DOI Heft:
II. Z zagadnień sztuki polskiej
DOI Artikel:Samek, Jan: Res-imagines: Ze studiów nad rzemiosłem artystycznym czasów nowożytnych w Polsce (lata 1600-1800)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13396#0235
RE S-IM AGINE S
229
kołaja we Lwowie (ryc. 56), wyko-
nana ok. 1746 r. lub, co jest mniej
możliwe, dopiero po 1777 г.,
w której poniżej burty znajdują
się także postacie apostołów z sie-
cią; natomiast brak takielunku,
silnie rozbudowanego w Przemy-
ślu273. Jako prowincjonalną kopię
ambony w Przemyślu wskazać
można ambonę w Babicach w po-
wiecie przemyskim, powstałą po
1794 r.274
Ambon w kształcie łodzi-okrę-
tu nie brak i na terenach Litwy,
związanej w tym czasie unią z Pol-
ską. Wyróżnia się tu kazalnica
w kościele S w. Andrzeja w Słoni-
miu, powstała po 1775 r. (ryc.
57)275. Ambonie tej, ukształtowa-
nej w formie łodzi widzianej od
burty, dużo wyrazu nadają sym-
bole ewangelistów Łukasza i Mar-
ka, umieszczone na dziobie i rufie.
Dla pełnego obrazu warto
dodać, że ambony w kształcie
łodzi-okrętu występują też spo-
radycznie na Śląsku. Interesujące
rozwiązanie stanowi kazalnica
w kościele w Opawicy z 1772 г.,
wykonana zapewne przez Józefa
Hartmanna z Nysy276. Stosując
kształt łodzi i rozbudowaną sym-
bolikę nie zrezygnowano w niej z powszechnie używanych form, które występują częściowo w partii
przeznaczonej dla kaznodziei i w baldachimie. Zwraca tu uwagę wielofigurowa scena połowu ryb —■ mo-
tyw występujący w innych śląskich kazalnicach tego typu.
Mimo wielkiego rozpowszechnienia ambony w kształcie łodzi-okrętu nie są jednak koncepcją po-
wstałą w Polsce i tu tylko występującą. Za najwcześniejszą ambonę tego rodzaju uchodzi kazalnica
w kościele klasztornym w Irsee, wykonana ok. 1725 r.277 Ambony w kształcie łodzi-okrętu występują
na terenie Niemiec poza Irsee, m. in. w Weissenregen, Niederding, Altenerding278 ; w Austrii w Trauen-
kirchen, Fischlham, Gaspoltshofen, Tautendorf (ryc. 58)279 ; na Węgrzech m. in. w Csaszàr i Gyoi
(Raab)280 i na Słowacji w miejscowości Pruské (zależna od Opawicy)281.
Porównując polskie ambony w kształcie łodzi-okrętu z wyżej wymienionymi dochodzimy do
68. Tabernakulum z około 1680 r. w kościele w Waldsassen
273 Mańkowski, op. cit., s. 40; Bochnak, op. cit., s. 74, 78, 79.
274 Chrzanowski, Kornecki, Samek, Powiat przemyski.
275 Shivnik geograficzny Królestwa Polskiego, 10, Warszawa 1889, s. 824.
276 T. Chrzanowski, M. Kornecki, Katalog zabytków sztuki w Polsce, 7, Woj. opolskie, Powiat głubczycki, Warszawa
1961, s. 65, fig. 76.
277 Por. Mayer, op. cit., s. 122-123, tabl. 13 a.
278 Mayer, op. cit., s. 157, 159-160.
279 Riesenhuber, op. cit., s. 134—135, tabl. 89, 90, 92; Strobl, op. cit., s. 49-50.
280 M. Agghâzy, Barockplastik in Ungarn, Budapest 1959, fig. 253 i 254. Autorka zna na Węgrzech cztery ambony
w kształcie łodzi (według informacji ustnej).
