Rocznik Historii Sztuki (8.1970)

38

JAN BIAŁOSTOCKI

30. Hans Memling, Sąd Ostateczny, lewe skrzydło tryptyku — Górna część
gotyckiej bramy raju, wieże romańskie i muzykujący aniołowie

zerunku na szali wagi, zachowując portrety Taniego i jego żony na rewersach skrzydeł. Byłby zażądał
wprowadzenia zmiany i tam. Oczywiście zmianę taką można było przeprowadzić i we Florencji. Jednak
Portinari musiał zdawać sobie sprawę z różnicy techniki malarskiej włoskiej i niderlandzkiej; ponadto
i on, i jego rodzina rezydowali w Brugii, co niewątpliwie musiałoby utrudnić wykonanie portretów we
Florencji. Fakt, że słynny Tryptyk Portinarich został namalowany przez van der Goesa w latach bezpo-
średnio następujących po utracie tryptyku Memlinga (± 1475—-1476), może być argumentem za poglądem,
iż Portinari utracił tamto dzieło, ale mógł przecież równie dobrze zamówić tryptyk u Van der Goesa
nawet wówczas, jeśli nigdy nie wszedł w posiadanie tryptyku Memlinga. Tak więc zagadka pozostaje
bez rozwiązania. Portret Portinariego zachowuje w milczeniu swój sekret. Można mieć nadzieję, iż listy
Taniego, nie wszystkie dotąd znane, ujawnią kiedyś klucz tajemnicy.

Po wielu latach badań i częstych kontaktów z Sądem Ostatecznym i jego donatorem pewnego dnia
stanąłem przed przypisywanym Memlingowi portretem nieznanego mężczyzny w Uffizi59. Obraz ten
uderzył mnie szczególnie (il. 27). Wydawało mi się, iż patrzę na twarz dobrze mi znaną. Rychło uprzy-

59 Friedlânder, op. cit., 6, Berlin 1928, nr 89, s. 132; R. Salvini, Galleria degli Uffizi, Catalogo dei dipinti, Firenze 1952,
s. 27, nr 1102 (wym. 38x27 cm), odczuwa wpływ van der Weydena i uważa za dzieło młodzieńcze, datuje jednak na ok.
1470 r. Błędny odsyłacz u Salviniego odsyła do reprodukcji innego portretu Memlinga w Uffizi, datowanego 1487 i określa-
nego jako Benedetto Portinari (brat Tomaso).