DOI article:
Miziołek, Jerzy: Ascensio, Apotheosis czy Resurrectio?: Rozważania o Currus Solis w mauzoleum Juliuszy pod bazyliką watykańską
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0043
ASCENSIO, APOTHEOSIS CZY RESURRECTIO?
39
25. Mozaika w apsydzie kościoła SS. Cosma e Damiano w Rzymie
w centrum, pośród dwóch scen z historii Jonasza, występuje wyobrażenie Wskrzeszenia Łazarza, pozwala
przypuszczać, że wjeżdżający na niebo Helios odnosi się do Zmartwychwstania101.
Pojazd solarny, tym razem kwadryga ciągniona przez białe rumaki, przedstawiony jest również
w mozaice, z końca IV lub początku V w., lewej niszy w kaplicy S. Aquilino przy kościele S. Lorenzo
w Mediolanie (pierwotnie pełniło ono zapewne funkcję mauzoleum; il. 23)102. Wyobrażenie to zachowało
się niestety tylko fragmentarycznie i obecnie nie sposób jest rozstrzygnąć, czy ukazywało Chrystusa jako
Słońce (jak twierdzi Grabar), czy też Eliasza (co sugerował m. in. Volbach)103.
Należy tu przytoczyć dwa inne przykłady ze sztuki wczesnochrześcijańskiej, w których można się
doszukiwać treściowego pokrewieństwa z koncepcją zobrazowaną w mozaice watykańskiej. Pierwszym
z nich jest piękna mozaikowa kompozycja zdobiąca apsydę kościoła SS. Cosma e Damiano na Forum
Romanum w Rzymie, której solarne treści przeszło ćwierć wieku temu odczytała Cecylia Davis-Weyer104.
W centrum konchy apsydy, pośród świętych: Piotra, Pawła, Kośmy, Damiana, Teodora i papieża Feliksa
IV, jawi się Chrystus Powtórnie Przychodzący, odziany w złociste szaty, ze zwojem w lewej ręce i prawą
o otwartej dłoni wzniesioną do góry. Oświetlone poranną zorzą obłoki, które są istotnym elementem tej
Teofanii, wskazują, iż Chrystus jest wschodzącym Słońcem, świecący zaś siedmioma promieniami Feniks
101 Wilpert, Die Malereien der Katakumben..., t. II, tabl. 45, 2.
102 A. Calderini, G. Chierici, C. Cecchelli, La basilica di S. Lorenzo Maggiore in Milano, Milano 1951, s. 218 — 228;
J. Wilpert, W. N. Schumacher, Die rômische Mosaiken der kirchlichen Bauten vom IV — XIII Jahrhundert, Freiburg, Basel, Wien
1976, tabl. kolorowa 7 i il. na s. 303 do tekstu na s. 302, 303. Zagadnienie pierwotnej funkcji omawia D. Kinney, „Capella
Reginae", S. Aquilino in Milan, „Marsyas", 15: 1970/1971, s. 13-35, szczeg. 25, 26. Zob. też: Filarska, op.cit., s. 140.
103 A. Grabar, rec. pracy Calderiniego, Chiericiego i Cecchelli'ego (cyt. w przyp. 102) „Cahiers Archéologiques", 9: 1957, s.
345 — 348; tenże, Le premier..., s. 81; tenże, L'età d'oro di Giustiniano, Il mondo delia Figura, Milano 1966, s. 165; C. Bertelli,
/mosaici di SantAquilino, [w:] La basilica di S. Lorenzo in Milano, Milano 1985, s. 144— 149; P. J. Nordhagen, The mosaics of the
Cappella diS. Aquilino in Milan: Evidence of Restoration, „Acta ad archeologian et artium historiam pertinentia, II: 1982, s. 77 — 94;
tenże, Mosaici di Sant'Aquilino: originali e rifacimanti, [w:] Milano, una capitale da Ambrogio ai Carolingi, a cura di C. Bertelli,
Milano 1987; Volbach, op. cit., s. 338. Zob. też: G. В о vi ni, Antichità cristiane di Milano, Bologna 1970, s. 336-348 - tu
zestawione są i omówione liczne interpretacje tej mozaiki. M. Perotti (L'antico Duomo di Navara e il suo mosaico pavimentale,
Novara 1980, s. 98 — 116, il. na s. 104, 111 i 112) widzi Chrystusa-Słońce w woźnicy pojazdu solarnego w fragmentarycznie
zachowanej mozaice posadzkowej w Nowarze z V w.(?).
104 Znakomitą interpretację tej mozaiki dała C. Davis-Weyer, Das Traditio — Legis — Bild und seine Nachfolge, „Miinchner
Jahrbuch der bildende Kunst", 12: 1961, s. 7-45, zwł. s. 18 n. Zob. też: Y. Christe, Apocalipse et „Traditio Legis", „Rómische
Quartalschrift", 71: 1976, s. 42-55. Kolorowa ilustracja tej mozaiki w: Wilpert, Schumacher, op.cit., il. 101 -106 do tekstu na
s. 328-330; Brenk, op. cit., il. 37.
