŃSKA
przedstawiającym scenę z komedii. Zawieszono je przed widokiem miasta.
Natomiast wielka kurtyna zasłaniająca całą scenę — aulaeum - uważana jest
za wynalazek rzymski - jedno z ważnych rozwiązań technicznych, jakie do
teatru wnieśli Rzymianie.
Z traktatu Eliusza Donata De comoedia (12, 3)3 dowiadujemy się, że
z pałacu Attalosa w Pergamonie sprowadzono do Rzymu aulaea. Musiało to
nastąpić po śmierci władcy Pergamonu Attalosa III (133 r. p.n.e.), który na
mocy testamentu przekazał Rzymowi swoje państwo wraz z pałacem królew-
skim i wszystkimi skarbami, jakie tam zgromadził4 *. Sprowadzone z pałacu
Attalosa aulaea wspominają także Warron {De vita populi Romani) i Ser-
wiusz Maurus Honoratus {Ad Aeneidam, I, 697). Jednak we wszystkich tych
wypadkach mowa jest o aulaeum w szerszym rozumieniu tego słowa, jako
o zasłonie, ozdobnej tkaninie, służącej zapewne jako element wyposażenia
wnętrz pałacu. Wymienione fragmenty tekstów należy zapewne rozumieć
w ten sposób, że haftowane lub tkane we wzory aulaea - zasłony4, zostały
przewiezione z pałacu Attalosa, podobnie jak inne luksusowe przedmioty -
ozdobne stroje i złote naczynia. Po raz pierwszy o kurtynach używanych
w teatrze wspomina Cyceron w 56 r. p.n.e. Pisze, że aulaeum podnoszone
jest na koniec mimu6. Najdokładniejszy obraz podnoszącej się kurtyny znaj-
duje się w Metamorfozach Owidiusza7. Wyrastających z zasianych przez
Kadmosa smoczych zębów wojowników poeta porównuje do przedstawionych
na aulaeum postaci, które w miarę jak podnosi się kurtyna, stopniowo stają
się widoczne od głów aż po stopy. Dzięki temu porównaniu dowiadujemy się,
że rzymskie aulaea zdobione były przedstawieniami figuralnymi. O kurtynie,
na której wyhaftowane były postacie pokonanych Brytów, wspomina w Geor-
gikach Wergiliusz8. Fedrus9, żyjący mniej więcej w tym samym czasie,
3 ,,[...] aulea quoque in scaena intexta sternuntur, quod pictus ornatus ex Attalica regia Ro-
mam usque perlatus est, pro quibus siparia aetas posterior accepit: est autem mimicum (minu-
tum?) velum, quod populo obsistit, dum fabularum actus commutantur”.
4 B e a r e, dz. cyt., s. 268. Por. także Vorhang, [w:] Realenzyklopadie der Klassischen,
szp. 2399.
4 Słowo aulaeum pochodzi od gr. ańkaia - zasłona. Zob. aiAt). Iw:] P. C h a n t-
r a i n e, Dictionnaire etymologicjue de la langue greccjue, Paris 1983, s. 139.
0 Pro Caelio, 65: „Mimi ergo iam exitus, non fabulae: in quo cum clausula non invenitur,
fugit a 1 i q u i s e manibus, dein scabilla concrepant, aulaeum tollitur”.
7 Metamorfozy, III, 111-115: „sic, ubi tolluntur festis aulea theatris, surgere signa solent
primumque ostendere vultus, cetera paulatim, placidoque educta tenore tota patent imoque
pedes in margine ponunt”.
8 Georgiki, III, 25: „Purpurea intexti tollan aulaea Britanni”.
9 De significatu verborum, V, 7, 23: „Auleo misso, devolutis ton i tri bus’ .
AGNIESZKA KUCZYŃSKA
przedstawiającym scenę z komedii. Zawieszono je przed widokiem miasta.
Natomiast wielka kurtyna zasłaniająca całą scenę — aulaeum - uważana jest
za wynalazek rzymski - jedno z ważnych rozwiązań technicznych, jakie do
teatru wnieśli Rzymianie.
Z traktatu Eliusza Donata De comoedia (12, 3)3 dowiadujemy się, że
z pałacu Attalosa w Pergamonie sprowadzono do Rzymu aulaea. Musiało to
nastąpić po śmierci władcy Pergamonu Attalosa III (133 r. p.n.e.), który na
mocy testamentu przekazał Rzymowi swoje państwo wraz z pałacem królew-
skim i wszystkimi skarbami, jakie tam zgromadził4 *. Sprowadzone z pałacu
Attalosa aulaea wspominają także Warron {De vita populi Romani) i Ser-
wiusz Maurus Honoratus {Ad Aeneidam, I, 697). Jednak we wszystkich tych
wypadkach mowa jest o aulaeum w szerszym rozumieniu tego słowa, jako
o zasłonie, ozdobnej tkaninie, służącej zapewne jako element wyposażenia
wnętrz pałacu. Wymienione fragmenty tekstów należy zapewne rozumieć
w ten sposób, że haftowane lub tkane we wzory aulaea - zasłony4, zostały
przewiezione z pałacu Attalosa, podobnie jak inne luksusowe przedmioty -
ozdobne stroje i złote naczynia. Po raz pierwszy o kurtynach używanych
w teatrze wspomina Cyceron w 56 r. p.n.e. Pisze, że aulaeum podnoszone
jest na koniec mimu6. Najdokładniejszy obraz podnoszącej się kurtyny znaj-
duje się w Metamorfozach Owidiusza7. Wyrastających z zasianych przez
Kadmosa smoczych zębów wojowników poeta porównuje do przedstawionych
na aulaeum postaci, które w miarę jak podnosi się kurtyna, stopniowo stają
się widoczne od głów aż po stopy. Dzięki temu porównaniu dowiadujemy się,
że rzymskie aulaea zdobione były przedstawieniami figuralnymi. O kurtynie,
na której wyhaftowane były postacie pokonanych Brytów, wspomina w Geor-
gikach Wergiliusz8. Fedrus9, żyjący mniej więcej w tym samym czasie,
3 ,,[...] aulea quoque in scaena intexta sternuntur, quod pictus ornatus ex Attalica regia Ro-
mam usque perlatus est, pro quibus siparia aetas posterior accepit: est autem mimicum (minu-
tum?) velum, quod populo obsistit, dum fabularum actus commutantur”.
4 B e a r e, dz. cyt., s. 268. Por. także Vorhang, [w:] Realenzyklopadie der Klassischen,
szp. 2399.
4 Słowo aulaeum pochodzi od gr. ańkaia - zasłona. Zob. aiAt). Iw:] P. C h a n t-
r a i n e, Dictionnaire etymologicjue de la langue greccjue, Paris 1983, s. 139.
0 Pro Caelio, 65: „Mimi ergo iam exitus, non fabulae: in quo cum clausula non invenitur,
fugit a 1 i q u i s e manibus, dein scabilla concrepant, aulaeum tollitur”.
7 Metamorfozy, III, 111-115: „sic, ubi tolluntur festis aulea theatris, surgere signa solent
primumque ostendere vultus, cetera paulatim, placidoque educta tenore tota patent imoque
pedes in margine ponunt”.
8 Georgiki, III, 25: „Purpurea intexti tollan aulaea Britanni”.
9 De significatu verborum, V, 7, 23: „Auleo misso, devolutis ton i tri bus’ .