Rocznik Historii Sztuki (8.1970)

210

JAN SAMEK

47. Tabernakulum z około połowy XVII w. 48. Chrzcielnica z 3. ćwierci XVII w. w kościele

w kościele parafialnym w Rudowie parafialnym w Ostropie

lub nodus. Jak wskazują wyniki prac inwentaryzacyjnych, rozwiązania takie chętnie stosowano w złot-
nictwie małopolskim, używając figurek świętych zgodnie z wezwaniem kościoła lub rozpowszechnio-
nym kultem161. Tylko w nielicznych wypadkach zaobserwować można silniejszy związek ideowy pomię-
dzy przedstawieniem świętego a hostią, jak np. w monstrancji z 1715 r. w kościele Św. Anny w Kra-
kowie162. Święty Jan Kanty przedstawiony tutaj został w ekstazie i nie tylko podtrzymuje glorię, lecz
także wpatrzony jest w hostię.

W identyczny sposób jak anioły stosowano w chrzcielnicach przedstawienie św. Jana Chrzciciela.
Obserwować to możemy na chrzcielnicach z 4. ćwierci XVIII w. w Otorowie w Wielkopolsce
(ryc. 31)163 oraz z 3. ćwierci XVII w. w Ostropie na Śląsku164. Pierwszej z nich nadano kształt posągu
św. Jana Chrzciciela, przytrzymującego zbiornik w formie wazy na wodę chrzcielną, zaś w chrzcielnicy
z Ostropy, która szerzej omówiona zostanie w rozdziale o przedstawieniach symbolicznych, święty pełni
rolę kariatydy. Sięgnięcie do ikonografii świętych wyjaśnia tu całkowicie przeznaczenie przedmiotu.

Jako wyjątkowe, bardzo oryginalne rozwiązanie wymienić jeszcze należy cynowy lawaterz z 1761 r.
w kościele Franciszkanów w Przemyślu (ryc. 32)165. Zbiornik posiada tu kształt posążka św. Franciszka

161 Jak wskazują dotychczasowe wyniki inwentaryzacji miasta Krakowa, rozwiązanie takie występuje w kilkunastu
monstrancjach krakowskich z XVII i XVIII w.

162 Miasto Kraków, Kościoły i klasztory śródmieścia, 1.

163 R. i J. Juraszowie, T. Ruszczyńska, A. Sławska, Katalog zabytków sztuki w Polsce, 5, Woj. poznańskie, Powiat
szamotulski, Warszawa 1956, s. 15. .

164 Kloss, Rode, Stepf, Ebcrle, op. cit., s. 222—223.

165 A. Bochnak, Ze studiów nad rzeźbą lwowską w epoce rokoka, Kraków 1931, s. 19—20, 138—139.