DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: Ascensio, Apotheosis czy Resurrectio?: Rozważania o Currus Solis w mauzoleum Juliuszy pod bazyliką watykańską
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0044
40
JERZY MIZIOŁEK
26. Fragment jednej z miniatur Ewangeliarza Rabbuli, Biblioteka Laurenziana, Florencja
siedzący na palmie widocznej z prawej strony przypomina o misterium Zmartwychwstania105. Symbolika
solarna zawarta jest też w scenie Zmartwychwstania zobrazowanej w jednej z miniatur syryjskiego
Ewangeliarza Rabbuli (Florencja, Biblioteka Laurenziana, Cod. Plut., I, 56, fol. 13 г.; il. 26)106.
Z ukazanego w miniaturze Grobu Chrystusa, mającego kształt niewielkiej budowli wspartej na dwóch
kolumnach, świecą na strażników trzy promienie czerwonego koloru — symbolizujące wschód słońca
— Chrystusa-Oriens107.
W świetle zachowanych zabytków przedstawienia Chrystusa jako Słońce w rydwanie nie zyskały, jak
się wydaje, większej popularności. Jeszcze w epoce karolińskiej pojawi się wprawdzie, ale zupełnie
odosobnione, wyobrażenie Chrystusa w pojeździe solarnym (Psałterz utrechcki, fol. 37 v, ilustracja do
Psalmu 67; il. 24)108. Ukazany tu frontalnie ponad rumakami Chrystus-Helios dzierży w prawym ręku
pochodnię, jak bóg światła przedstawiony w reliefie Ołtarza pergamońskiego109. Obrazując prawdziwe
Słońce Kościół sięgał po inne wzory, takie jak: dysk solarny, popiersie z promieniami wokół głowy, cała
postać z podniesioną do góry prawicą w typie Sol Irivictus (il. 25), gwiazda110. Wschód słońca jako figura
Zmartwychwstania Chrystusa pojawiać się będzie jeszcze niejednokrotnie w sztuce w różnych formułach
ikonograficznych. Za przykłady mogą tu służyć: ilustracja do Psalmu 18 w Psałterzu utrechckim (fol.lOv)
z wychodzącym z grobowca Chrystusem, obok którego ukazany jest Sol z pochodnią w ręku111; kilka
105 Na temat symboliki Feniksa: R. van der Broek, The Myth of the Phoenix. According to Classical and Early Christian
Tradition, Études préliminaires aux religions orientales dans L'Empire romain, t. 24, Leiden 1972.
106 Kolorowa il. w: C. Cecchelli, G. Furlani, M. Salmi, The Rabbula Gospels (fac-similé), Olten and Lausanne 1959;
Greke, op.cit., il. na s. 271.
107 Zob. P. Wilhelm, Auferstehung Christi, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, t. I, szp. 203.
108 S. Dufrenne, Les illustrations du Psautier d'Utrecht. Sources et apport carolingien, Paris 1977, tabl. 84, 33 do tekstu na
s. 73 i 134, 135.
109 E. Rhode, Pergamon. Burgberg und Altar, Berlin 1972, il. 26 do tekstu na s. 48. M. L. Bernhard, Sztuka hellenistyczna,
Warszawa 1980, il. 223 do tekstu na s. 321.
110 Zob. m. in. P. E. Schramm, Sphaira, Globus, Reichsapfel. Wanderung und Wandlung einer Herrschaftzeichens, Stuttgart
1958, s. 36-40; H. Sedlmayr, Zeichen der Sonne, [w:] Epochen und Werke, t. II, Wien, Munchen 1960, s. 249-256; Kan-
torowicz, op.cit., s. 135 nn.; J. Miziołek, Secundus Adventus, Chrystus jako prawdziwe Słońce w sztuce pierwszego tysiąclecia,
„Biuletyn Historii Sztuki", 1987; tenże, Transfiguratio Domini w apsydzie bazyliki na Synaju. Symbolika światła, „Biuletyn Historii
Sztuki", 1988. Zob. też: L. Hautecoeur, Mystique et architecture. Le symbole du cercle et de la coupole, Paris 1954, passim.
