DOI issue:
III. Przeglądy i sprawozdania
DOI article:Chrzanowski, Tadeusz; Kornecki, Marian: Nieznane rzeźby gotyckie kręgu pomorskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13396#0318
312
T. CHRZANOWSKI M. KORNECKI
15. Brodnica, rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem 16. Niedźwiedzica, rzeźba Matki Boskiej
z Dzieciątkiem
rzeźby omawianego kręgu. Stan jej, wykazujący z jednej strony dość znaczne zniszczenie drewna, z dru-
giej, po przeprowadzeniu prac zabezpieczających przez Pracownie Konserwacji Zabytków w Warszawie,
jest na tyle dobry, że pozwalają zaliczyć do wcześniejszej fazy stylu Madonn na lwie. Rjzeźba przedstawia
w bardzo reliefowym potraktowaniu Madonnę w pozycji siedzącej, zwróconą nieznacznie w prawo
(heraldycznie) i podtrzymującą na lewym ramieniu Dzieciątko, które prawą rączką sięga po podawane
przez Matkę jabłko, zaś lewą (której obecnie brak dłoni) dotyka jej włosów. Bardzo charakterystyczne
jest ukształtowanie twarzy Madonny: okrągłej, o wydatnych gałkach ocznych pod wyraźnie zarysowa-
nymi łukami brwiowymi, z wyrazem półuśmiechu, zaznaczonym w wykroju ust i podkreślonym doł-
kami policzków. Głowę, ujętą splotami falujących włosów, wieńczy stosunkowo wysoki diadem. Dzie-
ciątko, całkowicie ubrane, odznacza się drobiazgowym opracowaniem włosów, układających się w gęste
i równe rzędy loków (analogicznie jak w rzeźbie Tronującej Madonny z Brodnicy)26. Dalszą istotną cechą
jest usytuowanie Dzieciątka w pozycji na wpół siedzącej i sięgającego do twarzy Matki, podobnie jak
w rzeźbie z Ostromecka, podczas gdy w przeważającej większości pozostałych Madonn Dzieciątko sięgać
będzie po podawane mu jabłko. Rzeźba w Orln nie posiada obecnie tronu; można przypuszczać, iż był
to tron z oparciem, zbliżony do rzeźby z Mątowych Wielkich27, za czym przemawiałoby w obu rzeźbach
wyraźne odrzucenie frontalności kompozycji. Nader starannie są potraktowane szaty, uformowane w dość
symetrycznie zestawione płaskie spirale fałd.
Cechy powyższe zbliżają grupę z Orla do klasyków stylu Madonn na lwie, takich jak wspomniana
powyżej rzeźba brodnicka. Inne przykłady z terenów Pomorza, to zwłaszcza zespół rzeźb z Pietrzwałdu28
26 Clasen, Die mittelalterliche Bildhauerkunst..., s. 87 i 97, nr kat. 561, il. 98.
27 Clasen, op. cit., s. 238—240, nr kat. 174, il. 303.
28 Clasen, op. cit., s. 79—80, nr kat. 503, 508, 509, il. 83 i 86.
T. CHRZANOWSKI M. KORNECKI
15. Brodnica, rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem 16. Niedźwiedzica, rzeźba Matki Boskiej
z Dzieciątkiem
rzeźby omawianego kręgu. Stan jej, wykazujący z jednej strony dość znaczne zniszczenie drewna, z dru-
giej, po przeprowadzeniu prac zabezpieczających przez Pracownie Konserwacji Zabytków w Warszawie,
jest na tyle dobry, że pozwalają zaliczyć do wcześniejszej fazy stylu Madonn na lwie. Rjzeźba przedstawia
w bardzo reliefowym potraktowaniu Madonnę w pozycji siedzącej, zwróconą nieznacznie w prawo
(heraldycznie) i podtrzymującą na lewym ramieniu Dzieciątko, które prawą rączką sięga po podawane
przez Matkę jabłko, zaś lewą (której obecnie brak dłoni) dotyka jej włosów. Bardzo charakterystyczne
jest ukształtowanie twarzy Madonny: okrągłej, o wydatnych gałkach ocznych pod wyraźnie zarysowa-
nymi łukami brwiowymi, z wyrazem półuśmiechu, zaznaczonym w wykroju ust i podkreślonym doł-
kami policzków. Głowę, ujętą splotami falujących włosów, wieńczy stosunkowo wysoki diadem. Dzie-
ciątko, całkowicie ubrane, odznacza się drobiazgowym opracowaniem włosów, układających się w gęste
i równe rzędy loków (analogicznie jak w rzeźbie Tronującej Madonny z Brodnicy)26. Dalszą istotną cechą
jest usytuowanie Dzieciątka w pozycji na wpół siedzącej i sięgającego do twarzy Matki, podobnie jak
w rzeźbie z Ostromecka, podczas gdy w przeważającej większości pozostałych Madonn Dzieciątko sięgać
będzie po podawane mu jabłko. Rzeźba w Orln nie posiada obecnie tronu; można przypuszczać, iż był
to tron z oparciem, zbliżony do rzeźby z Mątowych Wielkich27, za czym przemawiałoby w obu rzeźbach
wyraźne odrzucenie frontalności kompozycji. Nader starannie są potraktowane szaty, uformowane w dość
symetrycznie zestawione płaskie spirale fałd.
Cechy powyższe zbliżają grupę z Orla do klasyków stylu Madonn na lwie, takich jak wspomniana
powyżej rzeźba brodnicka. Inne przykłady z terenów Pomorza, to zwłaszcza zespół rzeźb z Pietrzwałdu28
26 Clasen, Die mittelalterliche Bildhauerkunst..., s. 87 i 97, nr kat. 561, il. 98.
27 Clasen, op. cit., s. 238—240, nr kat. 174, il. 303.
28 Clasen, op. cit., s. 79—80, nr kat. 503, 508, 509, il. 83 i 86.