281 J.J., A.M., Umelecké pamiatky v Pruskom, „Vlastivedny casopis", 15, 1966, s. 171, fig. na s. 169.
229
kołaja we Lwowie (ryc. 56), wyko-
nana ok. 1746 r. lub, co jest mniej
możliwe, dopiero po 1777 г.,
w której poniżej burty znajdują
się także postacie apostołów z sie-
cią; natomiast brak takielunku,
silnie rozbudowanego w Przemy-
ślu273. Jako prowincjonalną kopię
ambony w Przemyślu wskazać
można ambonę w Babicach w po-
wiecie przemyskim, powstałą po
1794 r.274
Ambon w kształcie łodzi-okrę-
tu nie brak i na terenach Litwy,
związanej w tym czasie unią z Pol-
ską. Wyróżnia się tu kazalnica
w kościele S w. Andrzeja w Słoni-
miu, powstała po 1775 r. (ryc.
57)275. Ambonie tej, ukształtowa-
nej w formie łodzi widzianej od
burty, dużo wyrazu nadają sym-
bole ewangelistów Łukasza i Mar-
ka, umieszczone na dziobie i rufie.
Dla pełnego obrazu warto
dodać, że ambony w kształcie
łodzi-okrętu występują też spo-
radycznie na Śląsku. Interesujące
rozwiązanie stanowi kazalnica
w kościele w Opawicy z 1772 г.,
wykonana zapewne przez Józefa
Hartmanna z Nysy276. Stosując
kształt łodzi i rozbudowaną sym-
bolikę nie zrezygnowano w niej z powszechnie używanych form, które występują częściowo w partii
przeznaczonej dla kaznodziei i w baldachimie. Zwraca tu uwagę wielofigurowa scena połowu ryb —■ mo-
tyw występujący w innych śląskich kazalnicach tego typu.
Mimo wielkiego rozpowszechnienia ambony w kształcie łodzi-okrętu nie są jednak koncepcją po-
wstałą w Polsce i tu tylko występującą. Za najwcześniejszą ambonę tego rodzaju uchodzi kazalnica
w kościele klasztornym w Irsee, wykonana ok. 1725 r.277 Ambony w kształcie łodzi-okrętu występują
na terenie Niemiec poza Irsee, m. in. w Weissenregen, Niederding, Altenerding278 ; w Austrii w Trauen-
kirchen, Fischlham, Gaspoltshofen, Tautendorf (ryc. 58)279 ; na Węgrzech m. in. w Csaszàr i Gyoi
(Raab)280 i na Słowacji w miejscowości Pruské (zależna od Opawicy)281.
Porównując polskie ambony w kształcie łodzi-okrętu z wyżej wymienionymi dochodzimy do
68. Tabernakulum z około 1680 r. w kościele w Waldsassen
273 Mańkowski, op. cit., s. 40; Bochnak, op. cit., s. 74, 78, 79.
274 Chrzanowski, Kornecki, Samek, Powiat przemyski.
275 Shivnik geograficzny Królestwa Polskiego, 10, Warszawa 1889, s. 824.
276 T. Chrzanowski, M. Kornecki, Katalog zabytków sztuki w Polsce, 7, Woj. opolskie, Powiat głubczycki, Warszawa
1961, s. 65, fig. 76.
277 Por. Mayer, op. cit., s. 122-123, tabl. 13 a.
278 Mayer, op. cit., s. 157, 159-160.
279 Riesenhuber, op. cit., s. 134—135, tabl. 89, 90, 92; Strobl, op. cit., s. 49-50.
280 M. Agghâzy, Barockplastik in Ungarn, Budapest 1959, fig. 253 i 254. Autorka zna na Węgrzech cztery ambony
w kształcie łodzi (według informacji ustnej).
281 J.J., A.M., Umelecké pamiatky v Pruskom, „Vlastivedny casopis", 15, 1966, s. 171, fig. na s. 169.