DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: Ascensio, Apotheosis czy Resurrectio?: Rozważania o Currus Solis w mauzoleum Juliuszy pod bazyliką watykańską
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0019
ASCENSIO, APOTHEOSIS CZY RESURRECTIO?
15
2. Helios/Sol w mauzoleum Juliuszy, fragment
niemal równolegle do siebie. Prawa ręka niebiańskiego woźnicy zachowana jest tylko do łokcia (lub może
nieco powyżej niego) i, co istotne, podniesiona w górę, lewa zaś, zgięta w łokciu, dzierży sporych
rozmiarów glob o zielonym odcieniu. Rydwan, którego tylko jedno koło jest widoczne, ciągną ku górze
dwa białe, ukazane z boku, w skrócie od dołu, rumaki. Nie ulega wątpliwości, że w nie zachowanej partii
ośmioboku znajdowały się jeszcze dwa inne konie, na co wskazuje centralne umieszczenie postaci w ryd-
wanie. Pomimo niewielkich rozmiarów i częściowego tylko zachowania obrazu cechują go niezwykła
ekspresja i dynamizm, potęgujące wysokie walory artystyczne.
Należy tu jeszcze wskazać, że choć Helios ukazany został na osi północ-południe, to jednak jego
kwadryga wyraźnie wyłania się od Wschodu. On sam nadto ku tej stronie świata kieruje swój wzrok.
Przedstawienie jest zatem orientowane. Na ten istotny, jak się wydaje, fakt nie zwrócono dotąd uwagi.
2. Już autorzy monumentalnej publikacji wykopalisk watykańskich wydanej w 1951 r. postawili tezę
(choć bardzo ogólnie i bez szerszego udokumentowania), że w kontekście niezwykle popularnych w sztuce
wczesnochrześcijańskiej scen z Rybakiem, Dobrym Pasterzem i Jonaszem, Helios w rydwanie przed-
stawia Chrystusa jako Słońce sprawiedliwości i Słońce zbawienia4. Odnotowali też, że specyficznie
rozmieszczone promienie wya odzące zza jego nimbu układają się w formę krzyża. Jako źródło literackie
programu wskazali m. in. Hy,nn do Chrystusa z zakończenia słynnego dzieła Klemensa Aleksandryj-
skiego pt. Pedagog, w którym Chrystus nazywany jest: Rybakiem ludzi śmiertelnych, świętym Pasterzem
i światłością wieczną5.
4 Esplorazioni..., I, s. 38—42 i tabl. kolorowa В i C.
5 Fragment hymnu, w którym występują te określenia Chrystusa, jest następujący: „Rybaku ludzi śmiertelnych,/ co ocaleni
być mają/ z morza [wszelakiej] złości./ Ty ryby święte/ z wrogiej fali/ słodyczą życia przynęcasz./ Bądź wodzem owiec rozumnych,/
Pasterzu święty [...]/ Ślady Chrystusa —/ drogą do nieba./ Słowo odwieczne,/ wiek nieskończony,/ światłości wieczna [...]". Przekł.
polski wg A. Bober, Antologia literatury patrystycznej, Kraków 1965, s. 488.
15
2. Helios/Sol w mauzoleum Juliuszy, fragment
niemal równolegle do siebie. Prawa ręka niebiańskiego woźnicy zachowana jest tylko do łokcia (lub może
nieco powyżej niego) i, co istotne, podniesiona w górę, lewa zaś, zgięta w łokciu, dzierży sporych
rozmiarów glob o zielonym odcieniu. Rydwan, którego tylko jedno koło jest widoczne, ciągną ku górze
dwa białe, ukazane z boku, w skrócie od dołu, rumaki. Nie ulega wątpliwości, że w nie zachowanej partii
ośmioboku znajdowały się jeszcze dwa inne konie, na co wskazuje centralne umieszczenie postaci w ryd-
wanie. Pomimo niewielkich rozmiarów i częściowego tylko zachowania obrazu cechują go niezwykła
ekspresja i dynamizm, potęgujące wysokie walory artystyczne.
Należy tu jeszcze wskazać, że choć Helios ukazany został na osi północ-południe, to jednak jego
kwadryga wyraźnie wyłania się od Wschodu. On sam nadto ku tej stronie świata kieruje swój wzrok.
Przedstawienie jest zatem orientowane. Na ten istotny, jak się wydaje, fakt nie zwrócono dotąd uwagi.
2. Już autorzy monumentalnej publikacji wykopalisk watykańskich wydanej w 1951 r. postawili tezę
(choć bardzo ogólnie i bez szerszego udokumentowania), że w kontekście niezwykle popularnych w sztuce
wczesnochrześcijańskiej scen z Rybakiem, Dobrym Pasterzem i Jonaszem, Helios w rydwanie przed-
stawia Chrystusa jako Słońce sprawiedliwości i Słońce zbawienia4. Odnotowali też, że specyficznie
rozmieszczone promienie wya odzące zza jego nimbu układają się w formę krzyża. Jako źródło literackie
programu wskazali m. in. Hy,nn do Chrystusa z zakończenia słynnego dzieła Klemensa Aleksandryj-
skiego pt. Pedagog, w którym Chrystus nazywany jest: Rybakiem ludzi śmiertelnych, świętym Pasterzem
i światłością wieczną5.
4 Esplorazioni..., I, s. 38—42 i tabl. kolorowa В i C.
5 Fragment hymnu, w którym występują te określenia Chrystusa, jest następujący: „Rybaku ludzi śmiertelnych,/ co ocaleni
być mają/ z morza [wszelakiej] złości./ Ty ryby święte/ z wrogiej fali/ słodyczą życia przynęcasz./ Bądź wodzem owiec rozumnych,/
Pasterzu święty [...]/ Ślady Chrystusa —/ drogą do nieba./ Słowo odwieczne,/ wiek nieskończony,/ światłości wieczna [...]". Przekł.
polski wg A. Bober, Antologia literatury patrystycznej, Kraków 1965, s. 488.