DOI Heft:
II. Z zagadnień sztuki polskiej
DOI Artikel:Jaroszewski, Tadeusz Stefan: Nurt awangardowy architektury polskiej doby Oświecenia
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13396#0292
286
TADEUSZ S. JAROSZEWSKI
55. Świątynia Diany w Arkadii, portyk od strony stawu,
stan obecny
głej wieży mieszczącej klatkę schodową. Jej obecna, neogotycka szata, jaką otrzymała na skutek przebu-
dowy w XIX stuleciu, mało ma wspólnego z architekturą zaproponowaną przez Zuga97. Architekt na
projekcie niezwykle starannie opracował powierzchnię pawilonu, różnicując nie tylko części składowe
jego bryły, lecz również ich kondygnacje. I tak parter części kwadratowej pokrył olbrzymią rustyką,
której przeciwstawił delikatną fakturę ścian pierwszego piętra, dekorowanych płydnami wypełnionymi
czerwoną cegiełką. Dwa rodzaje rustyki zastosował w wieży. Efekt malowniczości osiągnął poprzez po-
tłuczoną balustradę wieńczącą część kwadratową pawilonu, sugerując jednocześnie, że mamy do czynie-
nia z budowlą pochodzącą z dawnych czasów.
Dlaczego właśnie Gloriette à la Flamande wydaje się tak znamienna i ważna dla omawianej tendencji?
Przede wszystkim dlatego, że ten sam schemat kompozycyjny bryły (lub jego warianty), polegający
na zestawieniu prostopadłościanu i walca, stał się niebawem w Polsce popularny i popularność ta prze-
trwała aż po pierwszą ćwierć XIX w. W podobny sposób została skomponowana willa Bacciarellego
Bagatela (1780—4782 i 1789—'1795), projektowana przez Kamsetzera i Zuga98, poza tym pałace lub pa-
wilony w Górze Puławskiej (po roku 1800), Bronicach (ok. 1800), Łańcucie (tzw. „Zameczek", przed
1807), Morysinku (1811), Zarzeczu (1817—1819), Ponikwie (ok.1820), Rudnikach (ok. 1820) i Hrehorowie,
97 Projekt Glorietty znajduje się w Gab. Ryc. BUW, Zb. Jeż., 53, 54, 51, 48, 49 (rzut przyziemia, rzut piętra, przekrój,
elewacja zachodnia, elewacja wschodnia), sygnowany przez S.B. Zuga. Wariant tego projektu, niesygnowany, ale posiadający
objaśnienia pisane ręką Zuga, oznaczony jest sygnaturą Zb. Jeż., 52, 55, 50, 47 (rzut przyziemia, rzut piętra, przekrój, elewacja
zachodnia). Plansza z wyobrażeniem elewacji zachodniej, zatytułowana Façade du Côté du Grand Chemin, nosi późniejszy dopisek
„executé après ce Plan a Mokatow l'an 1776 pour Md. la Princesse Grande Marechalle".
98 M.Kwiatkowski, Warszawska willa Marcelego Bacciarellego—późniejsza „Bagatela", „Biuletyn Historii Sztuki",
R. 23, 1961, nr 2, s. 149—159.
TADEUSZ S. JAROSZEWSKI
55. Świątynia Diany w Arkadii, portyk od strony stawu,
stan obecny
głej wieży mieszczącej klatkę schodową. Jej obecna, neogotycka szata, jaką otrzymała na skutek przebu-
dowy w XIX stuleciu, mało ma wspólnego z architekturą zaproponowaną przez Zuga97. Architekt na
projekcie niezwykle starannie opracował powierzchnię pawilonu, różnicując nie tylko części składowe
jego bryły, lecz również ich kondygnacje. I tak parter części kwadratowej pokrył olbrzymią rustyką,
której przeciwstawił delikatną fakturę ścian pierwszego piętra, dekorowanych płydnami wypełnionymi
czerwoną cegiełką. Dwa rodzaje rustyki zastosował w wieży. Efekt malowniczości osiągnął poprzez po-
tłuczoną balustradę wieńczącą część kwadratową pawilonu, sugerując jednocześnie, że mamy do czynie-
nia z budowlą pochodzącą z dawnych czasów.
Dlaczego właśnie Gloriette à la Flamande wydaje się tak znamienna i ważna dla omawianej tendencji?
Przede wszystkim dlatego, że ten sam schemat kompozycyjny bryły (lub jego warianty), polegający
na zestawieniu prostopadłościanu i walca, stał się niebawem w Polsce popularny i popularność ta prze-
trwała aż po pierwszą ćwierć XIX w. W podobny sposób została skomponowana willa Bacciarellego
Bagatela (1780—4782 i 1789—'1795), projektowana przez Kamsetzera i Zuga98, poza tym pałace lub pa-
wilony w Górze Puławskiej (po roku 1800), Bronicach (ok. 1800), Łańcucie (tzw. „Zameczek", przed
1807), Morysinku (1811), Zarzeczu (1817—1819), Ponikwie (ok.1820), Rudnikach (ok. 1820) i Hrehorowie,
97 Projekt Glorietty znajduje się w Gab. Ryc. BUW, Zb. Jeż., 53, 54, 51, 48, 49 (rzut przyziemia, rzut piętra, przekrój,
elewacja zachodnia, elewacja wschodnia), sygnowany przez S.B. Zuga. Wariant tego projektu, niesygnowany, ale posiadający
objaśnienia pisane ręką Zuga, oznaczony jest sygnaturą Zb. Jeż., 52, 55, 50, 47 (rzut przyziemia, rzut piętra, przekrój, elewacja
zachodnia). Plansza z wyobrażeniem elewacji zachodniej, zatytułowana Façade du Côté du Grand Chemin, nosi późniejszy dopisek
„executé après ce Plan a Mokatow l'an 1776 pour Md. la Princesse Grande Marechalle".
98 M.Kwiatkowski, Warszawska willa Marcelego Bacciarellego—późniejsza „Bagatela", „Biuletyn Historii Sztuki",
R. 23, 1961, nr 2, s. 149—159.