Rocznik Historii Sztuki (8.1970)

RES-IMAGINES

221

57. Ambona z 4. ćwierci XVIII w. w kościele 58. Ambona z 2 połowy XVIII w. w Tautendorf

parafialnym w Slonimiu

cnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie231. Zastosowano tu formę okrągłej świątyni, której
ścianka frontowa podzielona jest pionowo na dwie części, otwierające się na boki (kompozycja taka,
z drobnymi różnicami, będzie się powtarzać we wszystkich tego rodzaju obiektach). Swiątynkę obiega
w dolnej części cokół, w górnej gzyms, wieńczy zaś kopułka pierwotnie opatrzona latarnią. Dekorację
stanowi słabo rozwinięty ornament małżowinowy, co pozwala datować obiekt na ok. 1620 r. Zły stan
zachowania, przede wszystkim zaś liczne ubytki, uniemożliwiają ocenę tabernakulum ze Starego Sącza
jako koncepcji arcliitektonicznej. Płaskorzeźba ze sceną Zwiastowania na ściance frontowej i dekoracja
ornamentalna nie przekraczają przeciętnego poziomu lokalnych warsztatów snycerskich.

Zbliżone do powyżej opisanego jest tabernakulum w ołtarzu głównym kościoła parafialnego w Mu-
szynie, zapewne pochodzące z tego samego czasu (ryc. 45—46)232. Zastosowano tu również formę okrą-
głej, otwieranej świątyni, zwieńczonej kopułką z latarnią. Właściwe tabernakulum mieści się w wysokim
czworobocznym cokole; sama świątyńka przeznaczona była na tron eucharystyczny (w podobny sposób
mogło się pierwotnie przedstawiać cyborium starosądeckie). Gdy tabernakulum z Muszyny jest otwarte,
dostrzegamy dekorację wnętrza świątyni, która okazuje się bogatsza niż na zewnątrz; uwagę zwraca
czasza kopuły, podzielona na kasetony wypełnione rozetami.

Architektura tabernakulum z Muszyny jest zgrabna, o poprawnych proporcjach. Niewątpliwie
naśladowano, naturalnie nie bezpośrednio, centralne budowle renesansowe. Nie ustępuje jej dekoracja;
natomiast słabo przedstawia się rzeźba figuralna.

Bardziej rozbudowane niż w Muszynie jest tabernakulum wielkiego ołtarza fary w Krośnie, wyko-
nane zapewne po 1638 r.233 W tym wypadku świątyńka ma kształt graniasto słup a na planie ośmioboku5

231 Nr inwentarza 122755; tabernakulum darowane zostało do Muzeum w 1911 r. Ostatnio odnowiono je i zwrócono
do Sącza.

232 Niepublikowane, wiadomości o nim udzielił mi mgr Franciszek Stolot.

233 por w. Sarna, Opis powiatu krośnieńskiego, Przemyśl 1898, s. 55; fotografia w zbioracb Instytutu Historii Sztuki
UJ. W ostatnich latach tabernakulum z Krosna uległo zniekształceniu przez usunięcie ścianki frontowej.