DOI Heft:
II. Z zagadnień sztuki polskiej
DOI Artikel:Świechowski, Zygmunt: Studia nad rzeźbą w Strzelnie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13396#0085
STUDIA NAD RZEŹBĄ W STRZELNIE
79
11. Strzelno, fragment kapitelu figuralnego 12. Hildesheim, kościół Św. Michała, fragment
z Chrztem Chrystusa kapitelu —■ Stworzenie Ewy
chow, pochodzącej z fazy budowlanej ok. r. 1180—.1190 (il. 17-—20). Zbieżności dotyczą szczególnie
opracowania narożnych szponów i ich stosunku do wałka dolnego torusa i plinty. Jednocześnie jednak
niektóre bazy strzelneńskie zdradzają reminiscencje typu wcześniejszego, o rozbudowanej stromej
wklęsce międzytorasowej, jak. w bazach Stiftskirche w Quedlinburgu, ukończonej ok. 1129 r. —i in-
dywidualne deformacje klasycznego typu z 3 ćwierci stulecia w bazie kolumny północno-zachodniej,
jak gdyby rozgniecionej nadmiernym obciążeniem (il. 15). W Jéricho w również w krypcie zachowała się
odmiana bazy o ozdobnym, prawie barokowym wykroju liści narożnych (il. 20), nad wyraz bliska
bazie kolumienki z kaplicy S w. Barbary w Strzelnie (il. 16). W4ym eklektycznym zestawieniu róż-
nych form baz, częściowo o różnej chronologii, w deformacjach niektórych spośród nich uwidacz-
nia się późna faza stylowa, przypadająca na schyłek XII w.
Zjawiskiem charakterystycznym dla architektury strzelneńskiej jest bardzo ozdobne traktowanie
trzonów kolumnowych (il. 21—23). Zachowało się sześć kompletnych kolumn; z tej liczby pięć na miejscu
pierwotnym i cztery w nawie głównej, jedna —■ mniejszych rozmiarów — w prezbiterium. Szósta ko-
lumna, znacznie bardziej wysmukła, została wtórnie użyta jako podpora dla gotyckiego sklepienia
kaplicy Sw. Barbary. W ścianach tej kaplicy zachowały się ponadto dwa fragmenty trzonu kolumny,
podczas gdy trzeci trafił do zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Tylko jedna spośród ośmiu zachowanych kolumn lub ich fragmentów posiada gładki trzon
i — zdaje się —■ wyłącznie na skutek usterki materiału nie pozwalającej na inny rodzaj obróbki. Ten
brak kompensował wielobarwny geometryczny ornament, dziś już nie istniejący, ale czytelny jeszcze
po odkryciu kolumn w 1945 r.28
Do dwu wschodnich kolumn nawy głównej, pokrytych figuralną rzeźbą, wypadnie jeszcze powró-
cić jako do głównego tematu pracy. Zasadę ich struktury kompozycyjnej, tzn. rzędy arkad z wstawio-
nymi w nie postaciami ludzkimi, podejmowały jeszcze inne kolumny (albo kolumna), jak poświadcza
figuralny relief trzech fragmentów (il. 39)29.
Obok kolumn z rzeźbą figuralną występuje w Strzelnie kolumna o trzonie pokrytym skręconymi
Wrzecionowato rowkami i wałkami (ił. 21), kolumna o luźnych splotach palmetowych przedzielonych
pionowymi listwami (il. 22) i kolumna o bardziej jednorodnym ornamencie plecionki palmetowej, zasnu-
Kępiński, op. cit., s. 203.
Przeznaczenie dalszych rzeźbionych kolumn nie zostało dotychczas wyjaśnione.
79
11. Strzelno, fragment kapitelu figuralnego 12. Hildesheim, kościół Św. Michała, fragment
z Chrztem Chrystusa kapitelu —■ Stworzenie Ewy
chow, pochodzącej z fazy budowlanej ok. r. 1180—.1190 (il. 17-—20). Zbieżności dotyczą szczególnie
opracowania narożnych szponów i ich stosunku do wałka dolnego torusa i plinty. Jednocześnie jednak
niektóre bazy strzelneńskie zdradzają reminiscencje typu wcześniejszego, o rozbudowanej stromej
wklęsce międzytorasowej, jak. w bazach Stiftskirche w Quedlinburgu, ukończonej ok. 1129 r. —i in-
dywidualne deformacje klasycznego typu z 3 ćwierci stulecia w bazie kolumny północno-zachodniej,
jak gdyby rozgniecionej nadmiernym obciążeniem (il. 15). W Jéricho w również w krypcie zachowała się
odmiana bazy o ozdobnym, prawie barokowym wykroju liści narożnych (il. 20), nad wyraz bliska
bazie kolumienki z kaplicy S w. Barbary w Strzelnie (il. 16). W4ym eklektycznym zestawieniu róż-
nych form baz, częściowo o różnej chronologii, w deformacjach niektórych spośród nich uwidacz-
nia się późna faza stylowa, przypadająca na schyłek XII w.
Zjawiskiem charakterystycznym dla architektury strzelneńskiej jest bardzo ozdobne traktowanie
trzonów kolumnowych (il. 21—23). Zachowało się sześć kompletnych kolumn; z tej liczby pięć na miejscu
pierwotnym i cztery w nawie głównej, jedna —■ mniejszych rozmiarów — w prezbiterium. Szósta ko-
lumna, znacznie bardziej wysmukła, została wtórnie użyta jako podpora dla gotyckiego sklepienia
kaplicy Sw. Barbary. W ścianach tej kaplicy zachowały się ponadto dwa fragmenty trzonu kolumny,
podczas gdy trzeci trafił do zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Tylko jedna spośród ośmiu zachowanych kolumn lub ich fragmentów posiada gładki trzon
i — zdaje się —■ wyłącznie na skutek usterki materiału nie pozwalającej na inny rodzaj obróbki. Ten
brak kompensował wielobarwny geometryczny ornament, dziś już nie istniejący, ale czytelny jeszcze
po odkryciu kolumn w 1945 r.28
Do dwu wschodnich kolumn nawy głównej, pokrytych figuralną rzeźbą, wypadnie jeszcze powró-
cić jako do głównego tematu pracy. Zasadę ich struktury kompozycyjnej, tzn. rzędy arkad z wstawio-
nymi w nie postaciami ludzkimi, podejmowały jeszcze inne kolumny (albo kolumna), jak poświadcza
figuralny relief trzech fragmentów (il. 39)29.
Obok kolumn z rzeźbą figuralną występuje w Strzelnie kolumna o trzonie pokrytym skręconymi
Wrzecionowato rowkami i wałkami (ił. 21), kolumna o luźnych splotach palmetowych przedzielonych
pionowymi listwami (il. 22) i kolumna o bardziej jednorodnym ornamencie plecionki palmetowej, zasnu-
Kępiński, op. cit., s. 203.
Przeznaczenie dalszych rzeźbionych kolumn nie zostało dotychczas wyjaśnione.