DOI issue:
II. Z zagadnień sztuki polskiej
DOI article:Samek, Jan: Res-imagines: Ze studiów nad rzemiosłem artystycznym czasów nowożytnych w Polsce (lata 1600-1800)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13396#0238
232
JAN SAMEK
W niewielkim zakresie rozpowszechniło się przedstawienie
rogu obfitości, występujące w chrzcielnicach i świecznikach,
zawsze z wyobrażeniem anioła. Chrzcielnice tego rodzaju wystę-
? pują w większej grupie na północno-wschodnich terenach Śląska
Opolskiego. Należą tu obiekty z ok. 1700 r. lub 1. tercji XVIII w.
w kościele Trójcy Św. w Byczynie293, Biadaczu294, Nosalach295,
i Rychnowie (ryc. 61)296, Chocianowicach297, Kościeliskach298,
Sternolicach299 oraz Truskolasach300. Wszystkie te chrzcielnice
v skomponowane są w podobny sposób. Stojący lub przyklękający
<& anioł podtrzymuje ozdobny róg obfitości; zakończoną spiętymi
J wolutami pokrywę wieńczy zawsze posążek Boga Ojca z kulą
ziemską. Podobne potraktowanie rzeźb figuralnych i dekoracji
pozwala wiązać je z warsztatem działającym, jak wskazuje roz-
mieszczenie chrzcielnic, w północno-wschodniej części Śląska
::. :Щш Opolskiego. Był to chyba warsztat prowincjonalny o niezłym
^ Щп poziomie, czego dowodzi swobodne komponowanie i dekoracja
Щ S ornamentalna; słabiej natomiast przedstawia się rzeźba figuralna.
Ж. ЩШ Wykonywane przezeń chrzcielnice w kształcie rogu obfitości
> 4\ l' % fto шШк musiały znajdować łatwo nabywców, skoro zachowało się szereg
'K* ;WÊ' identycznych prawie egzemplarzy.
, i "* t - Poza omówioną grupą chrzcielnice w kształcie anioła
, . f ^ z rogiem obfitości występują sporadycznie i na innych terenach.
x ' >M V ЩЁ Wyrabiane były też w Wielkopolsce, o czym świadczy chrzciel-
\'f ' \ t^Tfejfe nica z 2. poł. XVIII w. w kościele w Górznie301.
Nadawanie chrzcielnicom kształtu rogu obfitości można
/ ^^ЁЁ^ШШШШ^^Ш^. uważać za aluzję do łask, jakie daje chrzest302.
W podobny sposób jak w chrzcielnicach stosowany był
Ц niekiedy temat ten w świecznikach, którym —• jak np. w kościele
^.J^SSBHH ■ parafialnym w Michałkach (1735 r.) —nadawano kształt anioł-
•70 n] • i • „ л i v^7ttt ków z rogami obfitości303.
72. Chrzcielnica z 1 poi. XVIII w. f . . t
w kościele parafialnym w Pępowie Przedstawieniem bardzo rzadko spotykanym wśród res-ima-
gines jest kosz z owocami. Zastosowano go w chrzcielnicy
z 1. poł. XVÏÏI w. w kościele parafialnym w Ko tło wie (ryc. 62), godnej szczegółowego omówienia
z uwagi na wyszukaną kompozycję30 4. Zaznacza się to już w trójstopniowym cokole, wykreślonym
na rzucie trójkąta o półkoliście wyciętych bokach. Na tak ukształtowanej podstawie spoczywają nóżki
chrzcielnicy, które łącząc się podtrzymują zbiornik; wszystkie te elementy utworzono z bujnych,
głęboko rzeźbionych liści akantu. Właściwą chrzcielnicę stanowi ośmioboczny kosz pełen owoców.
Całość lekko, swobodnie skomponowana, pozornie nie zdradza właściwego przeznaczenia przedmiotu.
Owoce takie, jak winogrona, jabłka, granaty, często występują w przedstawieniach Dzieciątka Jezus.
Spotykamy je w obrazach Matki Boskiej z Dzieciątkiem i wyobrażeniach św. Anny Samotrzeciej, gdzie
293 Chrzanowski, Ciechanowiecki, Powiat kluczhorski, s. 11, fig. 62.
294 Chrzanowski, Ciechanowiecki, Powiat kluczhorski, s. 3, fig. 64.
295 Chrzanowski, Ciechanowiecki, Powiat kluczhorski, s. 39.
296 K. Degen, W. Bleyl, V. Werbik, F. Focke, Die Bau- uni Kunstdenkmàîer des Kreises Namslau, Breslau 1939, s. 176.
297 R. i L. Linette, Katalog zabytków sztuki w Polsce, 7, Woj. opolskie, Powiat oleski, Warszawa 1960, s. 4.
298 Linette, Powiat oleski, s. 11.
299 Linette, Powiat oleski, s. 27.
300 Małkowska-Holcerowa, Mańkowska-Jurczakowa, Powiat kłobucki, s. 38, fig. 39.
301 Kodurowa i inni, Powiat ostrowski, s. 5, fig. 21.
302 O symbolice rogu por. Menzel, op. cit., 1, s. 416 (sub voce Horn); Lexikon fur Théologie und Kirche, 5, 1933, szp. 146
(sub voce Horn, орг. R. Hindriger).
