Rocznik Historii Sztuki (8.1970)

NIEZNANE RZEŹBY GOTYCKIE KRĘGU POMORSKIEGO 321

ze spiralnymi kaskadami zwisów, głowy

0 wyraźnych oczodołach, długie palce rąk

1 ,,łopatowate" stopy przy jednoczesnej
zatracie wyczucia proporcji anatomicznych.
Ów „przerost stylowy" pozwala rzeźby
z Kurkocina umieścić w kręgu Madonn na
lwie i datować na czwartą ćwierć XIV w.

5. NIEZNANE RZEŹBY Z PIERWSZEJ
POŁOWY XV WIEKU

Płaskorzeźba Św. Weroniki
z Niedźwiedzia. Inwentaryzując w roku
1956 powiat wąbrzeski, zauważyliśmy na
strychu kościoła parafialnego w Niedźwie-
dziu niewielką płaskorzeźbę Sw. Weroniki,
umocowaną w formie zwieńczenia uszko-
dzonego barokowego feretronu. Skompo-
nowana frontalnie, ze świętą siedzącą w po-
zie charakterystycznej dla Tronujących Ma-
donn XIV w., odznacza się dążnością do
symetrii : trzymana oburącz chusta, na której
rzeźbiarz przedstawił w płaskim reliefie gło-
wę Chrystusa, stanowi ośrodek kompozycji.
Jedynym odstępstwem od symetrii jest nie-
znaczne przechylenie głowy świętej, którą
okrywa chusta, tworząca po bokach twarzy
spiralne, kaskadowe zwisy. Całość charakte-
ryzuje subtelność rysunku i delikatność nas-
troju uczuciowego, stosunkowo odległego
od reprezentacyjno-dworskiego, majesta-
tycznego wyrazu rzeźb kręgu Madonn na
lwie. Nie należąc jeszcze do rozwiniętego
okresu Pięknych Madonn, płaskorzeźba Sw.
Weroniki z Niedźwiedzia może być zali- 27. Niedźwiedź, płaskorzeźba św. Weroniki

czona do fazy przejściowej, bezpośrednio

poprzedzającej wykształcenie się tego nowego kierunku rzeźby gotyckiej. W związku z powyższym przy-
puszczalna data powstania przypada na ok. 1400 r.

Krucyfiks w Dobrzyniu. Podczas inwentaryzacji, przeprowadzanej na terenie ^owiatu golub-
sko-dobrzyńskiego w 1967 r. przez T. Chrzanowskiego i M. Korneckiego, zwrócono uwagę na nie-
wzmiankowany w dotychczasowej literaturze fachowej krucyfiks, znajdujący się w ołtarzu głównym
kościoła parafialnego w Dobrzyniu. Rzeźba ta jest niemal naturalnej wielkości i mimo przemalowań
dobrze zachowana; zwraca uwagę zarówno siłą ekspresji, jak również doskonałością rzeźbiarskiego wyko-
nania. O jej znaczeniu decyduje przede wszystkim realistyczne i indywidualne potraktowanie głowy,
o rysach twarzy wyrazistych, podkreślonych umięśnieniem. Bogactwo charakterystyki fizjonomicznej
obejmuje specyficzne ukształtowanie oczu, wydatne uszy, wpółotwarte usta oraz staranne opracowanie
zarostu, ze spiralnie kręconymi kosmykami brody i włosów. Również anatomiczne potraktowanie kor-
pusu wskazuje na biegłego artystę. Ciężki zwis ciała odpowiada wystudiowanemu wyważeniu kompo-
zycji, którą dodatkowo podkreśla lekki kontrapost przestrzenny; naprężeniu mięśni rąk odpowiada silnie
zaakcentowana klatka piersiowa. Nisko przewiązane i łagodnie pofałdowane perizonium, sięgające niemal
do kolan, wzbogacają kaskadowe zwisy, stosunkowo zresztą krótkie, przy czym zwis przy prawym
biodrze jest od lewego nieco dłuższy.

Pewne wskazówki dla próby datowania i umiejscowienia środowiskowego tego niezwykłego kru-

21 — Rocznik Historii Sztuki, t. VIII