DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: Ascensio, Apotheosis czy Resurrectio?: Rozważania o Currus Solis w mauzoleum Juliuszy pod bazyliką watykańską
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0033
ASCENSIO, APOTHEOSIS CZY RESURRECTIO?
29
14. Tondo na wschodniej ścianie Łuku Konstantyna w Rzymie
4. W interesującym nas okresie, w oparciu o pisma tak Starego jak i Nowego Testamentu (m. in.
Ks. Mądrości 5,6; Ks. Malachiasza 4,2; Ks. Zachariasza 3,8 i 6,12 oraz Ewangelię Łukasza 1,78), powszech-
na stała się w literaturze chrześcijańskiej koncepcja Chrystusa jako Słońca74, w tym także jako wschodzą-
cego Słońca (Oriens). Odpowiednikiem tego w liturgii było zwracanie się w modlitwie twarzą ku wschodo-
wi, świętowanie Dnia Pana (niedzieli) i Wielkanocy w Dzień Słońca (Dies Solis), a wreszcie obchodzenie
Bożego Narodzenia w dniu 25 grudnia, a więc w Dies Natalis Solis Invicti15. Przydając Chrystusowi
74 Na temat popularności określenia Słońce sprawiedliwości (za Ks. Mądrości 5, 6 i Ks. Malachiasza 4, 2), które już około 200 r.
połączone zostanie z Chrystusem patrz: F. J. Dôlger, Die Sonne der Gerechtigkeit undder Schwarze, Munster i W. 1918, s. 100 — 110.
Inne solarne określenia Chrystusa w literaturze patrystycznej: Słońce prawdziwe, jedyne, boskie, wieczne, zbawienia i inne omawia-
ją: Dôlger, Das Sonnengleichnis in einer Weihnachtspredigt des Bischofs Zeno von Verona. Christus ais wahre undewige Sonne, [w:]
Antike und Christentum, VI: 1940, s. 1 — 56; H. Rahner, The Christian Mystery of Sun and Moon, [w:] Greek Myths and Christian
Mystery, London 1963, s. 89 — 176 (wielokrotnie publikowane w języku niemieckim, po raz pierwszy w „Eranos Jahrbuch" w 1944 г.).
O Chrystusie jako „nowym" Słońcu, przeciwstawionym pogańskiemu „staremu" Słońcu pisze Kantorowicz, op. cit., s. 140.
75 O modlitwie twarzą ku wschodowi: E. Peterson, La Croce e la preghiera verso Oriente, „Ephemerides Liturgicae", LIX:
1945, s. 52 — 68; L. Voelkel, Orientierung im Weltbild der ersten christlichen Jahrhunderte, „Rivista di Archeologia Cristiana",
XXV: 1949, s. 155 — 170; С. V o g e 1, Versus ad orientem. L'orientation dans les Ordines romani du haut moyen âge, „Studi Medievali",
3e ser. I, 2, 1960, s. 447 — 469; tenże, Sol aequinoctialis. Problem et technique de l'orientation dans le culte chrétien „Revue des
Sciences Religieuses", XXVI, 1962, s. 175 — 211. Zob. też E. Weigand, Die Ostung in der fruhchristlichen Architektur, [w:]
Festschrift fur Sebastian Merkle, Dusseldorf 1922, s. 370 — 385. Na temat niedzieli — Dies Solis: W. Rordorf, Der Sonntag.
Geschichte des Ruhe — und Gottesdienstages im àltesten Christentum, Zurich 1962, zwł. s. 269 nn. Zob. też: К. A. Strand, From
Sabbath to Sunday in the Early Christian Church. A Review of Some Récent Literatura, Andrews University Seminary Studies, XVI,
1, 1978, s. 333 — 342. O Wielkanocy: W. H u be r, Passa und Ostern. Untersuchungen zur Osterfeier der alten Kirche, Berlin 1969,
szczeg. s. 45 — 61; A. Strobel, Ursprung und Geschichte des fruhchristlichen Osterkalenders, Berlin 1977, zwł. 374 — 394 (tu omó-
wiona wcześniejsza literatura przedmiotu). Na temat „nałożenia" Bożego Narodzenia na Dies Natalis Solis Invicti: U sen er,
op.cit.; B. Botte, Les origines de la Noël et de L'Epiphanie, Louvain 1932, passim. „Nałożenie" to miało miejsce (najpierw
w Rzymie) już około 300 г., a więc w niespełna ćwierć wieku po ustanowieniu Dies Natalis Solis Invicti przez Aureliana w 274 r.
