DOI issue:
II. Z zagadnień sztuki polskiej
DOI article:Jaroszewski, Tadeusz Stefan: Nurt awangardowy architektury polskiej doby Oświecenia
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13396#0263
NURT AWANGARDOWY ARCHITEKTURY OŚWIECENIA
257
12. S.B. Zug, Projekt studni „Gruba Kaśka" w Warszawie, połowa lat osiemdziesiątych. XVIII w.
Trzecim projektem, na który warto zwrócić uwagę, jest projekt opatrzony tytułem Petite église
ou rotonde23. W objaśnieniach do plansz z projektem czytamy, że ,,Cette église dans le style le plus simple
peut servir de chapelle de dévotion. Il y en a plusieurs de ce genre aux environs de Roma, telles que la
petite Rotonde de Saint André de Vignole et celle que le Bernin a bâtie à la Riche"24. A więc Peyre
zwracał również uwagę na dzieła architektury nowożytnej. Kompozycja ogólna bryły oraz „Style le
plus simple" zainspirowały Jana Chrystiana Kamsetzera projektującego około roku 1784 drugą wersję
kaplicy grobowej rodziny Poniatowskich w Łazienkach, a we Francji Pierre-François-Leonard Fontaine'a
przy projektowaniu słynnej Chapelle Expiatoire w Paryżu (1816)25.
Wydawnictwo Peyre'a miało znaczenie dla formowania się nurtu awangardowego architektury
polskiej przede wszystkim jako podręcznik kompozycji ukazujący możliwości zestawu prostych brył
geometrycznych. Spełniło ono zupełnie odmienną rolę niż np. popularne kompendium Delafosse'a26,
będące głównie zbiorem modnych form i motywów, które projektujący architekt chciał mieć pod ręką.
O ile kompendium to zdezaktualizowało się stosunkowo szybko, wydawnictwo Peyre'a było przydatne
jeszcze bardzo długo, o czym świadczy najlepiej jego drugie wydanie w 1795 r.
Wiemy z pewnością, że Oeuvres d' architecture Peyre'a miał w swojej pięknej bibliotece Szczepan
Humbert (1756—.1829), architekt księżny Izabelli Lubomirskiej, pracujący w jej dobrach podkrakow-
skich27, ale książka ta niezawodnie musiała być rozpowszechniona w środowisku warszawskim. Humbert
pod sam koniec XVIII stulecia zrobił z tego wydawnictwa użytek dość nieoczekiwany. Kiedy w 1799 r.
musiał przedstawić krakowskiemu cechowi murarzy i kamieniarzy „majstersztyk", odrysował z nie-
wielkimi zmianami projekt zatytułowany Petite église ou rotonde, przyjęty naturalnie bez zastrzeżeń28.
23 M.J. Peyre, op. cit., plansza 11 i 12, tekst na s. 17.
24 M.J. Peyre, op. cit., s. 17.
25 L. Hautecoeur, Histoire de l' architecture classique en France, t. 6, La Restauration et le Gouvernement de Juillet 1815—1848,
Paris 1955, s. 12.
26 J.Ch. Delafosse, Nouvelle iconologie historique, Paris 1768.
27 Najpełniejszy zestaw informacji o Humbercie podaje S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 123.
28 Z. Rewski, Majstersztyki krakowskiego cechu murarzy i kamieniarzy XVI—XIX wieku, Wrocław 1954, s. 76—77,
il. 84—86.
17 — Rocznik Historii Sztuki, t. VIII
257
12. S.B. Zug, Projekt studni „Gruba Kaśka" w Warszawie, połowa lat osiemdziesiątych. XVIII w.
Trzecim projektem, na który warto zwrócić uwagę, jest projekt opatrzony tytułem Petite église
ou rotonde23. W objaśnieniach do plansz z projektem czytamy, że ,,Cette église dans le style le plus simple
peut servir de chapelle de dévotion. Il y en a plusieurs de ce genre aux environs de Roma, telles que la
petite Rotonde de Saint André de Vignole et celle que le Bernin a bâtie à la Riche"24. A więc Peyre
zwracał również uwagę na dzieła architektury nowożytnej. Kompozycja ogólna bryły oraz „Style le
plus simple" zainspirowały Jana Chrystiana Kamsetzera projektującego około roku 1784 drugą wersję
kaplicy grobowej rodziny Poniatowskich w Łazienkach, a we Francji Pierre-François-Leonard Fontaine'a
przy projektowaniu słynnej Chapelle Expiatoire w Paryżu (1816)25.
Wydawnictwo Peyre'a miało znaczenie dla formowania się nurtu awangardowego architektury
polskiej przede wszystkim jako podręcznik kompozycji ukazujący możliwości zestawu prostych brył
geometrycznych. Spełniło ono zupełnie odmienną rolę niż np. popularne kompendium Delafosse'a26,
będące głównie zbiorem modnych form i motywów, które projektujący architekt chciał mieć pod ręką.
O ile kompendium to zdezaktualizowało się stosunkowo szybko, wydawnictwo Peyre'a było przydatne
jeszcze bardzo długo, o czym świadczy najlepiej jego drugie wydanie w 1795 r.
Wiemy z pewnością, że Oeuvres d' architecture Peyre'a miał w swojej pięknej bibliotece Szczepan
Humbert (1756—.1829), architekt księżny Izabelli Lubomirskiej, pracujący w jej dobrach podkrakow-
skich27, ale książka ta niezawodnie musiała być rozpowszechniona w środowisku warszawskim. Humbert
pod sam koniec XVIII stulecia zrobił z tego wydawnictwa użytek dość nieoczekiwany. Kiedy w 1799 r.
musiał przedstawić krakowskiemu cechowi murarzy i kamieniarzy „majstersztyk", odrysował z nie-
wielkimi zmianami projekt zatytułowany Petite église ou rotonde, przyjęty naturalnie bez zastrzeżeń28.
23 M.J. Peyre, op. cit., plansza 11 i 12, tekst na s. 17.
24 M.J. Peyre, op. cit., s. 17.
25 L. Hautecoeur, Histoire de l' architecture classique en France, t. 6, La Restauration et le Gouvernement de Juillet 1815—1848,
Paris 1955, s. 12.
26 J.Ch. Delafosse, Nouvelle iconologie historique, Paris 1768.
27 Najpełniejszy zestaw informacji o Humbercie podaje S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 123.
28 Z. Rewski, Majstersztyki krakowskiego cechu murarzy i kamieniarzy XVI—XIX wieku, Wrocław 1954, s. 76—77,
il. 84—86.
17 — Rocznik Historii Sztuki, t. VIII