DOI Heft:
II. Z zagadnień sztuki polskiej
DOI Artikel:Samek, Jan: Res-imagines: Ze studiów nad rzemiosłem artystycznym czasów nowożytnych w Polsce (lata 1600-1800)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13396#0201
RES-IMAGINES
195
uważana była w Polsce za unikat, , -
obecnie wymienić ich można kil-
kanaście, wyjaśnić genezę i wska- ■ 12y,.. {i
zać pierwowzory86. Najczęściej
spotykane są one na Śląsku ; wy- , '* .
stepują też w Wielkopolsce; po- <; }( .
jedyncze egzemplarze znane są też f \ ч •. \ -l^'V^^^É^^ Щ ' ■
z innych terenów Polski. Zasadni- i - '"' ^^iÊÊ^^St
его we wszystkich monstrancjach |f /^-^i**? ; *г Й -
tego typu występuje ta sama kom- 4 " / WĄ- |{ --^
pozycja. Ponad nodusem znajduje \ щЩ %^§Vsf :
się posążek lub trybowane przed- ^/^J^\/?-л- ^ЪрЦ**,.
stawienie Matki Boskiej, w którym и5Д; Ж^^ЙЙ^^"^;
mieści się reservaculum. Na Śląsku ' '■
monstrancje takie zachowały się |y- JU- ^<s/ ч *
m. in. w kościołach: w Rudniku - -Уу: °% шШ^Ш
z około 1680 r.87, w Strzeleczkach
z 2. poł. XVII w., wykonana
w Głogówku88, w kościele Wszyst-
kich Świętych w Gliwicach, fun-
dowana w 1687 r. (ryc. 16)89,
w Sierakowicach z około 1700 r.
(zniszczona w 1945 r.)90 oraz
w miejscowości Koty, wykonana
w 1718 r. (ryc. 17)91.
Tutaj należy także monstran-
cja z kościoła cystersów w Hen-
rykowie, omówiona przy roz-
ważaniu tematu Drzewa Jessego,
w której puszka na hostie mieści
się także w figurce Matki Bos-
kiej92. ' » 3 - M
Wymienione obiekty, z wy-
jątkiem monstrancji W Gliwicach, 25. Projekt ołtarzy bocznych z 1705 t. dla kościoła parafialnego w Edelbach
Kotach i Henrykowie, reprezen-
tują dosyć niski poziom artystyczny, wyrażający się w nieporadnych, czasem nawet prymityw-
nych rozwiązaniach.
W monstrancji z Gliwic Matka Boska osłania płaszczem postacie śś. Jana Chrzciciela i Jadwigi, co
wzbogaca kompozycję i ściślej łączy posążek z glorią; natomiast w Kotach gloria posiada kształt zbliżony
do mandorli z krótkimi gęsto osadzonymi promieniami, który dobrze odpowiada formie figurki.
Z terenu Wielkopolski wskazać można trzy monstrancje z reservaculum umieszczonym w posążku
Matki Boskiej, a mianowicie w kościołach: w Żerkowie z ok. 1720 r.93, w Kotłowie z 1. poł.
86 M. Sokołowski, [Komunikat o monstrancji ze zbiorów w Goluchoivie\, [w:] Sprawozdania Kom. Hist. Sztuki, 6, Kraków
1900, s. XXVI.
87 M.Kornecki, T. Chrzanowski, Katalog zabytków sztuki w Polsce, 7, Woj. opolskie, Powiat raciborski, Warszawa
1967, s. 55, fig. 194, zdaniem autorów monstrancja powstała ok. 1670 r.
88 Frazik, Kornecki, Powiat krapkowicki, s. 31, fig. 77.
89 Odkryta w czasie prac redakcyjnych nad Katalogiem zabytków powiatu gliwickiego (por. Dwornik-Gutowska,
Gutowski, Kutrzebianka, Powiat gliwicki, s. 16).
90 E. Kloss, H. Rode, W. Stepf, H. Eberle, Die Bau- und Kunstdenkmaler des Kreises Tost-Gleiwitz, Breslau 1943,
s. 91, ryc. 171.
- 91 Kloss, Rode, Stepf, Eberle op. cit., s. 133.
