DOI issue:
II. Z zagadnień sztuki polskiej
DOI article:Jaroszewski, Tadeusz Stefan: Nurt awangardowy architektury polskiej doby Oświecenia
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13396#0262
256
TADEUSZ S. JAROSZEWSKI
11. S. В. Zug, Projekt kościoła ewangelicko-augsburskiego w Warszawie,
widok od frontu, wersja V, 1777
kompozycyjna w obu wypadkach jest bardzo podobna: dominantą jest portyk ujęty z obu stron niskim
blokami19. Tą samą kompozycją posłużył się również Jean-François Chalgrin, projektując w 1768 r,
kościół Samt-Philippe-du-Roule w Paryżu, prototyp całej serii klasycystycznych kościołów bazyliko-
wych, wybudowany w latach 1769—•178420.
Następnym projektem Peyre'a, na który chcemy zwrócić uwagę, jest projekt kaplicy grobowej
inspirowany przez grobowiec Cecylii Metclli w Rzymie21. Kaplica, po bokach której ustawiono dwa
obeliski, założona jest na plaine koła, nakryta spłaszczoną kopułą i wyposażona w delikatny, czteroko-
lumnowy, joński portyk. Całą powierzchnię rotundy pokrywa masywne boniowanie, w którym nikną
nisze z posągami i urnami, oraz fryz festonowy obiegający kaplicę na 2/3 wysokości. Peyre mistrzowsko
wydobył w tym projekcie prostotę bryły, której ekspresję spotęgował jeszcze „szorstką" fakturą. Wskazał
jednocześnie na możliwości eksperymentowania ze strukturami budowli antycznych i udowodnił, że mo-
żna je twórczo adaptować do wymogów życia współczesnego. Tą samą drogą pójdzie w Polsce Jakub
Kubicki, komponując dwie wersje projektu kościoła Ujazdowskiego w oparciu o strukturę Panteonu
rzymskiego22.
19 Zastosowanie przez Gucewicza porządku doryckiego mogło być podyktowane względami utylitarnymi. Narzucone
przez ten porządek proporcje kompozycji, być może, dały się łatwiej pogodzić ze strukturą budowli już istniejącej, z którą
Gucewicz musiał się liczyć.
20 L. Hautecoeur, op. cit., s. 228, 348. Na znaczenie tego kos'ciok dla architektury sakralnej we Francji zwrócił uwagę
E. Dacier, Le style Louis XVI, Paris 1954, s. 29—30.
21 M.J. Peyre, op. cit., 1765, plansza 5 i 6, tekst na s. 11.
22 M.J. Peyre, op. cit., s. 11, tak charakteryzuje swój projekt świątyni grobowej: ,,L'idée de faire une sépulture dans
une tour n'est pas nouvelle; j'ai vu des tombeaux de ce genre en Italie, tels que la tour de Métella, celle qui est sur le chemin
de Tivoly et beaucoup d'autres, très ruinées. Le dessin que l'on trouve ici montre comment, en imitant cette forme ancienne,
on pourroit distribuer, selon nos usages, des monumens consacrés à la gloire des grands hommes".
TADEUSZ S. JAROSZEWSKI
11. S. В. Zug, Projekt kościoła ewangelicko-augsburskiego w Warszawie,
widok od frontu, wersja V, 1777
kompozycyjna w obu wypadkach jest bardzo podobna: dominantą jest portyk ujęty z obu stron niskim
blokami19. Tą samą kompozycją posłużył się również Jean-François Chalgrin, projektując w 1768 r,
kościół Samt-Philippe-du-Roule w Paryżu, prototyp całej serii klasycystycznych kościołów bazyliko-
wych, wybudowany w latach 1769—•178420.
Następnym projektem Peyre'a, na który chcemy zwrócić uwagę, jest projekt kaplicy grobowej
inspirowany przez grobowiec Cecylii Metclli w Rzymie21. Kaplica, po bokach której ustawiono dwa
obeliski, założona jest na plaine koła, nakryta spłaszczoną kopułą i wyposażona w delikatny, czteroko-
lumnowy, joński portyk. Całą powierzchnię rotundy pokrywa masywne boniowanie, w którym nikną
nisze z posągami i urnami, oraz fryz festonowy obiegający kaplicę na 2/3 wysokości. Peyre mistrzowsko
wydobył w tym projekcie prostotę bryły, której ekspresję spotęgował jeszcze „szorstką" fakturą. Wskazał
jednocześnie na możliwości eksperymentowania ze strukturami budowli antycznych i udowodnił, że mo-
żna je twórczo adaptować do wymogów życia współczesnego. Tą samą drogą pójdzie w Polsce Jakub
Kubicki, komponując dwie wersje projektu kościoła Ujazdowskiego w oparciu o strukturę Panteonu
rzymskiego22.
19 Zastosowanie przez Gucewicza porządku doryckiego mogło być podyktowane względami utylitarnymi. Narzucone
przez ten porządek proporcje kompozycji, być może, dały się łatwiej pogodzić ze strukturą budowli już istniejącej, z którą
Gucewicz musiał się liczyć.
20 L. Hautecoeur, op. cit., s. 228, 348. Na znaczenie tego kos'ciok dla architektury sakralnej we Francji zwrócił uwagę
E. Dacier, Le style Louis XVI, Paris 1954, s. 29—30.
21 M.J. Peyre, op. cit., 1765, plansza 5 i 6, tekst na s. 11.
22 M.J. Peyre, op. cit., s. 11, tak charakteryzuje swój projekt świątyni grobowej: ,,L'idée de faire une sépulture dans
une tour n'est pas nouvelle; j'ai vu des tombeaux de ce genre en Italie, tels que la tour de Métella, celle qui est sur le chemin
de Tivoly et beaucoup d'autres, très ruinées. Le dessin que l'on trouve ici montre comment, en imitant cette forme ancienne,
on pourroit distribuer, selon nos usages, des monumens consacrés à la gloire des grands hommes".