DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: Ascensio, Apotheosis czy Resurrectio?: Rozważania o Currus Solis w mauzoleum Juliuszy pod bazyliką watykańską
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0027
ASCENSIO, APOTHEOSIS CZY RESURRECTIO?
23
8. Srebrny talerz z Krymu, Ermitaż, Leningrad
Muséum w Kopenhadze z lat około г. 30047, sarkofag nr 119 odnaleziony na terenach Watykanu (obecnie
w Museo Pio Cristiano), także z lat około r. 300 lub początków IV w.48, mozaika posadzkowa auli
południowej podwójnego kościoła biskupa Teodora w Akwilei z 315 r.49 Zestawione przykłady, choć nie
przesądzają o datowaniu mozaik mauzoleum Juliuszy na czasy około r. 300, czy na 1 ćwierć IV w., dają
jednak możliwość przyjęcia takiej właśnie daty.
Najważniejszym argumentem dla późniejszego datowania omawianej dekoracji jest przede wszystkim
typ przedstawienia Heliosa. Przed omówieniem tego zagadnienia należy najpierw jednak powiedzieć
o historii wyobrażeń Słońca w rydwanie.
Przedstawienie Heliosa wjeżdżającego na niebo w rydwanie zaprzężonym w cztery, rzadziej dwa
rumaki ma długą tradycję w sztuce basenu Morza Śródziemnego50. Obraz ten, nie znany sztuce Wschodu
starożytnego, jest kreacją greckich artystów. Po raz pierwszy pojawił się w sztuce archaicznej na wazach
czarno- i czerwonofigurowych. W najwcześniejszych, pochodzących z VI w. wyobrażeniach, bóstwo
światła jest brodatym mężczyzną unoszącym się nad falami oceanu w rydwanie, który ciągną zwrócone
ku sobie rumaki51. Pięknego przykładu pojazdu solarnego zaprzężonego w białe, uskrzydlone konie,
47 H. Kaiser-Minn, Die Entwicklung der frithchristlichen Sarkophagplastik bis zum Ende des 4 Jahrhunderts, [w:] Spatantike
und friihes Christentum, il. 133 do tekstu na s. 318.
48 Age of Spirituality, Katalog, nr 361; Spatantike und friihes Christentum, nr 203; Strong, op.cit., il. 219 do tekstu na s. 287.
49 Bovini, Antichità cristiane..., il. 29, 34, 35 do tekstu na s. 108 — 214; Schumacher, op.cit., s. 203 nn.
50 Przedstawienia Heliosa/Sol nie mają dotąd monografii. Na temat wyobrażeń tego bóstwa w rydwanie patrz: E. Will,
Le relief cultuel дгесо-romain. Contribution à l'histoire de l'art de L'Empire romain, Paris 1955, s. 280 — 290; Ch. Picard, Manuel
d'archéologie grecque. La sculpture, t. IV, 2, Paris 1963, s. 524 nn.; H. Hoffmann, Helios, „Journal of American Research in Egypt",
II: 1963, s. 119 i n. Zob. też: E. Cahen, F. Cumont, Sol, [w:] Dictionnaire des antiquités grecques et romaines d'après les textes et les
monuments, rédigé sous direction de Ch. Daremberg et E. Saglio, t. IV, Paris 1911, s. 1373-1386; K. Schauenburg,
Helios, Archàologisch-mythologische Studien iiber antiken Sonnengott, Berlin 1955, przyp. 40, 68, 111,168, 219, 320. Wiele miejsca
przedstawieniom Słońca w rydwanie poświęca Murray, op.cit., s. 77 nn. W jej pracy zawartych jest, niestety, wiele błędnych
informacji na ten temat, m. in. (s. 80), że pojazd solarny z antropomorficznie ukazanym Heliosem pojawia się dopiero w epoce
hellenistycznej.
51 Schauenburg, op.cit., il. 22, 23 do tekstu w przyp. 111; Hoffmann, op.cit., il. 7, 8 do tekstu na s. 118.
23
8. Srebrny talerz z Krymu, Ermitaż, Leningrad
Muséum w Kopenhadze z lat około г. 30047, sarkofag nr 119 odnaleziony na terenach Watykanu (obecnie
w Museo Pio Cristiano), także z lat około r. 300 lub początków IV w.48, mozaika posadzkowa auli
południowej podwójnego kościoła biskupa Teodora w Akwilei z 315 r.49 Zestawione przykłady, choć nie
przesądzają o datowaniu mozaik mauzoleum Juliuszy na czasy około r. 300, czy na 1 ćwierć IV w., dają
jednak możliwość przyjęcia takiej właśnie daty.
Najważniejszym argumentem dla późniejszego datowania omawianej dekoracji jest przede wszystkim
typ przedstawienia Heliosa. Przed omówieniem tego zagadnienia należy najpierw jednak powiedzieć
o historii wyobrażeń Słońca w rydwanie.
Przedstawienie Heliosa wjeżdżającego na niebo w rydwanie zaprzężonym w cztery, rzadziej dwa
rumaki ma długą tradycję w sztuce basenu Morza Śródziemnego50. Obraz ten, nie znany sztuce Wschodu
starożytnego, jest kreacją greckich artystów. Po raz pierwszy pojawił się w sztuce archaicznej na wazach
czarno- i czerwonofigurowych. W najwcześniejszych, pochodzących z VI w. wyobrażeniach, bóstwo
światła jest brodatym mężczyzną unoszącym się nad falami oceanu w rydwanie, który ciągną zwrócone
ku sobie rumaki51. Pięknego przykładu pojazdu solarnego zaprzężonego w białe, uskrzydlone konie,
47 H. Kaiser-Minn, Die Entwicklung der frithchristlichen Sarkophagplastik bis zum Ende des 4 Jahrhunderts, [w:] Spatantike
und friihes Christentum, il. 133 do tekstu na s. 318.
48 Age of Spirituality, Katalog, nr 361; Spatantike und friihes Christentum, nr 203; Strong, op.cit., il. 219 do tekstu na s. 287.
49 Bovini, Antichità cristiane..., il. 29, 34, 35 do tekstu na s. 108 — 214; Schumacher, op.cit., s. 203 nn.
50 Przedstawienia Heliosa/Sol nie mają dotąd monografii. Na temat wyobrażeń tego bóstwa w rydwanie patrz: E. Will,
Le relief cultuel дгесо-romain. Contribution à l'histoire de l'art de L'Empire romain, Paris 1955, s. 280 — 290; Ch. Picard, Manuel
d'archéologie grecque. La sculpture, t. IV, 2, Paris 1963, s. 524 nn.; H. Hoffmann, Helios, „Journal of American Research in Egypt",
II: 1963, s. 119 i n. Zob. też: E. Cahen, F. Cumont, Sol, [w:] Dictionnaire des antiquités grecques et romaines d'après les textes et les
monuments, rédigé sous direction de Ch. Daremberg et E. Saglio, t. IV, Paris 1911, s. 1373-1386; K. Schauenburg,
Helios, Archàologisch-mythologische Studien iiber antiken Sonnengott, Berlin 1955, przyp. 40, 68, 111,168, 219, 320. Wiele miejsca
przedstawieniom Słońca w rydwanie poświęca Murray, op.cit., s. 77 nn. W jej pracy zawartych jest, niestety, wiele błędnych
informacji na ten temat, m. in. (s. 80), że pojazd solarny z antropomorficznie ukazanym Heliosem pojawia się dopiero w epoce
hellenistycznej.
51 Schauenburg, op.cit., il. 22, 23 do tekstu w przyp. 111; Hoffmann, op.cit., il. 7, 8 do tekstu na s. 118.