92 Por. s. 191 niniejszej pracy.
93 A. Kodurowa, Katalog zabytków ■ sztuki w Polsce, 5, Woj. poznańskie, Powiat jarociński, Warszawa 1959, s. 23, fig. 69.
195
uważana była w Polsce za unikat, , -
obecnie wymienić ich można kil-
kanaście, wyjaśnić genezę i wska- ■ 12y,.. {i
zać pierwowzory86. Najczęściej
spotykane są one na Śląsku ; wy- , '* .
stepują też w Wielkopolsce; po- <; }( .
jedyncze egzemplarze znane są też f \ ч •. \ -l^'V^^^É^^ Щ ' ■
z innych terenów Polski. Zasadni- i - '"' ^^iÊÊ^^St
его we wszystkich monstrancjach |f /^-^i**? ; *г Й -
tego typu występuje ta sama kom- 4 " / WĄ- |{ --^
pozycja. Ponad nodusem znajduje \ щЩ %^§Vsf :
się posążek lub trybowane przed- ^/^J^\/?-л- ^ЪрЦ**,.
stawienie Matki Boskiej, w którym и5Д; Ж^^ЙЙ^^"^;
mieści się reservaculum. Na Śląsku ' '■
monstrancje takie zachowały się |y- JU- ^<s/ ч *
m. in. w kościołach: w Rudniku - -Уу: °% шШ^Ш
z około 1680 r.87, w Strzeleczkach
z 2. poł. XVII w., wykonana
w Głogówku88, w kościele Wszyst-
kich Świętych w Gliwicach, fun-
dowana w 1687 r. (ryc. 16)89,
w Sierakowicach z około 1700 r.
(zniszczona w 1945 r.)90 oraz
w miejscowości Koty, wykonana
w 1718 r. (ryc. 17)91.
Tutaj należy także monstran-
cja z kościoła cystersów w Hen-
rykowie, omówiona przy roz-
ważaniu tematu Drzewa Jessego,
w której puszka na hostie mieści
się także w figurce Matki Bos-
kiej92. ' » 3 - M
Wymienione obiekty, z wy-
jątkiem monstrancji W Gliwicach, 25. Projekt ołtarzy bocznych z 1705 t. dla kościoła parafialnego w Edelbach
Kotach i Henrykowie, reprezen-
tują dosyć niski poziom artystyczny, wyrażający się w nieporadnych, czasem nawet prymityw-
nych rozwiązaniach.
W monstrancji z Gliwic Matka Boska osłania płaszczem postacie śś. Jana Chrzciciela i Jadwigi, co
wzbogaca kompozycję i ściślej łączy posążek z glorią; natomiast w Kotach gloria posiada kształt zbliżony
do mandorli z krótkimi gęsto osadzonymi promieniami, który dobrze odpowiada formie figurki.
Z terenu Wielkopolski wskazać można trzy monstrancje z reservaculum umieszczonym w posążku
Matki Boskiej, a mianowicie w kościołach: w Żerkowie z ok. 1720 r.93, w Kotłowie z 1. poł.
86 M. Sokołowski, [Komunikat o monstrancji ze zbiorów w Goluchoivie\, [w:] Sprawozdania Kom. Hist. Sztuki, 6, Kraków
1900, s. XXVI.
87 M.Kornecki, T. Chrzanowski, Katalog zabytków sztuki w Polsce, 7, Woj. opolskie, Powiat raciborski, Warszawa
1967, s. 55, fig. 194, zdaniem autorów monstrancja powstała ok. 1670 r.
88 Frazik, Kornecki, Powiat krapkowicki, s. 31, fig. 77.
89 Odkryta w czasie prac redakcyjnych nad Katalogiem zabytków powiatu gliwickiego (por. Dwornik-Gutowska,
Gutowski, Kutrzebianka, Powiat gliwicki, s. 16).
90 E. Kloss, H. Rode, W. Stepf, H. Eberle, Die Bau- und Kunstdenkmaler des Kreises Tost-Gleiwitz, Breslau 1943,
s. 91, ryc. 171.
- 91 Kloss, Rode, Stepf, Eberle op. cit., s. 133.
92 Por. s. 191 niniejszej pracy.
93 A. Kodurowa, Katalog zabytków ■ sztuki w Polsce, 5, Woj. poznańskie, Powiat jarociński, Warszawa 1959, s. 23, fig. 69.