111 H. Schrade, Ikonographie der christlichen Kunst, t. I: Auferstehung Christi, Berlin 1932, il. 6 do tekstu na s. 39.
JERZY MIZIOŁEK
26. Fragment jednej z miniatur Ewangeliarza Rabbuli, Biblioteka Laurenziana, Florencja
siedzący na palmie widocznej z prawej strony przypomina o misterium Zmartwychwstania105. Symbolika
solarna zawarta jest też w scenie Zmartwychwstania zobrazowanej w jednej z miniatur syryjskiego
Ewangeliarza Rabbuli (Florencja, Biblioteka Laurenziana, Cod. Plut., I, 56, fol. 13 г.; il. 26)106.
Z ukazanego w miniaturze Grobu Chrystusa, mającego kształt niewielkiej budowli wspartej na dwóch
kolumnach, świecą na strażników trzy promienie czerwonego koloru — symbolizujące wschód słońca
— Chrystusa-Oriens107.
W świetle zachowanych zabytków przedstawienia Chrystusa jako Słońce w rydwanie nie zyskały, jak
się wydaje, większej popularności. Jeszcze w epoce karolińskiej pojawi się wprawdzie, ale zupełnie
odosobnione, wyobrażenie Chrystusa w pojeździe solarnym (Psałterz utrechcki, fol. 37 v, ilustracja do
Psalmu 67; il. 24)108. Ukazany tu frontalnie ponad rumakami Chrystus-Helios dzierży w prawym ręku
pochodnię, jak bóg światła przedstawiony w reliefie Ołtarza pergamońskiego109. Obrazując prawdziwe
Słońce Kościół sięgał po inne wzory, takie jak: dysk solarny, popiersie z promieniami wokół głowy, cała
postać z podniesioną do góry prawicą w typie Sol Irivictus (il. 25), gwiazda110. Wschód słońca jako figura
Zmartwychwstania Chrystusa pojawiać się będzie jeszcze niejednokrotnie w sztuce w różnych formułach
ikonograficznych. Za przykłady mogą tu służyć: ilustracja do Psalmu 18 w Psałterzu utrechckim (fol.lOv)
z wychodzącym z grobowca Chrystusem, obok którego ukazany jest Sol z pochodnią w ręku111; kilka
105 Na temat symboliki Feniksa: R. van der Broek, The Myth of the Phoenix. According to Classical and Early Christian
Tradition, Études préliminaires aux religions orientales dans L'Empire romain, t. 24, Leiden 1972.
106 Kolorowa il. w: C. Cecchelli, G. Furlani, M. Salmi, The Rabbula Gospels (fac-similé), Olten and Lausanne 1959;
Greke, op.cit., il. na s. 271.
107 Zob. P. Wilhelm, Auferstehung Christi, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, t. I, szp. 203.
108 S. Dufrenne, Les illustrations du Psautier d'Utrecht. Sources et apport carolingien, Paris 1977, tabl. 84, 33 do tekstu na
s. 73 i 134, 135.
109 E. Rhode, Pergamon. Burgberg und Altar, Berlin 1972, il. 26 do tekstu na s. 48. M. L. Bernhard, Sztuka hellenistyczna,
Warszawa 1980, il. 223 do tekstu na s. 321.
110 Zob. m. in. P. E. Schramm, Sphaira, Globus, Reichsapfel. Wanderung und Wandlung einer Herrschaftzeichens, Stuttgart
1958, s. 36-40; H. Sedlmayr, Zeichen der Sonne, [w:] Epochen und Werke, t. II, Wien, Munchen 1960, s. 249-256; Kan-
torowicz, op.cit., s. 135 nn.; J. Miziołek, Secundus Adventus, Chrystus jako prawdziwe Słońce w sztuce pierwszego tysiąclecia,
„Biuletyn Historii Sztuki", 1987; tenże, Transfiguratio Domini w apsydzie bazyliki na Synaju. Symbolika światła, „Biuletyn Historii
Sztuki", 1988. Zob. też: L. Hautecoeur, Mystique et architecture. Le symbole du cercle et de la coupole, Paris 1954, passim.
111 H. Schrade, Ikonographie der christlichen Kunst, t. I: Auferstehung Christi, Berlin 1932, il. 6 do tekstu na s. 39.