DOI Heft:
II. Z zagadnień sztuki polskiej
DOI Artikel:Samek, Jan: Res-imagines: Ze studiów nad rzemiosłem artystycznym czasów nowożytnych w Polsce (lata 1600-1800)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13396#0202
196
JAN SAMEK
26. Tabernakulum z około 1762 r.( ?) w kościele parafialnym w Toszku
XVIII w. (ryc. 18)94 i w Zdunach z 1744 r.95 Spośród przytoczonych ostatnia wyróżnia się bardziej roz-
budowanym programem ikonograficznym. Matka Boska przedstawiona tu została w otoczeniu dwu-
nastu apostołów, podobnie jak ma to miejsce w obrazie ołtarzowym z 1674 r. w kościele parafialnym
w Tarnogrodzie, opatrzonym tytułem ,,Regina apostolorum"96.
Najciekawsze rozwiązanie w obrębie omówionego typu stanowi monstrancja w kościele odpusto-
wym w Świętej Lipce na Warmii, dzieło królewieckiego złotnika Samuela Grewa z ok. 1720 r.
(ryc. 19)97. Zobrazowano tu zdarzenie, które spowodowało rozwój kultu w Świętej Lipce; monstrancja
ma kształt drzewa (lipy), gdzie pośród gałęzi umieszczono w glorii spory posążek Matki Boskiej z re-
servaculum. U stóp drzewa na podstawie monstrancji mieści się grupa pasterzy z owcami —■ świadkowie
cudownego wydarzenia.
Ze względu na kompozycję przypomina ona barokową monstrancję z lat 1712—1714 w Klostcrne-
burg, w której zobrazowana została Wizja św.' Leopolda98.
Wszystkie wymienione dotąd obiekty przewyższała walorami artystycznymi monstrancja, ufundo-
wana w 1754 r. przez Michała Antoniego Sapiehę, prawdopodobnie do kościoła Brygidek w Grodnie,
przechowywana do ostatniej wojny w zbiorach Czartoryskich w Gołuchowie (ryc. 20)99. W mon-
strancji tej duża figurka Matki Boskiej stanowiła zdecydowanie najważniejszy element kompozycji,
94 Chrzanowski, Kornecki, Samek, Powiat ostrzeszowski, s. 7.
95 Eckhardt, op. cit., s. 207; fotografia w zbiorach woj. konserwatora zabytków w Poznaniu.
96 M. Kwiczała, K. Szczepkowska, Katalog zabytków sztuki xv Polsce, 8, Woj. lubelskie, Powiat biłgorajski, Warszawa
1960, s. 29, fig. 26.
97 A. Boetticher, Die Bau- und Kunstdenkmàler der Provinz Ostpreussen, 2, Konigsberg 1892, s. 118.; A. Rohde,
U. Stover, Goldschmiedekunst in Konigsberg, Stuttgart 1959, s. 38, 48.
98 Por. Lexikonfiir Théologie und Kirche, 7, Freiburg im Breisgau 1935, tabl. II po szp. 287—288.
99 Sokołowski, op. cit., tamże dokładne omówienie; przeprowadzone poszukiwania monstrancji w Gołuchowie oraz
w Muzeum Narodowym w Warszawie, gdzie przechowywane są częściowo zbiory gołuchowskie, dały negatywny re-
zultat.
JAN SAMEK
26. Tabernakulum z około 1762 r.( ?) w kościele parafialnym w Toszku
XVIII w. (ryc. 18)94 i w Zdunach z 1744 r.95 Spośród przytoczonych ostatnia wyróżnia się bardziej roz-
budowanym programem ikonograficznym. Matka Boska przedstawiona tu została w otoczeniu dwu-
nastu apostołów, podobnie jak ma to miejsce w obrazie ołtarzowym z 1674 r. w kościele parafialnym
w Tarnogrodzie, opatrzonym tytułem ,,Regina apostolorum"96.
Najciekawsze rozwiązanie w obrębie omówionego typu stanowi monstrancja w kościele odpusto-
wym w Świętej Lipce na Warmii, dzieło królewieckiego złotnika Samuela Grewa z ok. 1720 r.
(ryc. 19)97. Zobrazowano tu zdarzenie, które spowodowało rozwój kultu w Świętej Lipce; monstrancja
ma kształt drzewa (lipy), gdzie pośród gałęzi umieszczono w glorii spory posążek Matki Boskiej z re-
servaculum. U stóp drzewa na podstawie monstrancji mieści się grupa pasterzy z owcami —■ świadkowie
cudownego wydarzenia.
Ze względu na kompozycję przypomina ona barokową monstrancję z lat 1712—1714 w Klostcrne-
burg, w której zobrazowana została Wizja św.' Leopolda98.
Wszystkie wymienione dotąd obiekty przewyższała walorami artystycznymi monstrancja, ufundo-
wana w 1754 r. przez Michała Antoniego Sapiehę, prawdopodobnie do kościoła Brygidek w Grodnie,
przechowywana do ostatniej wojny w zbiorach Czartoryskich w Gołuchowie (ryc. 20)99. W mon-
strancji tej duża figurka Matki Boskiej stanowiła zdecydowanie najważniejszy element kompozycji,
94 Chrzanowski, Kornecki, Samek, Powiat ostrzeszowski, s. 7.
95 Eckhardt, op. cit., s. 207; fotografia w zbiorach woj. konserwatora zabytków w Poznaniu.
96 M. Kwiczała, K. Szczepkowska, Katalog zabytków sztuki xv Polsce, 8, Woj. lubelskie, Powiat biłgorajski, Warszawa
1960, s. 29, fig. 26.
97 A. Boetticher, Die Bau- und Kunstdenkmàler der Provinz Ostpreussen, 2, Konigsberg 1892, s. 118.; A. Rohde,
U. Stover, Goldschmiedekunst in Konigsberg, Stuttgart 1959, s. 38, 48.
98 Por. Lexikonfiir Théologie und Kirche, 7, Freiburg im Breisgau 1935, tabl. II po szp. 287—288.
99 Sokołowski, op. cit., tamże dokładne omówienie; przeprowadzone poszukiwania monstrancji w Gołuchowie oraz
w Muzeum Narodowym w Warszawie, gdzie przechowywane są częściowo zbiory gołuchowskie, dały negatywny re-
zultat.