DOI Heft:
Artikuły
DOI Artikel:Howorus-Czajka, Magdalena: Mała forma - wielka wizja: medale Wiktora Tołkina
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37080#0274
272
MAGDALENA HOWORUS-CZAJKA
Q
log zbioru numizmatycznego Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk .
Publikacja ta zawiera schematyczny, zwarty opis charakterystyczny dla tego
rodzaju opracowań oraz katalog. Wiadomości o medalach Tołkina dopełniły
źródła prasowe* * * 4.
Wiktor Tołkin5 urodził się w Tołkaczach (obecnie województwo podlas-
kie) w 1922 roku w rodzinie pielęgnującej patriotyczne tradycje. Po wejściu
Armii Czerwonej do Polski ojciec podjął decyzję o przedostaniu się do Gene-
ralnej Guberni i zamieszkaniu w Warszawie. Podczas okupacji Wiktor Tołkin
był w Szarych Szeregach, od 1942 roku należał do Związku Walki Zbroj-
nej, a następnie do AK, gdzie działał w ugrupowaniu „Wachlarz”, w którego
skład wchodzili harcerze. 20. lipca 1942 roku, w wyniku zdrady w ręce Ges-
tapo wpadła większość spiskowców. Po pięciu miesiącach przetrzymywania
na Pawiaku wywieziono Tołkina do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birke-
nau (dn. 18 XI 1942, nr obozowy 75886). Po wielu ciężkich chwilach w obo-
zie trafił do paraartystycznej pracowni działającej na terenie obozu, gdzie
więźniowie wykonywali drzeworyty, figurki, upominki, a także biżuterię z za-
grabionych przez SS-manów w obozie złotych monet. W tajemnicy przed
strażnikami wykonał wówczas medaliki Chrystusa Oświęcimskiego i Matki
Bożej. Zrobił też medalik dla siebie przedstawiający Matkę Bożą Nieustają-
cej Pomocy.
„Zajmowałem się w obozie sztuką i ona pozwoliła mi przetrwać. Zajmując
się nią, znajdowałem się w innym świecie” - wspomina artysta6.
Przeżył. Wkrótce nadszedł kres męczarni, gdyż rodzicom z pomocą nie-
mieckiego adwokata i „rodzinnych kosztowności” udało się „przekonać”
o
Katalog zbioru numizmatycznego Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk, red.
H. Dzienis, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład im. Ossolińskich 1984.
4M. Gajdziński, W 25-lecie powrotu Ziem Zachodnich do Polski. „Przekazuję
heroizm tamtych dni, „Słowo Powszechne” 1970, nr 85 (10 IV 1970), s. 3; (it). Medal Uniwer-
sytetu Gdańskiego, „Głos Wybrzeża” 1970, nr 201 (dn. 26 VIII 1970), s. 1; (s). In mari vita
tua, „Wieczór Wybrzeża” 1970, nr 247 (dn. 21 X 1970), s. 3; (bez autora i tytułu), „Dziennik
Bałtycki” 1970, nr 231 (dn. 22 X 970), s. 3; (bez autora i tytułu). „Dziennik Bałtycki” 1974,
nr 91 (dn. 18 IV 1974), s. 3; (tr). Medal dla twórcy słownika gwar kaszubskich, „Litery” 1974,
nr 7, s. 33; (bez autora), Medal dla językoznawcy, „Kierunki” 1974, nr 34, s. 11; (bez autora),
50 lat IZB Morskich w Polsce, „Morze” 1977, nr 5, s. 27.
5 Poniższy krótki rys biograficzny Wiktora Tołkina sporządziła autorka na podstawie prze-
prowadzonych wywiadów z artystą w 2009 r.
6 H. Ulatowska, Świątynie życia i śmierci, mps, własność Wiktor Tołkin, s. 2
(Hanna Ulatowska, prof. na uniwersytecie w Dallas, Texas. Badała działalność artystyczną
w obozach koncentracyjnych. Była więźniarką obozu Auschwitz); wywiad autorki z Tołkinem
z dn. 5 XII 2008.
