DOI Heft:
II. Z zagadnień sztuki polskiej
DOI Artikel:Samek, Jan: Res-imagines: Ze studiów nad rzemiosłem artystycznym czasów nowożytnych w Polsce (lata 1600-1800)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13396#0206
200
JAN SAMEK
góry o stromych zboczach i skalistych
partiach, gdzieniegdzie pokrytej roślin-
nością. W scenerii tej rozgrywa się Cu-
downe pomnożenie chleba przy udziale
kilkudziesięciu niewielkich postaci w swo-
bodnie rozmieszczonych grupach. Wśród
nich krążą apostołowie roznosząc i rozdzie-
lając chleb, którego ułomki zbierane są do
dwunastu koszy w dolnej części przedsta-
wienia. Tak rozbudowana scena przysłania
prawie w całości wieloboczną część am-
bony, przeznaczoną dla kaznodziei. Balda-
chim, powtarzający jej kształt tylko w bel-
kowaniu, posiada również formę góry
porosłej kilkoma drzewami ze sceną Prze-
mienienia Pańskiego.
Temat Cudowne pomnożenie chleba
należy do dosyć rzadko spotykanych na
naszych terenach. Z wieku XVIII przykła-
dowo wskazać można na Śląsku obrazy:
w Łabędach z ok. 1720 r.109, i w Wiśle
Małej z 1778 г., pędzla Amadeusza Helffera
z Cieszyna110. Przedstawienia te, poza zob-
razowaniem nowotestamentowego wyda-
rzenia, mogły mieć za zadanie przypo-
mnienie pośrednictwa apostołów w dziele-
niu chleba, a zatem pełnomocnictwa udzie-
lonego im i ich następcom przez Chrystusa
dla głoszenia słowa Bożego i udzielania
sakramentów111. Ten sam sens odczytać
można w ambonie z Wysokiej Cerkwi,
gdzie Chrystus umieszczony na szczycie
góry, powyżej parapetu ambony, zdaje się
zwracać do kaznodziei. Zastosowanie te-
32. Lawaterz z 1761 r. w kościele Franciszkanów w Przemyślu matu Cudownego pomnożenia chleba
w ambonie jest również całkowicie uza-
sadnione w aspekcie opartego na Ewangelii, powszechnie znanego porównania chleba do słowa
bożego112.
W kompozycji ambony z Wysokiej Cerkwi, mimo całej oryginalności, zaznacza się pozostawienie
elementów o tradycyjnych formach, jak wieloboczny parapet i belkowanie baldachimu. Nie ma tu śmia-
łości i zwartości kompozycji, na jaką zdobył się twórca ambony w kształcie wieloryba w Dusznikach.
W porównaniu z tą ostatnią wykonawców ambony z Wysokiej Cerkwi zdaje się bardziej cechować
skłonność do drobiazgowego opowiadania całego wydarzenia w wielofiguralnych, rzeźbionych sce-
nach aniżeli do ekspresji.
Kazalnica z Wysokiej Cerkwi nie ma sobie podobnej na terenie Polski; przypomina natomiast
ambony w kształcie skały ze scenami zaczerpniętymi ze Starego i Nowego Testamentu, spotykane w Belgii,
m. in. w kościele Sw. Andrzeja w Antwerpii1
113
109 Kloss, Rode, Stepf, Eberle, op. cit., s. 142; Dwornik-Gutowska, Gutowski, Kutrzebianka, Powiat
gliwicki, s. 38, fig. 157.
110 Chrz anowski, Kornecki, Powiat pszczyński, s. 43, fig. 51.
111 Matthaeus, XIV, 19; por. Biblia, to jest księgi Starego i Nowego Zakonu ... przez ks. Jakuba Wujka S.J.
wyd. Lipsk 1846, komentarz.
112 Matthaeus, IV, 4; Lucas, IV, 4.
JAN SAMEK
góry o stromych zboczach i skalistych
partiach, gdzieniegdzie pokrytej roślin-
nością. W scenerii tej rozgrywa się Cu-
downe pomnożenie chleba przy udziale
kilkudziesięciu niewielkich postaci w swo-
bodnie rozmieszczonych grupach. Wśród
nich krążą apostołowie roznosząc i rozdzie-
lając chleb, którego ułomki zbierane są do
dwunastu koszy w dolnej części przedsta-
wienia. Tak rozbudowana scena przysłania
prawie w całości wieloboczną część am-
bony, przeznaczoną dla kaznodziei. Balda-
chim, powtarzający jej kształt tylko w bel-
kowaniu, posiada również formę góry
porosłej kilkoma drzewami ze sceną Prze-
mienienia Pańskiego.
Temat Cudowne pomnożenie chleba
należy do dosyć rzadko spotykanych na
naszych terenach. Z wieku XVIII przykła-
dowo wskazać można na Śląsku obrazy:
w Łabędach z ok. 1720 r.109, i w Wiśle
Małej z 1778 г., pędzla Amadeusza Helffera
z Cieszyna110. Przedstawienia te, poza zob-
razowaniem nowotestamentowego wyda-
rzenia, mogły mieć za zadanie przypo-
mnienie pośrednictwa apostołów w dziele-
niu chleba, a zatem pełnomocnictwa udzie-
lonego im i ich następcom przez Chrystusa
dla głoszenia słowa Bożego i udzielania
sakramentów111. Ten sam sens odczytać
można w ambonie z Wysokiej Cerkwi,
gdzie Chrystus umieszczony na szczycie
góry, powyżej parapetu ambony, zdaje się
zwracać do kaznodziei. Zastosowanie te-
32. Lawaterz z 1761 r. w kościele Franciszkanów w Przemyślu matu Cudownego pomnożenia chleba
w ambonie jest również całkowicie uza-
sadnione w aspekcie opartego na Ewangelii, powszechnie znanego porównania chleba do słowa
bożego112.
W kompozycji ambony z Wysokiej Cerkwi, mimo całej oryginalności, zaznacza się pozostawienie
elementów o tradycyjnych formach, jak wieloboczny parapet i belkowanie baldachimu. Nie ma tu śmia-
łości i zwartości kompozycji, na jaką zdobył się twórca ambony w kształcie wieloryba w Dusznikach.
W porównaniu z tą ostatnią wykonawców ambony z Wysokiej Cerkwi zdaje się bardziej cechować
skłonność do drobiazgowego opowiadania całego wydarzenia w wielofiguralnych, rzeźbionych sce-
nach aniżeli do ekspresji.
Kazalnica z Wysokiej Cerkwi nie ma sobie podobnej na terenie Polski; przypomina natomiast
ambony w kształcie skały ze scenami zaczerpniętymi ze Starego i Nowego Testamentu, spotykane w Belgii,
m. in. w kościele Sw. Andrzeja w Antwerpii1
113
109 Kloss, Rode, Stepf, Eberle, op. cit., s. 142; Dwornik-Gutowska, Gutowski, Kutrzebianka, Powiat
gliwicki, s. 38, fig. 157.
110 Chrz anowski, Kornecki, Powiat pszczyński, s. 43, fig. 51.
111 Matthaeus, XIV, 19; por. Biblia, to jest księgi Starego i Nowego Zakonu ... przez ks. Jakuba Wujka S.J.
wyd. Lipsk 1846, komentarz.
112 Matthaeus, IV, 4; Lucas, IV, 4.