DOI Heft:
II. Z zagadnień sztuki polskiej
DOI Artikel:Samek, Jan: Res-imagines: Ze studiów nad rzemiosłem artystycznym czasów nowożytnych w Polsce (lata 1600-1800)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13396#0211
RES-IMAGINES
205
38. Chrzcielnica z połowy XVIII w. w kościele parafialnym w Kucharach
39. Chrzcielnica z XVIII w. w kościele parafialnym w Jedlcu
kustodie z XVIII w.: w kościele w Tarłowie140 i klasztorze sakramentek w Pławnio wicach, pochodzącą
ze Lwowa141. Wyroby te są. bardzo proste, o ściśle użytkowym przeznaczeniu, wyróżnia je tylko
kształt.
Formę serca nadawano i innym przedmiotom, jak świadczy o tym para późnobarokowych świecz-
ników w południowej kaplicy przy kościele klasztornym w Leżajsku142. Znana jest i chrzcielnica o tym
kształcie w kościele w Jeżewie, wykonana zapewne po 1740 r.143
Wymienione dotąd obiekty i ich grupy, łączy poza zastosowaniem tematu Cordis Jesu, przeznaczenie
(przeważnie związane są z sakramentem Eucharystii) i czas wykonania. Niektóre z nich pochodzą jeszcze
z XVII w. ; zdecydowana większość powstała jednak w XVIII w. Ta obserwacja pozwala na stwierdze-
nie, że realizacje te pozostają w niezaprzeczalnym związku z powstaniem i rozwojem kultu Cordis Jesu.
Kult ten, istniejący już w średniowieczu, głównie w kręgu mistyków niemieckich, został odnowiony
i rozwinął się na dużą skalę w XVII i XVIII w.144 W czasach nowożytnych dała mu początek
w latach 1673—'1675 św. Małgorzata Alacoque, wizytka francuska zmarła w 1690 r. Początkowo nie
zatwierdzony przez władze kościelne, rozwijał się szybko dzięki poparciu jezuitów, objawiając się w pow-
140 O. Puciata, Z. Swiechowski, Katalog zabytków sztuki w Polsce, 3, Woj. kieleckie, Powiat iłżecki, Warszawa 1957,
s. 26; fotografia w Instytucie Historii Sztuki UJ.
141 Por. Dwornik-Gutowska, Gutowski, Kutrzebianka, Powiat gliwicki, s. 56, fig. 326.
142 Niepublikowane; fotografia w posiadaniu autora.
143 Z. Białłowicz-Krygierowa, Katalog zabytków sztuki w Polsce, 5, Woj. poznańskie, Powiat gostyński, Warszawa
1961, s. 24.
144 Literaturę dotyczącą kultu Cordis Jesu podaje m. in. Réau, op. cit., 2, cz. 2, s. 51; podstawowymi są prace: K. Rich- -
stâttera, Geschichte der HerzJesu Verehrung, Paderborn 1920 oraz A. Hamona, Histoire de la dévotion au Sacré Coeur, Paris 1939.
205
38. Chrzcielnica z połowy XVIII w. w kościele parafialnym w Kucharach
39. Chrzcielnica z XVIII w. w kościele parafialnym w Jedlcu
kustodie z XVIII w.: w kościele w Tarłowie140 i klasztorze sakramentek w Pławnio wicach, pochodzącą
ze Lwowa141. Wyroby te są. bardzo proste, o ściśle użytkowym przeznaczeniu, wyróżnia je tylko
kształt.
Formę serca nadawano i innym przedmiotom, jak świadczy o tym para późnobarokowych świecz-
ników w południowej kaplicy przy kościele klasztornym w Leżajsku142. Znana jest i chrzcielnica o tym
kształcie w kościele w Jeżewie, wykonana zapewne po 1740 r.143
Wymienione dotąd obiekty i ich grupy, łączy poza zastosowaniem tematu Cordis Jesu, przeznaczenie
(przeważnie związane są z sakramentem Eucharystii) i czas wykonania. Niektóre z nich pochodzą jeszcze
z XVII w. ; zdecydowana większość powstała jednak w XVIII w. Ta obserwacja pozwala na stwierdze-
nie, że realizacje te pozostają w niezaprzeczalnym związku z powstaniem i rozwojem kultu Cordis Jesu.
Kult ten, istniejący już w średniowieczu, głównie w kręgu mistyków niemieckich, został odnowiony
i rozwinął się na dużą skalę w XVII i XVIII w.144 W czasach nowożytnych dała mu początek
w latach 1673—'1675 św. Małgorzata Alacoque, wizytka francuska zmarła w 1690 r. Początkowo nie
zatwierdzony przez władze kościelne, rozwijał się szybko dzięki poparciu jezuitów, objawiając się w pow-
140 O. Puciata, Z. Swiechowski, Katalog zabytków sztuki w Polsce, 3, Woj. kieleckie, Powiat iłżecki, Warszawa 1957,
s. 26; fotografia w Instytucie Historii Sztuki UJ.
141 Por. Dwornik-Gutowska, Gutowski, Kutrzebianka, Powiat gliwicki, s. 56, fig. 326.
142 Niepublikowane; fotografia w posiadaniu autora.
143 Z. Białłowicz-Krygierowa, Katalog zabytków sztuki w Polsce, 5, Woj. poznańskie, Powiat gostyński, Warszawa
1961, s. 24.
144 Literaturę dotyczącą kultu Cordis Jesu podaje m. in. Réau, op. cit., 2, cz. 2, s. 51; podstawowymi są prace: K. Rich- -
stâttera, Geschichte der HerzJesu Verehrung, Paderborn 1920 oraz A. Hamona, Histoire de la dévotion au Sacré Coeur, Paris 1939.