DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: Ascensio, Apotheosis czy Resurrectio?: Rozważania o Currus Solis w mauzoleum Juliuszy pod bazyliką watykańską
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0031
ASCENSIO, APOTHEOSIS CZY RESURRECTIO?
27
12. Przerys dekoracji sklepienia jednego z pomieszczeń w willi Hadriana w Tivoli
Invicîus jako Oriens poprzedzany przez Fosforosa, ubrany w wysoko przepasany chiton i powiewający
płaszcz, widnieje również na srebrnej paterze z Parabiago (Soprintendenza Archeologica delia Lombar-
dia, Mediolan)67. Identycznie ubranego boga światła odnaleźć też można na kamei Licyniusza z 317 r.
(Biblioteka Narodowa w Paryżu, il. 18)68, na monetach bitych przez Maksymiana Daię w Antiochii
w drugiej dekadzie IV w.69 i w słynnym Kalendarzu Filokalusa z 354 г., ale jak wykazał Ranuccio Bianchi
Bandinelli, według archetypu z czasów Konstantyna70.
Niezwykle istotne dla naszych poszukiwań jest jeszcze jedno przedstawienie wschodzącego Słońca na
odkrytej w latach sześćdziesiątych naszego stulecia mozaice posadzkowej w synagodze w Hamath Tibe-
rias, datowane na początek IV w. (il. 19)71. To uszkodzone w dolnej partii wyobrażenie ukazuje Sol, do
którego w wielu elementach podobny jest Helios watykański. Podobieństwo dotyczy nie tylko młodzień-
czego oblicza, frontalnego ujęcia, wzniesionej prawej ręki (tu zachowanej w całości) oraz globu ale także
nimbu i, przede wszystkim, siedmiu promieni od niego wychodzących. Są one długie i rozszerzające się
wraz z oddalaniem od punktu wyjścia.
67 Age of Spirituality. Katalog, nr 164; Spatantike und friihes Christentum, nr 138.
68 Stern, op.cit., tabl. 26, 6 do tekstu na s. 181 nn.; zob. też: A. Grabar, Un médaillon en or provenant de Mersine en Cilicie,
„Dumbarton Oaks Papers", 6: 1951, il. 7 do tekstu na s. 27 nn.
69 J. Maurice, Numismatique constantinienne, t. III. Paris 1912, tabl. II, 18; L'Orange, Studies..., il. 106, 4; M. R. Alfôldi,
Die Sol Cornes — Munie von Jahre 325, [w:] Mullus Festschrift Theodor Klauser, „Jahrbuch fur Antike und Christentum",
Ergànzungsband 1, Munster Westf. 1964, tabl. 3, 3.
70 H. Stern, Le Calendrier de 354, Paris 1953, tabl. V, 2 do tekstu na s. 181; R. Bianchi Bandinelli, Pittura antica, Roma
1980, s. 166.
71 Age of Spirituality, Katalog, nr 342; M. Dot han, The Synagogue at Hamath Tiberias, [w:] L. I. Le vin e (ed), Ancient
Synagogues Revealed, Jérusalem 1981, s. 63 — 69 — tu też zestawione są interpretacje przedstawień Heliosa w późnoantycznej sztuce
żydowskiej. Kolorową ilustrację tej mozaiki zamieszcza Brenk, op.cit., nr 179 do tekstu na s. 197. Przedstawienia w mauzoleum
Juliuszy i w Hamath Tiberias były już porównywane — zob. np. Deichmann, Zur Frage..., s. 56.
27
12. Przerys dekoracji sklepienia jednego z pomieszczeń w willi Hadriana w Tivoli
Invicîus jako Oriens poprzedzany przez Fosforosa, ubrany w wysoko przepasany chiton i powiewający
płaszcz, widnieje również na srebrnej paterze z Parabiago (Soprintendenza Archeologica delia Lombar-
dia, Mediolan)67. Identycznie ubranego boga światła odnaleźć też można na kamei Licyniusza z 317 r.
(Biblioteka Narodowa w Paryżu, il. 18)68, na monetach bitych przez Maksymiana Daię w Antiochii
w drugiej dekadzie IV w.69 i w słynnym Kalendarzu Filokalusa z 354 г., ale jak wykazał Ranuccio Bianchi
Bandinelli, według archetypu z czasów Konstantyna70.
Niezwykle istotne dla naszych poszukiwań jest jeszcze jedno przedstawienie wschodzącego Słońca na
odkrytej w latach sześćdziesiątych naszego stulecia mozaice posadzkowej w synagodze w Hamath Tibe-
rias, datowane na początek IV w. (il. 19)71. To uszkodzone w dolnej partii wyobrażenie ukazuje Sol, do
którego w wielu elementach podobny jest Helios watykański. Podobieństwo dotyczy nie tylko młodzień-
czego oblicza, frontalnego ujęcia, wzniesionej prawej ręki (tu zachowanej w całości) oraz globu ale także
nimbu i, przede wszystkim, siedmiu promieni od niego wychodzących. Są one długie i rozszerzające się
wraz z oddalaniem od punktu wyjścia.
67 Age of Spirituality. Katalog, nr 164; Spatantike und friihes Christentum, nr 138.
68 Stern, op.cit., tabl. 26, 6 do tekstu na s. 181 nn.; zob. też: A. Grabar, Un médaillon en or provenant de Mersine en Cilicie,
„Dumbarton Oaks Papers", 6: 1951, il. 7 do tekstu na s. 27 nn.
69 J. Maurice, Numismatique constantinienne, t. III. Paris 1912, tabl. II, 18; L'Orange, Studies..., il. 106, 4; M. R. Alfôldi,
Die Sol Cornes — Munie von Jahre 325, [w:] Mullus Festschrift Theodor Klauser, „Jahrbuch fur Antike und Christentum",
Ergànzungsband 1, Munster Westf. 1964, tabl. 3, 3.
70 H. Stern, Le Calendrier de 354, Paris 1953, tabl. V, 2 do tekstu na s. 181; R. Bianchi Bandinelli, Pittura antica, Roma
1980, s. 166.
71 Age of Spirituality, Katalog, nr 342; M. Dot han, The Synagogue at Hamath Tiberias, [w:] L. I. Le vin e (ed), Ancient
Synagogues Revealed, Jérusalem 1981, s. 63 — 69 — tu też zestawione są interpretacje przedstawień Heliosa w późnoantycznej sztuce
żydowskiej. Kolorową ilustrację tej mozaiki zamieszcza Brenk, op.cit., nr 179 do tekstu na s. 197. Przedstawienia w mauzoleum
Juliuszy i w Hamath Tiberias były już porównywane — zob. np. Deichmann, Zur Frage..., s. 56.