DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: Ascensio, Apotheosis czy Resurrectio?: Rozważania o Currus Solis w mauzoleum Juliuszy pod bazyliką watykańską
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0018
14 JERZY MIZIOŁEK
1. Helios/Sol w rydwanie,
mozaika na sklepieniu mauzoleum Juliuszy
Pomimo tak silnego uszkodzenia, niemal cała dekoracja mauzoleum jest wciąż czytelna dzięki rysunkom
przygotowawczym i śladom po tesserach odciśniętym w zaprawie3.
Na jednolicie złotym tle widnieją wyrastające z czterech naroży wnętrza pędy winnej latorośli po-
krywające zarówno sklepienie jak i ściany. Ułożona z tesser w trzech odcieniach koloru zielonego winna
latorośl pozbawiona jest owoców. Na ścianach pędy jej tworzą niewielkie pola o półkolistym kształcie,
wypełnione przedstawieniami figuralnymi. Na północnej ścianie, na wprost wejścia ukazany jest zwróco-
ny w lewą stronę Rybak z wędką w prawym ręku, na którą pochwycił jedną z dwóch ryb pływających
w niewielkim zbiorniku wody u jego stóp (il. 3). Na ścianie zachodniej przedstawiono, ledwo dziś czytelne,
frontalne wyobrażenie stojącego Pasterza z owieczką na ramionach. Fragmenty jeszcze jednej owieczki
z prawej strony Pasterza pozwalają przypuszczać, że pierwotnie mógł on być otoczony całym stadem.
Trzecia scena, bardziej rozbudowana niż dwie poprzednie, znajduje się na ścianie wschodniej (il. 4).
Wyobrażono w niej Jonasza z wyciągniętymi w górę rękoma, wpadającego nogami w paszczę Ketosa oraz
okręt z ubranymi w krótkie tuniki marynarzami, z których jeden, po lewej stronie, wznosi prawą rękę,
jakby wskazując na scenę zdobiącą sklepienie. Znajduje się tam, w dwóch trzecich tylko zachowane, ujęte
w niemal regularny ośmiobok, który tworzą pędy winnej latorośli, przedstawienie Heliosa w rydwanie
zmierzającego z prawej ku lewej stronie (il. 1, 2). Bóg światła jest młodym, frontalnie stojącym mężczyzną
o uduchowionym obliczu zwróconym w kierunku przeciwnym do jazdy, ubranym w wysoko przepasany
chiton i krótki, powiewający płaszcz wykonane z białych, kremowych, szarych i brązowych tesser. Jego
głowę okala nimb o brązowym odcieniu z wychodzącymi z niego siedmioma takimiż, długimi promienia-
mi rozszerzającymi się wraz z oddalaniem od punktu wyjścia, z których dwa dolne z każdej strony biegną
3 Na temat techniki mozaikowej w mauzoleum M pisze: F. B. Se ar, Roman Wall and Vault Mosaics, Mitteilungen des
Deutschen Archàologischen Instituts, Rómische Abteilung, 23 Ergânzungesheft, Heidelberg 1977, s. 43 i n.
1. Helios/Sol w rydwanie,
mozaika na sklepieniu mauzoleum Juliuszy
Pomimo tak silnego uszkodzenia, niemal cała dekoracja mauzoleum jest wciąż czytelna dzięki rysunkom
przygotowawczym i śladom po tesserach odciśniętym w zaprawie3.
Na jednolicie złotym tle widnieją wyrastające z czterech naroży wnętrza pędy winnej latorośli po-
krywające zarówno sklepienie jak i ściany. Ułożona z tesser w trzech odcieniach koloru zielonego winna
latorośl pozbawiona jest owoców. Na ścianach pędy jej tworzą niewielkie pola o półkolistym kształcie,
wypełnione przedstawieniami figuralnymi. Na północnej ścianie, na wprost wejścia ukazany jest zwróco-
ny w lewą stronę Rybak z wędką w prawym ręku, na którą pochwycił jedną z dwóch ryb pływających
w niewielkim zbiorniku wody u jego stóp (il. 3). Na ścianie zachodniej przedstawiono, ledwo dziś czytelne,
frontalne wyobrażenie stojącego Pasterza z owieczką na ramionach. Fragmenty jeszcze jednej owieczki
z prawej strony Pasterza pozwalają przypuszczać, że pierwotnie mógł on być otoczony całym stadem.
Trzecia scena, bardziej rozbudowana niż dwie poprzednie, znajduje się na ścianie wschodniej (il. 4).
Wyobrażono w niej Jonasza z wyciągniętymi w górę rękoma, wpadającego nogami w paszczę Ketosa oraz
okręt z ubranymi w krótkie tuniki marynarzami, z których jeden, po lewej stronie, wznosi prawą rękę,
jakby wskazując na scenę zdobiącą sklepienie. Znajduje się tam, w dwóch trzecich tylko zachowane, ujęte
w niemal regularny ośmiobok, który tworzą pędy winnej latorośli, przedstawienie Heliosa w rydwanie
zmierzającego z prawej ku lewej stronie (il. 1, 2). Bóg światła jest młodym, frontalnie stojącym mężczyzną
o uduchowionym obliczu zwróconym w kierunku przeciwnym do jazdy, ubranym w wysoko przepasany
chiton i krótki, powiewający płaszcz wykonane z białych, kremowych, szarych i brązowych tesser. Jego
głowę okala nimb o brązowym odcieniu z wychodzącymi z niego siedmioma takimiż, długimi promienia-
mi rozszerzającymi się wraz z oddalaniem od punktu wyjścia, z których dwa dolne z każdej strony biegną
3 Na temat techniki mozaikowej w mauzoleum M pisze: F. B. Se ar, Roman Wall and Vault Mosaics, Mitteilungen des
Deutschen Archàologischen Instituts, Rómische Abteilung, 23 Ergânzungesheft, Heidelberg 1977, s. 43 i n.