303 Degen, Bleyl, Werbik, Focke, op. cit., s. 117.
304 Chrzanowski, Kornecki, Samek, Powiat Ostrzeszów ski, s. 7.
JAN SAMEK
W niewielkim zakresie rozpowszechniło się przedstawienie
rogu obfitości, występujące w chrzcielnicach i świecznikach,
zawsze z wyobrażeniem anioła. Chrzcielnice tego rodzaju wystę-
? pują w większej grupie na północno-wschodnich terenach Śląska
Opolskiego. Należą tu obiekty z ok. 1700 r. lub 1. tercji XVIII w.
w kościele Trójcy Św. w Byczynie293, Biadaczu294, Nosalach295,
i Rychnowie (ryc. 61)296, Chocianowicach297, Kościeliskach298,
Sternolicach299 oraz Truskolasach300. Wszystkie te chrzcielnice
v skomponowane są w podobny sposób. Stojący lub przyklękający
<& anioł podtrzymuje ozdobny róg obfitości; zakończoną spiętymi
J wolutami pokrywę wieńczy zawsze posążek Boga Ojca z kulą
ziemską. Podobne potraktowanie rzeźb figuralnych i dekoracji
pozwala wiązać je z warsztatem działającym, jak wskazuje roz-
mieszczenie chrzcielnic, w północno-wschodniej części Śląska
::. :Щш Opolskiego. Był to chyba warsztat prowincjonalny o niezłym
^ Щп poziomie, czego dowodzi swobodne komponowanie i dekoracja
Щ S ornamentalna; słabiej natomiast przedstawia się rzeźba figuralna.
Ж. ЩШ Wykonywane przezeń chrzcielnice w kształcie rogu obfitości
> 4\ l' % fto шШк musiały znajdować łatwo nabywców, skoro zachowało się szereg
'K* ;WÊ' identycznych prawie egzemplarzy.
, i "* t - Poza omówioną grupą chrzcielnice w kształcie anioła
, . f ^ z rogiem obfitości występują sporadycznie i na innych terenach.
x ' >M V ЩЁ Wyrabiane były też w Wielkopolsce, o czym świadczy chrzciel-
\'f ' \ t^Tfejfe nica z 2. poł. XVIII w. w kościele w Górznie301.
Nadawanie chrzcielnicom kształtu rogu obfitości można
/ ^^ЁЁ^ШШШШ^^Ш^. uważać za aluzję do łask, jakie daje chrzest302.
W podobny sposób jak w chrzcielnicach stosowany był
Ц niekiedy temat ten w świecznikach, którym —• jak np. w kościele
^.J^SSBHH ■ parafialnym w Michałkach (1735 r.) —nadawano kształt anioł-
•70 n] • i • „ л i v^7ttt ków z rogami obfitości303.
72. Chrzcielnica z 1 poi. XVIII w. f . . t
w kościele parafialnym w Pępowie Przedstawieniem bardzo rzadko spotykanym wśród res-ima-
gines jest kosz z owocami. Zastosowano go w chrzcielnicy
z 1. poł. XVÏÏI w. w kościele parafialnym w Ko tło wie (ryc. 62), godnej szczegółowego omówienia
z uwagi na wyszukaną kompozycję30 4. Zaznacza się to już w trójstopniowym cokole, wykreślonym
na rzucie trójkąta o półkoliście wyciętych bokach. Na tak ukształtowanej podstawie spoczywają nóżki
chrzcielnicy, które łącząc się podtrzymują zbiornik; wszystkie te elementy utworzono z bujnych,
głęboko rzeźbionych liści akantu. Właściwą chrzcielnicę stanowi ośmioboczny kosz pełen owoców.
Całość lekko, swobodnie skomponowana, pozornie nie zdradza właściwego przeznaczenia przedmiotu.
Owoce takie, jak winogrona, jabłka, granaty, często występują w przedstawieniach Dzieciątka Jezus.
Spotykamy je w obrazach Matki Boskiej z Dzieciątkiem i wyobrażeniach św. Anny Samotrzeciej, gdzie
293 Chrzanowski, Ciechanowiecki, Powiat kluczhorski, s. 11, fig. 62.
294 Chrzanowski, Ciechanowiecki, Powiat kluczhorski, s. 3, fig. 64.
295 Chrzanowski, Ciechanowiecki, Powiat kluczhorski, s. 39.
296 K. Degen, W. Bleyl, V. Werbik, F. Focke, Die Bau- uni Kunstdenkmàîer des Kreises Namslau, Breslau 1939, s. 176.
297 R. i L. Linette, Katalog zabytków sztuki w Polsce, 7, Woj. opolskie, Powiat oleski, Warszawa 1960, s. 4.
298 Linette, Powiat oleski, s. 11.
299 Linette, Powiat oleski, s. 27.
300 Małkowska-Holcerowa, Mańkowska-Jurczakowa, Powiat kłobucki, s. 38, fig. 39.
301 Kodurowa i inni, Powiat ostrowski, s. 5, fig. 21.
302 O symbolice rogu por. Menzel, op. cit., 1, s. 416 (sub voce Horn); Lexikon fur Théologie und Kirche, 5, 1933, szp. 146
(sub voce Horn, орг. R. Hindriger).
303 Degen, Bleyl, Werbik, Focke, op. cit., s. 117.
304 Chrzanowski, Kornecki, Samek, Powiat Ostrzeszów ski, s. 7.