Rocznik Historii Sztuki (8.1970)

ZYGMUNT ŚWIECHOWSKI

8. Strzelno, kościół klasztorny, kapitel południowo-wscho-
dniej kolumny, rzeźby aniołów częściowo uzupełnione

9. Hildesheim, kościół Sw. Michała, strona północna,
pierwszy kapitel od zachodu

10. Hammersleben, kościół klasztorny, kapitel podwójnej
arkady w skrzyżowaniu naw

z czterema aniołami na narożnikach (il. 8). Istotne
z punktu widzenia zagadnień genetycznych wydaje
się przede wszystkim pokrewieństwo tego kapitelu
w stosunku do kapiteli u Sw. Michała w Hildes-
heim27 i w kościele klasztornym w Hammersleben
(il. 9,10). Wszystkie te trzy kapitele mają jako rys
wspólny postacie aniołów w narożach. W kapitelu
liildesheimskim, z ok. 1186 г., występuje ponadto
scena figuralna podporządkowana podstawowemu
zarysowi półkolistej ścianki bocznej głowicy kos-
tkowej (il. 11, 12). Co do czwartego „kapitelu" ko-
lumny południowo-wschodniej, zdaje się nie ulegać
wątpliwości, że jest to baza, zarówno z uwagi na
kształt, jak i rozmiary, niedostosowana do górnej
średnicy trzonu. Dla pełni obrazu warto jeszcze do-
dać, że trzy spośród pięciu wariantów miniaturo-
wych kapiteli, podtrzymujących arkadki rzeźbione
na trzonach kolumn strzełneńskich, odnajdujemy
wśród głowic analogicznych arkadek stopy świe-
cznika wielkanocnego w Jerichow i pomiędzy
kapitelami katedralnego krużganka w Magdeburgu.

W tym samym kierunku, co badanie kapiteli
strzełneńskich, prowadzi analiza innych szczegó-
łów architektury. Szczególna rola przypada tu ba-
zom, które stanowią istotny współczynnik przy
określeniu chronologii i kręgu warsztatowego
(il. 13—'16). Przykłady, na które wypadnie się po-
wołać, pochodzą po części z tych samych budowli,
o których była mowa przy omawianiu materiału
porównawczego do kapiteli.

Tak więc najbliższe odpowiedniki dla baz
strzełneńskich odnajdujemy pośród kolumn koś-
cioła klasztornego w Hammersleben z ostatniego
dwudziestolecia XII w., w kościele Św. Michała
w Hildesheim (ok. 1186), w przednim kościele
w Thalburgel, ukończonym ok. 1176 г., jak rów-
nież w krypcie norbertańskiego kościoła w Jeri-

27 Kapitele z aniołami, może pochodzenia oriental-
nego, występują seryjnie w rzeźbie architektonicznej w Ower-
nii. Świadczą o tym przykłady z Clermont (N. Dame du
Port), Volvie, St. Priest, Maringues, Mozat, Bessę, Chauriat,
Cournon, Biesie, Brioude i innych miejscowości Masywu Cen-
tralnego. Anioł w narożu kapitelu występuje również przy
jednej z drewnianych kolumn z Salerno, które należą do zbio-
rów Victoria and Albert Muséum (nr 269, B-1880). Ze
wszystkimi tymi głowicami nie są spokrewnione kapitele
saskie, o ile chodzi o sam typ głowicy.