DOI Heft:
II. Z zagadnień sztuki polskiej
DOI Artikel:Świechowski, Zygmunt: Studia nad rzeźbą w Strzelnie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13396#0078
72
ZYGMUNT ŚWIECHOWSKI
1. Strzelno, kościół klasztorny, widok z nawy południowej na nawę główną
Nie jest rzeczą historyka sztuki ustosunkowywanie się do tych spornych kwestii. Najważniejszy
jest tu fakt delimitacji czasu powstania kościoła klasztornego w oparciu o pewne wzmianki źródłowe
na lata pomiędzy 1175 a 1216 r. Okres ten daje się jeszcze zawęzić poprzez uwzględnienie bardzo łatwo
czytelnych etapów w powstawaniu wystroju rzeźbiarskiego. Znacznie bardziej zaawansowane stylistycz-
nie późniejsze rzeźby portalu północnego z Sądem Ostatecznym, z uwagi na ikonografię nawiązującą do
wezwania Sw. Trójcy, wiążą się z konsekracją w 1216 r.9 A zatem główny okres budowy i powstania
integralnie związanych z nią elementów rzeźbiarskich przypadałby na ostatnią ćwierć XII w.
Romański wystrój rzeźbiarski klasztornego kościoła w Strzelnie dominuje wyraźnie nad problematyką
architektoniczną —• i to zarówno jako zjawisko artystyczne, jak i zagadnienie naukowe. Do pewnego
stopnia dzieje się tak wobec całkowitego nieomal zatarcia pierwotnej bryły budowli, jej proporcji i po-
działów oraz bardzo poważnego zakłócenia rytmiki przestrzeni wewnętrznej w sukcesywnych przebu-
dowach gotyckich i barokowych. Ale nawet jeżeli w myśli czy na papierze usuniemy owe naleciałości
i dokonamy próby idealnej rekonstrukcji, przewaga pozostanie nadal po stronie rzeźby.
W skali miniaturowej bazyliki nie trzeba tej rzeźby szukać na wysoko osadzonych kapitelach,
wporządkowanych w majestatyczną sekwencję filarów i kolumn kilkudziesięciometrowej nawy, jak
w wielu zachodnich kościołach klasztornych. Rzeźba strzelneńska, choć dostosowana do funkcji tekto-
nicznych, jest jednocześnie namacalnie dostępna i zapraszająca do odczytania zawartych w niej treści.
Zarówno nas, jak i współczesnych uderzać musiała osobliwość motywu kolumny arkadowej, bogactwo
9 Z. Świechowski, Le Tympan du portail nord de l'église conventuelle à Strzelno, Mélanges offerts à René Crozet, Poitiers
1966, s. 1131 nn; por. także część drugą niniejszej pracy, która jest polską wersją francuskiej publikacji.
ZYGMUNT ŚWIECHOWSKI
1. Strzelno, kościół klasztorny, widok z nawy południowej na nawę główną
Nie jest rzeczą historyka sztuki ustosunkowywanie się do tych spornych kwestii. Najważniejszy
jest tu fakt delimitacji czasu powstania kościoła klasztornego w oparciu o pewne wzmianki źródłowe
na lata pomiędzy 1175 a 1216 r. Okres ten daje się jeszcze zawęzić poprzez uwzględnienie bardzo łatwo
czytelnych etapów w powstawaniu wystroju rzeźbiarskiego. Znacznie bardziej zaawansowane stylistycz-
nie późniejsze rzeźby portalu północnego z Sądem Ostatecznym, z uwagi na ikonografię nawiązującą do
wezwania Sw. Trójcy, wiążą się z konsekracją w 1216 r.9 A zatem główny okres budowy i powstania
integralnie związanych z nią elementów rzeźbiarskich przypadałby na ostatnią ćwierć XII w.
Romański wystrój rzeźbiarski klasztornego kościoła w Strzelnie dominuje wyraźnie nad problematyką
architektoniczną —• i to zarówno jako zjawisko artystyczne, jak i zagadnienie naukowe. Do pewnego
stopnia dzieje się tak wobec całkowitego nieomal zatarcia pierwotnej bryły budowli, jej proporcji i po-
działów oraz bardzo poważnego zakłócenia rytmiki przestrzeni wewnętrznej w sukcesywnych przebu-
dowach gotyckich i barokowych. Ale nawet jeżeli w myśli czy na papierze usuniemy owe naleciałości
i dokonamy próby idealnej rekonstrukcji, przewaga pozostanie nadal po stronie rzeźby.
W skali miniaturowej bazyliki nie trzeba tej rzeźby szukać na wysoko osadzonych kapitelach,
wporządkowanych w majestatyczną sekwencję filarów i kolumn kilkudziesięciometrowej nawy, jak
w wielu zachodnich kościołach klasztornych. Rzeźba strzelneńska, choć dostosowana do funkcji tekto-
nicznych, jest jednocześnie namacalnie dostępna i zapraszająca do odczytania zawartych w niej treści.
Zarówno nas, jak i współczesnych uderzać musiała osobliwość motywu kolumny arkadowej, bogactwo
9 Z. Świechowski, Le Tympan du portail nord de l'église conventuelle à Strzelno, Mélanges offerts à René Crozet, Poitiers
1966, s. 1131 nn; por. także część drugą niniejszej pracy, która jest polską wersją francuskiej publikacji.