DOI Heft:
Artikuły
DOI Artikel:Marszałek, Maria: Pogranicze Bestiarium i Humanitarium w ilustracjach Jana Lebensteina do "Folwarku zwierzęcego" Georga Orwella
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37080#0206
204
MARIA MARSZAŁEK
W niniejszym artykule omawiam niektóre z tych ilustracji, w szczególny
o
sposób skupiając się na dwóch problemach . Pierwszy z nich to przynależ-
ność formalna bohaterów przedstawień do lebensteinowskiego Bestarium, ich
hybrydyczność i niepokojąca niejednoznaczność klasyfikacji gatunkowej. Aby
ją uwypuklić, poświęcam nieco miejsca pracom artysty należącym do innych
cyklów tematycznych. Drugim problemem jest współwystępowanie na ilustra-
cjach słowa i obrazu, ich wzajemne uzupełnianie się i dopełnianie znaczeń.
2. BESTIARIUM LEBENSTEINA
W 1963 roku w sztuce Jana Lebensteina następuje metamorfoza* * * 4. Waria-
cje na temat ludzkiej figury, które tworzył od 1954 roku, ustępują miejsca
formom zwierzęcym. Rozpoczyna się okres pracy nad cyklem Bestiarium5.
w Lublinie, Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Narodowym w Szczecinie], Warszawa
2005, s. 30.
o
Artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej Ilustracja książkowa Jana Lebensteina,
napisanej pod kierunkiem dr hab. Doroty Kudelskiej, prof. KUL. Egzemplarz pracy znajduje
się w Katedrze Sztuki Nowoczesnej KUL. Praca magisterska zawiera zestawienie powstałych
do tej pory tekstów dotyczących pracy ilustratorskiej Lebensteina, którego nie przytaczam
w niniejszym artykule.
4 Fakty z życia artysty przytaczam na podstawie kalendarium zawartego w: Jan Lebens-
tein i krytyka. Eseje, recenzje, wspomnienia, t. II, red. A. Wat, D. Wróblewska, Warszawa
2004 [w kolejnych przypisach używam skróconego zapisu: Jan Lebenstein i krytyka, t. II].
Lebenstein urodził się w 1930 r. w Brześciu Litewskim nad Bugiem. Podczas wojny zaginął
po aresztowaniu jego ojciec, brat zginął podczas akcji przeprowadzonej przez UB w 1946 r.
Lebenstein przeniósł się w tym samym roku do Warszawy, gdzie skończył liceum plastyczne
i w 1948 r. rozpoczął studia na wydziale malarstwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Studiował pod kierunkiem Eugeniusza Eibischa, a potem Artura Nachta-Samborskiego. Wysta-
wy, w których debiutował, to Ogólnopolska Wystawa Młodej Plastyki pod hasłem „Przeciw
wojnie, przeciw faszyzmowi”, Arsenał, 1955 oraz „legendarna” Ogólnopolska Wystawa Młodej
Plastyki z okazji V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów, Arsenał, 1955. lego pierw-
sza wystawa indywidualna miała miejsce w prowadzonym przez Mirona Białoszewskiego
Teatrze na Tarczyńskiej w 1956 r.
5 Prace te zostały po raz pierwszy pokazane na dwóch wystawach indywidualnych we
Włoszech: w Galleria Profili w Mediolanie [do 23 X 1963], w Galleria PObelisco w Rzymie
[5-23 XI 1963]; następnie w 1964 r. w Amsterdamie w Galerii d’Endt, w Brukseli w Palais
des Beaux-Arts, w Antibes w Musee Grimaldi, w 1964 r. zostały wystawione w cyklu „Peintu-
res abominables” w Galerie Lacloche w Paryżu. Później obrazy te były wielokrotnie wysta-
wiane i zestawiane z innymi pracami malarza w różnych konfiguracjach. W Polsce po raz
MARIA MARSZAŁEK
W niniejszym artykule omawiam niektóre z tych ilustracji, w szczególny
o
sposób skupiając się na dwóch problemach . Pierwszy z nich to przynależ-
ność formalna bohaterów przedstawień do lebensteinowskiego Bestarium, ich
hybrydyczność i niepokojąca niejednoznaczność klasyfikacji gatunkowej. Aby
ją uwypuklić, poświęcam nieco miejsca pracom artysty należącym do innych
cyklów tematycznych. Drugim problemem jest współwystępowanie na ilustra-
cjach słowa i obrazu, ich wzajemne uzupełnianie się i dopełnianie znaczeń.
2. BESTIARIUM LEBENSTEINA
W 1963 roku w sztuce Jana Lebensteina następuje metamorfoza* * * 4. Waria-
cje na temat ludzkiej figury, które tworzył od 1954 roku, ustępują miejsca
formom zwierzęcym. Rozpoczyna się okres pracy nad cyklem Bestiarium5.
w Lublinie, Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Narodowym w Szczecinie], Warszawa
2005, s. 30.
o
Artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej Ilustracja książkowa Jana Lebensteina,
napisanej pod kierunkiem dr hab. Doroty Kudelskiej, prof. KUL. Egzemplarz pracy znajduje
się w Katedrze Sztuki Nowoczesnej KUL. Praca magisterska zawiera zestawienie powstałych
do tej pory tekstów dotyczących pracy ilustratorskiej Lebensteina, którego nie przytaczam
w niniejszym artykule.
4 Fakty z życia artysty przytaczam na podstawie kalendarium zawartego w: Jan Lebens-
tein i krytyka. Eseje, recenzje, wspomnienia, t. II, red. A. Wat, D. Wróblewska, Warszawa
2004 [w kolejnych przypisach używam skróconego zapisu: Jan Lebenstein i krytyka, t. II].
Lebenstein urodził się w 1930 r. w Brześciu Litewskim nad Bugiem. Podczas wojny zaginął
po aresztowaniu jego ojciec, brat zginął podczas akcji przeprowadzonej przez UB w 1946 r.
Lebenstein przeniósł się w tym samym roku do Warszawy, gdzie skończył liceum plastyczne
i w 1948 r. rozpoczął studia na wydziale malarstwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Studiował pod kierunkiem Eugeniusza Eibischa, a potem Artura Nachta-Samborskiego. Wysta-
wy, w których debiutował, to Ogólnopolska Wystawa Młodej Plastyki pod hasłem „Przeciw
wojnie, przeciw faszyzmowi”, Arsenał, 1955 oraz „legendarna” Ogólnopolska Wystawa Młodej
Plastyki z okazji V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów, Arsenał, 1955. lego pierw-
sza wystawa indywidualna miała miejsce w prowadzonym przez Mirona Białoszewskiego
Teatrze na Tarczyńskiej w 1956 r.
5 Prace te zostały po raz pierwszy pokazane na dwóch wystawach indywidualnych we
Włoszech: w Galleria Profili w Mediolanie [do 23 X 1963], w Galleria PObelisco w Rzymie
[5-23 XI 1963]; następnie w 1964 r. w Amsterdamie w Galerii d’Endt, w Brukseli w Palais
des Beaux-Arts, w Antibes w Musee Grimaldi, w 1964 r. zostały wystawione w cyklu „Peintu-
res abominables” w Galerie Lacloche w Paryżu. Później obrazy te były wielokrotnie wysta-
wiane i zestawiane z innymi pracami malarza w różnych konfiguracjach. W Polsce po raz