39
25. Mozaika w apsydzie kościoła SS. Cosma e Damiano w Rzymie
w centrum, pośród dwóch scen z historii Jonasza, występuje wyobrażenie Wskrzeszenia Łazarza, pozwala
przypuszczać, że wjeżdżający na niebo Helios odnosi się do Zmartwychwstania101.
Pojazd solarny, tym razem kwadryga ciągniona przez białe rumaki, przedstawiony jest również
w mozaice, z końca IV lub początku V w., lewej niszy w kaplicy S. Aquilino przy kościele S. Lorenzo
w Mediolanie (pierwotnie pełniło ono zapewne funkcję mauzoleum; il. 23)102. Wyobrażenie to zachowało
się niestety tylko fragmentarycznie i obecnie nie sposób jest rozstrzygnąć, czy ukazywało Chrystusa jako
Słońce (jak twierdzi Grabar), czy też Eliasza (co sugerował m. in. Volbach)103.
Należy tu przytoczyć dwa inne przykłady ze sztuki wczesnochrześcijańskiej, w których można się
doszukiwać treściowego pokrewieństwa z koncepcją zobrazowaną w mozaice watykańskiej. Pierwszym
z nich jest piękna mozaikowa kompozycja zdobiąca apsydę kościoła SS. Cosma e Damiano na Forum
Romanum w Rzymie, której solarne treści przeszło ćwierć wieku temu odczytała Cecylia Davis-Weyer104.
W centrum konchy apsydy, pośród świętych: Piotra, Pawła, Kośmy, Damiana, Teodora i papieża Feliksa
IV, jawi się Chrystus Powtórnie Przychodzący, odziany w złociste szaty, ze zwojem w lewej ręce i prawą
o otwartej dłoni wzniesioną do góry. Oświetlone poranną zorzą obłoki, które są istotnym elementem tej
Teofanii, wskazują, iż Chrystus jest wschodzącym Słońcem, świecący zaś siedmioma promieniami Feniks
101 Wilpert, Die Malereien der Katakumben..., t. II, tabl. 45, 2.
102 A. Calderini, G. Chierici, C. Cecchelli, La basilica di S. Lorenzo Maggiore in Milano, Milano 1951, s. 218 — 228;
J. Wilpert, W. N. Schumacher, Die rômische Mosaiken der kirchlichen Bauten vom IV — XIII Jahrhundert, Freiburg, Basel, Wien
1976, tabl. kolorowa 7 i il. na s. 303 do tekstu na s. 302, 303. Zagadnienie pierwotnej funkcji omawia D. Kinney, „Capella
Reginae", S. Aquilino in Milan, „Marsyas", 15: 1970/1971, s. 13-35, szczeg. 25, 26. Zob. też: Filarska, op.cit., s. 140.
103 A. Grabar, rec. pracy Calderiniego, Chiericiego i Cecchelli'ego (cyt. w przyp. 102) „Cahiers Archéologiques", 9: 1957, s.
345 — 348; tenże, Le premier..., s. 81; tenże, L'età d'oro di Giustiniano, Il mondo delia Figura, Milano 1966, s. 165; C. Bertelli,
/mosaici di SantAquilino, [w:] La basilica di S. Lorenzo in Milano, Milano 1985, s. 144— 149; P. J. Nordhagen, The mosaics of the
Cappella diS. Aquilino in Milan: Evidence of Restoration, „Acta ad archeologian et artium historiam pertinentia, II: 1982, s. 77 — 94;
tenże, Mosaici di Sant'Aquilino: originali e rifacimanti, [w:] Milano, una capitale da Ambrogio ai Carolingi, a cura di C. Bertelli,
Milano 1987; Volbach, op. cit., s. 338. Zob. też: G. В о vi ni, Antichità cristiane di Milano, Bologna 1970, s. 336-348 - tu
zestawione są i omówione liczne interpretacje tej mozaiki. M. Perotti (L'antico Duomo di Navara e il suo mosaico pavimentale,
Novara 1980, s. 98 — 116, il. na s. 104, 111 i 112) widzi Chrystusa-Słońce w woźnicy pojazdu solarnego w fragmentarycznie
zachowanej mozaice posadzkowej w Nowarze z V w.(?).
104 Znakomitą interpretację tej mozaiki dała C. Davis-Weyer, Das Traditio — Legis — Bild und seine Nachfolge, „Miinchner
Jahrbuch der bildende Kunst", 12: 1961, s. 7-45, zwł. s. 18 n. Zob. też: Y. Christe, Apocalipse et „Traditio Legis", „Rómische
Quartalschrift", 71: 1976, s. 42-55. Kolorowa ilustracja tej mozaiki w: Wilpert, Schumacher, op.cit., il. 101 -106 do tekstu na
s. 328-330; Brenk, op. cit., il. 37.