DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: Ascensio, Apotheosis czy Resurrectio?: Rozważania o Currus Solis w mauzoleum Juliuszy pod bazyliką watykańską
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0025
ASCENSIO, APOTHEOSIS CZY RESURRECTIO?
21
6. Malowidło na suficie jednego z pomieszczeń w katakumbach S. Gennaro w Neapolu
w Neapolu, z początku IV w.' (il. 6)38 oraz reliefy na kolumnach baptysterium w Sbeitla (Afryka
Północna) z IV w.39 i na fragmentach kolumny przechowywanych w Muzeum Archeologicznym w Istam-
bule (około 400 r. lub 1 połowa w. V; il. 7)40. W czasach dynastii konstantyńskiej wśród winnej latorośli
bez owoców ukazano również popiersie Konstancjusza II na srebrnym talerzu z Kerczu (Krym; obecnie
w zbiorach Ermitażu; il. 8)41. Najbardziej interesujące są przedstawienia na malowidle w katakumbach
S. Gennaro i na fragmentach kolumny z Istambułu. W tym pierwszym przypadku z pędów winnej
latorośli utworzono niemal regularny ośmiobok, w którym widnieje stojący frontalnie mężczyzna z virga
taumaturga w prawej i pokaźnym zwojem w lewej ręce. Ten drugi atrybut pozwala w nim widzieć
Chrystusa — być może w skróconej scenie Wskrzeszenia Łazarza, jak to sugerowali niektórzy badacze42.
Na fragmentach wspomnianej kolumny odnaleźć można kilka scen — m. in. Pasterza z psem i Chrzest
Chrystusa w Jordanie.
Zestawiony materiał porównawczy zdaje się zatem wskazywać, że winna latorośl w grobowcu Juliuszy
ma znaczenie raczej dekoracyjne niż symboliczne, jakiego dopatrywała się w niej Murray, sugerując
jednocześnie wątek antydionizyjski.
38 H. Achelis, Die Katakomben von Neapel, Leipzig 1936, tabl. 19 do tekstu na s. 58. D. Mallardo, La vite negli antichi
monumenti cristiani di Napoli e delia Campania, „Rivista di Archeologia Cristiana", XXV: 1949, il. 68. Przedstawienie to wzmian-
kowane już przez Perlera znane jest także Murray, op.cit., pisze ona jednak w przyp. 20 na s. 167, że nie jest możliwe, by na
podstawie fotografii stwierdzić, czy winna latorośl występuje tu z owocami czy bez nich [!]. Winna latorośl bez owoców występuje
też w sztuce żydowskiej. Przykładem jest malowidło, z ok. 250 г., w synagodze w Dura Europos (ściana zachodnia ponad niszą dla
Tory). W tym przypadku przedstawiona jest w formie drzewka i interpretowana jest jako Drzewo życia. Zob. С. H. Kraeling, The
Synagogue. The Excavations at Dura-Europos. Final Report, VIII, 1, New Haven 1956, s. 62 — 65. Zob. też Danielou, op.cit., s. 39,
40; Age of Spirituality, Katalog, nr 341 i il. 47 na s. 370.
39 N. Duval, Les églises africaines à deux absides, t. I: Les basiliques de Sbeitla, Paris 1971, il. 135 — 156 do tekstu na s. 132.
40 A. Grabar, Sculptures byzantines de Constantinople (IVe-Xe siècle), Paris 1963, tabl. XX, XXI do tekstu na s. 67-69;
tenże, 1966 (2), il. 262 do tekstu na s. 231; W. F. Vol bach, Early Christian Art, London 1961, il. 76, 77 do tekstu na s. 326.
41 Age of Spirituality, Katalog, nr 16.
42 Według Achelisa, op.cit., s. 58, jest to scena Wskrzeszenia Łazarza lub Mojżesz wydobywający wodę ze skały. W przed-
stawionym tu mężczyźnie widzą Chrystusa, ze względu na rotulus w lewym ręku: Mallardo, op.cit., s. 93; U. Fasola, Le cata-
combe di S. Gennaro a Capodimonte, Roma 1975, s. 68.