MAGDALENA HOWORUS-CZAJKA
Q
log zbioru numizmatycznego Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk .
Publikacja ta zawiera schematyczny, zwarty opis charakterystyczny dla tego
rodzaju opracowań oraz katalog. Wiadomości o medalach Tołkina dopełniły
źródła prasowe* * * 4.
Wiktor Tołkin5 urodził się w Tołkaczach (obecnie województwo podlas-
kie) w 1922 roku w rodzinie pielęgnującej patriotyczne tradycje. Po wejściu
Armii Czerwonej do Polski ojciec podjął decyzję o przedostaniu się do Gene-
ralnej Guberni i zamieszkaniu w Warszawie. Podczas okupacji Wiktor Tołkin
był w Szarych Szeregach, od 1942 roku należał do Związku Walki Zbroj-
nej, a następnie do AK, gdzie działał w ugrupowaniu „Wachlarz”, w którego
skład wchodzili harcerze. 20. lipca 1942 roku, w wyniku zdrady w ręce Ges-
tapo wpadła większość spiskowców. Po pięciu miesiącach przetrzymywania
na Pawiaku wywieziono Tołkina do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birke-
nau (dn. 18 XI 1942, nr obozowy 75886). Po wielu ciężkich chwilach w obo-
zie trafił do paraartystycznej pracowni działającej na terenie obozu, gdzie
więźniowie wykonywali drzeworyty, figurki, upominki, a także biżuterię z za-
grabionych przez SS-manów w obozie złotych monet. W tajemnicy przed
strażnikami wykonał wówczas medaliki Chrystusa Oświęcimskiego i Matki
Bożej. Zrobił też medalik dla siebie przedstawiający Matkę Bożą Nieustają-
cej Pomocy.
„Zajmowałem się w obozie sztuką i ona pozwoliła mi przetrwać. Zajmując
się nią, znajdowałem się w innym świecie” - wspomina artysta6.
Przeżył. Wkrótce nadszedł kres męczarni, gdyż rodzicom z pomocą nie-
mieckiego adwokata i „rodzinnych kosztowności” udało się „przekonać”
o
Katalog zbioru numizmatycznego Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk, red.
H. Dzienis, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład im. Ossolińskich 1984.
4M. Gajdziński, W 25-lecie powrotu Ziem Zachodnich do Polski. „Przekazuję
heroizm tamtych dni, „Słowo Powszechne” 1970, nr 85 (10 IV 1970), s. 3; (it). Medal Uniwer-
sytetu Gdańskiego, „Głos Wybrzeża” 1970, nr 201 (dn. 26 VIII 1970), s. 1; (s). In mari vita
tua, „Wieczór Wybrzeża” 1970, nr 247 (dn. 21 X 1970), s. 3; (bez autora i tytułu), „Dziennik
Bałtycki” 1970, nr 231 (dn. 22 X 970), s. 3; (bez autora i tytułu). „Dziennik Bałtycki” 1974,
nr 91 (dn. 18 IV 1974), s. 3; (tr). Medal dla twórcy słownika gwar kaszubskich, „Litery” 1974,
nr 7, s. 33; (bez autora), Medal dla językoznawcy, „Kierunki” 1974, nr 34, s. 11; (bez autora),
50 lat IZB Morskich w Polsce, „Morze” 1977, nr 5, s. 27.
5 Poniższy krótki rys biograficzny Wiktora Tołkina sporządziła autorka na podstawie prze-
prowadzonych wywiadów z artystą w 2009 r.
6 H. Ulatowska, Świątynie życia i śmierci, mps, własność Wiktor Tołkin, s. 2
(Hanna Ulatowska, prof. na uniwersytecie w Dallas, Texas. Badała działalność artystyczną
w obozach koncentracyjnych. Była więźniarką obozu Auschwitz); wywiad autorki z Tołkinem
z dn. 5 XII 2008.