Oficjalnie wprowadzono to święto w dniu 25 grudnia zapewne w 336 r.
29
14. Tondo na wschodniej ścianie Łuku Konstantyna w Rzymie
4. W interesującym nas okresie, w oparciu o pisma tak Starego jak i Nowego Testamentu (m. in.
Ks. Mądrości 5,6; Ks. Malachiasza 4,2; Ks. Zachariasza 3,8 i 6,12 oraz Ewangelię Łukasza 1,78), powszech-
na stała się w literaturze chrześcijańskiej koncepcja Chrystusa jako Słońca74, w tym także jako wschodzą-
cego Słońca (Oriens). Odpowiednikiem tego w liturgii było zwracanie się w modlitwie twarzą ku wschodo-
wi, świętowanie Dnia Pana (niedzieli) i Wielkanocy w Dzień Słońca (Dies Solis), a wreszcie obchodzenie
Bożego Narodzenia w dniu 25 grudnia, a więc w Dies Natalis Solis Invicti15. Przydając Chrystusowi
74 Na temat popularności określenia Słońce sprawiedliwości (za Ks. Mądrości 5, 6 i Ks. Malachiasza 4, 2), które już około 200 r.
połączone zostanie z Chrystusem patrz: F. J. Dôlger, Die Sonne der Gerechtigkeit undder Schwarze, Munster i W. 1918, s. 100 — 110.
Inne solarne określenia Chrystusa w literaturze patrystycznej: Słońce prawdziwe, jedyne, boskie, wieczne, zbawienia i inne omawia-
ją: Dôlger, Das Sonnengleichnis in einer Weihnachtspredigt des Bischofs Zeno von Verona. Christus ais wahre undewige Sonne, [w:]
Antike und Christentum, VI: 1940, s. 1 — 56; H. Rahner, The Christian Mystery of Sun and Moon, [w:] Greek Myths and Christian
Mystery, London 1963, s. 89 — 176 (wielokrotnie publikowane w języku niemieckim, po raz pierwszy w „Eranos Jahrbuch" w 1944 г.).
O Chrystusie jako „nowym" Słońcu, przeciwstawionym pogańskiemu „staremu" Słońcu pisze Kantorowicz, op. cit., s. 140.
75 O modlitwie twarzą ku wschodowi: E. Peterson, La Croce e la preghiera verso Oriente, „Ephemerides Liturgicae", LIX:
1945, s. 52 — 68; L. Voelkel, Orientierung im Weltbild der ersten christlichen Jahrhunderte, „Rivista di Archeologia Cristiana",
XXV: 1949, s. 155 — 170; С. V o g e 1, Versus ad orientem. L'orientation dans les Ordines romani du haut moyen âge, „Studi Medievali",
3e ser. I, 2, 1960, s. 447 — 469; tenże, Sol aequinoctialis. Problem et technique de l'orientation dans le culte chrétien „Revue des
Sciences Religieuses", XXVI, 1962, s. 175 — 211. Zob. też E. Weigand, Die Ostung in der fruhchristlichen Architektur, [w:]
Festschrift fur Sebastian Merkle, Dusseldorf 1922, s. 370 — 385. Na temat niedzieli — Dies Solis: W. Rordorf, Der Sonntag.
Geschichte des Ruhe — und Gottesdienstages im àltesten Christentum, Zurich 1962, zwł. s. 269 nn. Zob. też: К. A. Strand, From
Sabbath to Sunday in the Early Christian Church. A Review of Some Récent Literatura, Andrews University Seminary Studies, XVI,
1, 1978, s. 333 — 342. O Wielkanocy: W. H u be r, Passa und Ostern. Untersuchungen zur Osterfeier der alten Kirche, Berlin 1969,
szczeg. s. 45 — 61; A. Strobel, Ursprung und Geschichte des fruhchristlichen Osterkalenders, Berlin 1977, zwł. 374 — 394 (tu omó-
wiona wcześniejsza literatura przedmiotu). Na temat „nałożenia" Bożego Narodzenia na Dies Natalis Solis Invicti: U sen er,
op.cit.; B. Botte, Les origines de la Noël et de L'Epiphanie, Louvain 1932, passim. „Nałożenie" to miało miejsce (najpierw
w Rzymie) już około 300 г., a więc w niespełna ćwierć wieku po ustanowieniu Dies Natalis Solis Invicti przez Aureliana w 274 r.
Oficjalnie wprowadzono to święto w dniu 25 grudnia zapewne w 336 r.