21
6. Malowidło na suficie jednego z pomieszczeń w katakumbach S. Gennaro w Neapolu
w Neapolu, z początku IV w.' (il. 6)38 oraz reliefy na kolumnach baptysterium w Sbeitla (Afryka
Północna) z IV w.39 i na fragmentach kolumny przechowywanych w Muzeum Archeologicznym w Istam-
bule (około 400 r. lub 1 połowa w. V; il. 7)40. W czasach dynastii konstantyńskiej wśród winnej latorośli
bez owoców ukazano również popiersie Konstancjusza II na srebrnym talerzu z Kerczu (Krym; obecnie
w zbiorach Ermitażu; il. 8)41. Najbardziej interesujące są przedstawienia na malowidle w katakumbach
S. Gennaro i na fragmentach kolumny z Istambułu. W tym pierwszym przypadku z pędów winnej
latorośli utworzono niemal regularny ośmiobok, w którym widnieje stojący frontalnie mężczyzna z virga
taumaturga w prawej i pokaźnym zwojem w lewej ręce. Ten drugi atrybut pozwala w nim widzieć
Chrystusa — być może w skróconej scenie Wskrzeszenia Łazarza, jak to sugerowali niektórzy badacze42.
Na fragmentach wspomnianej kolumny odnaleźć można kilka scen — m. in. Pasterza z psem i Chrzest
Chrystusa w Jordanie.
Zestawiony materiał porównawczy zdaje się zatem wskazywać, że winna latorośl w grobowcu Juliuszy
ma znaczenie raczej dekoracyjne niż symboliczne, jakiego dopatrywała się w niej Murray, sugerując
jednocześnie wątek antydionizyjski.
38 H. Achelis, Die Katakomben von Neapel, Leipzig 1936, tabl. 19 do tekstu na s. 58. D. Mallardo, La vite negli antichi
monumenti cristiani di Napoli e delia Campania, „Rivista di Archeologia Cristiana", XXV: 1949, il. 68. Przedstawienie to wzmian-
kowane już przez Perlera znane jest także Murray, op.cit., pisze ona jednak w przyp. 20 na s. 167, że nie jest możliwe, by na
podstawie fotografii stwierdzić, czy winna latorośl występuje tu z owocami czy bez nich [!]. Winna latorośl bez owoców występuje
też w sztuce żydowskiej. Przykładem jest malowidło, z ok. 250 г., w synagodze w Dura Europos (ściana zachodnia ponad niszą dla
Tory). W tym przypadku przedstawiona jest w formie drzewka i interpretowana jest jako Drzewo życia. Zob. С. H. Kraeling, The
Synagogue. The Excavations at Dura-Europos. Final Report, VIII, 1, New Haven 1956, s. 62 — 65. Zob. też Danielou, op.cit., s. 39,
40; Age of Spirituality, Katalog, nr 341 i il. 47 na s. 370.
39 N. Duval, Les églises africaines à deux absides, t. I: Les basiliques de Sbeitla, Paris 1971, il. 135 — 156 do tekstu na s. 132.
40 A. Grabar, Sculptures byzantines de Constantinople (IVe-Xe siècle), Paris 1963, tabl. XX, XXI do tekstu na s. 67-69;
tenże, 1966 (2), il. 262 do tekstu na s. 231; W. F. Vol bach, Early Christian Art, London 1961, il. 76, 77 do tekstu na s. 326.
41 Age of Spirituality, Katalog, nr 16.
42 Według Achelisa, op.cit., s. 58, jest to scena Wskrzeszenia Łazarza lub Mojżesz wydobywający wodę ze skały. W przed-
stawionym tu mężczyźnie widzą Chrystusa, ze względu na rotulus w lewym ręku: Mallardo, op.cit., s. 93; U. Fasola, Le cata-
combe di S. Gennaro a Capodimonte, Roma 1975, s. 68.