DOI article:
Miziołek, Jerzy: Ascensio, Apotheosis czy Resurrectio?: Rozważania o Currus Solis w mauzoleum Juliuszy pod bazyliką watykańską
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0037
ASCENSIO, APOTHEOSIS CZY RESURRECTIO?
33
18. Kamea Licyniusza, Biblioteka Narodowa, Paryż
Aleksandryjski w swym Protreptikosie (IX, 70) takie zawarł słowa: „Obudź się ty, który śpisz, powstań
z martwych, nad tobą zaświeci Chrystus Pan, Słońce Zmartwychwstania, on zrodzony przed
gwiazdą poranną daje życie swymi promieniami"83; a dalej w XI rozdziale: „Bądź pozdrowione światło.
Ponad nami pogrążonymi w ciemności i zamkniętymi w cieniu śmierci zjawia się światło na niebie,
czystsze niż słońce (ziemskie) i słodsze niż życie na ziemi. To światło jest życiem wiecznym [...] Wszystko
staje się światłem wiekuistym i zachód zmienia się we wschód [...] On [Chrystus] Słońce sprawied-
liwości wznosi się ponad światem, nawiedza ludzkość naśladując swego Ojca, który sprawia, że Jego
słońce wschodzi ponad wszystkimi [...] On jest tym, który zmienia zachód we wschód i śmierć krzyżową
w życie [...]"84. Obydwa cytowane passusy dzieła Klemensa mogły być znakomitymi źródłami literackimi
orientowanego przedstawienia Chrystusa-Heliosa w grobowcu Juliuszy, którego promienie zdają się
układać w formę krzyża.
Niemal równie piękny i znaczący tekst odnaleźć można w Homilii paschalnej (rozdz. 1) Hipolita
Rzymskiego, antypapieża umęczonego około 235 г.: „Oto promienie święte światła Chrystusowego
rozbłyskują [...] noc ogromna i ciemna odchodzi [...] Życie objawia się wszystkim, wszystko wypełnia
wielkie światło; Wschód wschodów ogarnia świat. Ten, który zrodzony jest przed gwiazdą poranną
i przed (innymi) gwiazdami, nieśmiertelny i ogromny, wielki Chrystus [...] świeci bardziej niż słońce [...]"8S.
O Zmartwychwstałym Chrystusie „zrodzonym przed gwiazdą poranną", którego „Imię jest Wschód"
rozprawia Hipolit w kilku jeszcze rozdziałach swej homilii (3, 45, 46).
Nie tylko Wielkanoc, rocznica Zmartwychwstania i nie tylko niedziela^ — dies Solis, cotygodniowe
święto tego zdarzenia, ale każdy poranek, każdy świt o nim przypomina. Święty Cyprian z Kartaginy,
kolejny wielki autorytet III w., w swym traktacie O modlitwie Pańskiej pisał: „Lecz dla nas najmilsi bracia,
83 Clément ofAlexandria, Exhortation to the Greeks, Loeb Classical Library, ed. G. W. Butterworth, London 1960, s. 187.
Na ten tekst zwracali już uwagę: Perler, op. cit., s. 13; Kirschbaum, op. cit., s. 27; zob. też komentarz Dôlgera, Sol Salutis...,
s. 365, do tego tekstu.
84 Ibid., s. 243 — 245; zob. komentarz Dôlgera, Das Sonnengleichnis..., s. 53. Na ten passus z dzieła Klemensa Aleksandryjs-
kiego, nie znany Perlerowi, wskazała Murray, op. cit., s. 95. Badaczka ta pominęła jednak zupełnie kwestię zawartej w nim
symboliki Wschodu.
85 Homélies Pascales I. Une homélie inspirée du traité sur la Pâque d'Hippolitte, Sources chrétiennes, 27, éd. P. Nautin, Paris
1950, s. 116, 117.
5 - Rocznik Historii Sztuki, t. XIX
33
18. Kamea Licyniusza, Biblioteka Narodowa, Paryż
Aleksandryjski w swym Protreptikosie (IX, 70) takie zawarł słowa: „Obudź się ty, który śpisz, powstań
z martwych, nad tobą zaświeci Chrystus Pan, Słońce Zmartwychwstania, on zrodzony przed
gwiazdą poranną daje życie swymi promieniami"83; a dalej w XI rozdziale: „Bądź pozdrowione światło.
Ponad nami pogrążonymi w ciemności i zamkniętymi w cieniu śmierci zjawia się światło na niebie,
czystsze niż słońce (ziemskie) i słodsze niż życie na ziemi. To światło jest życiem wiecznym [...] Wszystko
staje się światłem wiekuistym i zachód zmienia się we wschód [...] On [Chrystus] Słońce sprawied-
liwości wznosi się ponad światem, nawiedza ludzkość naśladując swego Ojca, który sprawia, że Jego
słońce wschodzi ponad wszystkimi [...] On jest tym, który zmienia zachód we wschód i śmierć krzyżową
w życie [...]"84. Obydwa cytowane passusy dzieła Klemensa mogły być znakomitymi źródłami literackimi
orientowanego przedstawienia Chrystusa-Heliosa w grobowcu Juliuszy, którego promienie zdają się
układać w formę krzyża.
Niemal równie piękny i znaczący tekst odnaleźć można w Homilii paschalnej (rozdz. 1) Hipolita
Rzymskiego, antypapieża umęczonego około 235 г.: „Oto promienie święte światła Chrystusowego
rozbłyskują [...] noc ogromna i ciemna odchodzi [...] Życie objawia się wszystkim, wszystko wypełnia
wielkie światło; Wschód wschodów ogarnia świat. Ten, który zrodzony jest przed gwiazdą poranną
i przed (innymi) gwiazdami, nieśmiertelny i ogromny, wielki Chrystus [...] świeci bardziej niż słońce [...]"8S.
O Zmartwychwstałym Chrystusie „zrodzonym przed gwiazdą poranną", którego „Imię jest Wschód"
rozprawia Hipolit w kilku jeszcze rozdziałach swej homilii (3, 45, 46).
Nie tylko Wielkanoc, rocznica Zmartwychwstania i nie tylko niedziela^ — dies Solis, cotygodniowe
święto tego zdarzenia, ale każdy poranek, każdy świt o nim przypomina. Święty Cyprian z Kartaginy,
kolejny wielki autorytet III w., w swym traktacie O modlitwie Pańskiej pisał: „Lecz dla nas najmilsi bracia,
83 Clément ofAlexandria, Exhortation to the Greeks, Loeb Classical Library, ed. G. W. Butterworth, London 1960, s. 187.
Na ten tekst zwracali już uwagę: Perler, op. cit., s. 13; Kirschbaum, op. cit., s. 27; zob. też komentarz Dôlgera, Sol Salutis...,
s. 365, do tego tekstu.
84 Ibid., s. 243 — 245; zob. komentarz Dôlgera, Das Sonnengleichnis..., s. 53. Na ten passus z dzieła Klemensa Aleksandryjs-
kiego, nie znany Perlerowi, wskazała Murray, op. cit., s. 95. Badaczka ta pominęła jednak zupełnie kwestię zawartej w nim
symboliki Wschodu.
85 Homélies Pascales I. Une homélie inspirée du traité sur la Pâque d'Hippolitte, Sources chrétiennes, 27, éd. P. Nautin, Paris
1950, s. 116, 117.
5 - Rocznik Historii Sztuki, t. XIX